Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΑΖΑΣ ΚΑΙ Η ΜΑΖΟΨΥΧΗ

Τα άτομα που απαρτίζουν τον όχλο, τελούν υπό ψυχολογική επιρροή και αντιδρούν ομοιόμορφα. Στον όχλο τα άτομα δεν αντιδρούν μεμονωμένα, αλλά ως συνθετικά μόρια της ομαδικής ψυχής που δημιουργήθηκε. Της μαζοψυχής. Η μαζοψυχή, είναι μια νέα ψυχή, που δεν έχει καμία σχέση με κάθε άτομο του όχλου. Δηλαδή αν είκοσι άνθρωποι, παίρνοντας τον κάθε ένα χωριστά, είναι καλοί, συμπεριφερόμενοι ως όχλος, η μαζοψυχή στην οποία συμμετέχουν, ενδέχεται να τους παρουσιάσει κακούς, αν και δεν είναι. Οι πράξεις του όχλου, ούτε κατά διάνοια δεν κατευθύνονται ούτε και ελέγχονται από την λογική. Επηρεάζονται από την επίδραση των ευμενών ή δυσμενών αισθημάτων που δημιουργούνται από τις εντυπώσεις της στιγμής. Οι όχλοι δεν σκέπτονται. Αισθάνονται. Δεν προσχεδιάζουν ποτέ, αγνοούν την συνέπεια, είναι ευμετάβλητοι και αισθάνονται πανίσχυροι. Ο όχλος μεταμορφώνει την προσωπικότητα όσων τον αποτελούν. Και τα μέλη του εξομοιώνονται από κάθε άποψη και γίνονται μαζάνθρωποι. Μέσα σε έναν όχλο, ο μορφωμένος και ο αμόρφωτος, ο έξυπνος και ο ηλίθιος, έχουν όμοια ικανότητα κριτικής των πράξεων τους. Οι όχλοι στερούνται μέτρου. Όταν απεχθάνονται μισούν και όταν αγαπούν λατρεύουν. Καταρρίπτουν κάθε φραγμό, γίνονται υπερβολικοί και το μέτρο είναι απαράδεκτο για αυτούς. Τέλος οι όχλοι σαγηνεύονται από αυταπάτες και νοιώθουν την ανάγκη να ακολουθήσουν έναν αρχηγό. Όλα τα παραπάνω τα συναντούμε σε πορείες, πολιτικές συγκεντρώσεις, γήπεδα ακροατήρια κλπ. 

 Ο Πυθαγόρας έλεγε: «Τας λεωφόρους μη βαδίζειν». Δηλαδή να μην συντάσσεσαι με την γνώμη των πολλών. Και «Των δ’ άλλων αρετή ποιού φίλον όστις άριστος» («Χρυσά Έπη») Δηλαδή να κάνεις φίλο σου μόνο όποιον είναι άριστος στην αρετή. (Τα στοιχεία είναι από το βιβλίο «πολιτική προπαγάνδα» 1970.)