ΤΟ ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΚΤΗΣΙΒΙΟΥ

Η επινόηση νέων Κλειστών Συστημάτων Αυτομάτου Ελέγχου προέκυψε από την ανάγκη να εξασφαλιστεί μια αυτοελεγχόμενη γραμμική λειτουργία των υδραυλικών Ωρολογίων. Στον τομέα αυτό διέπρεψαν οι μεγάλοι Αλεξανδρινοί μηχανικοί. Πρώτος από αυτούς ο Κτησίβιος (-308 έως -246) κατασκεύασε ένα υδραυλικό Ωρολόγιο, πιθανόν το αρχαιότερο του είδους, που περιείχε μιαν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα επινόηση.
Ιδού αρχικά η γενική περιγραφή του Ωρολογίου: «Νερό ρέει με σταθερή ροή από ακροφύσιο μέσα σε μεγάλο δοχείο και ανυψώνει πλωτήρα (Π), στον οποίο είναι προσαρμοσμένος κανόνας και πάνω σε αυτόν αγαλματίδιο, που λειτουργεί ως δείκτης και δείχνει τις Ώρες πάνω σε μία κατακόρυφη παραστάδα, η κλίμακα της οποίας μεταβάλλεται με προσθήκη ή αφαίρεση "παρεμβλημάτων" ανάλογα με τις αυξομειώσεις της διάρκειας των ωρών. Στον κανόνα είναι επίσης προσαρμοσμένος οδοντωτός τροχός, που κινεί κατακόρυφο τύμπανο με χαράξεις κάθετες για τους μήνες και εγκάρσιες όχι όμως παράλληλες για τις ώρες, έτσι ώστε να συνυπολογίζεται η μεταβολή της διάρκειας των ωρών ανά μήνα. Στον οδοντωτό τροχό επίσης είναι συνδεδεμένα άλλα τύμπανα και μηχανισμοί που προκαλούν διάφορες πολύπλοκες κινήσεις, τα λεγόμενα "πάρεργα"». (Βιτρούβιος, Περί Αρχιτεκτονικής 9.8.5-7).
Όλος αυτός ο σύνθετος μηχανισμός του Ωρολογίου δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει με ακρίβεια, αν δεν είχε εξασφαλίσει την αρχική σταθερή ροή του νερού από το χρυσό, κατά τον Βιτρούβιο, ακροφύσιο.
Αυτή η σταθερή ροή μπορούσε να επιτευχθεί μέσω του ελέγχου στάθμης του νερού στο αρχικό δοχείο παροχής, η περιγραφή του οποίου έχει ως εξής: «Ο έλεγχος της ροής (στο δοχείο σταθερής ροής) επιτυγχάνεται ως εξής: Κατασκευάζονται στον τόρνο δύο κώνοι, ο ένας συμπαγής και ο άλλος κοίλος (αρσενικός – θηλυκός), έτσι ώστε να ταιριάζουν ακριβώς ο ένας μέσα στον άλλο. Με ένα τέτοιο σύστημα πλωτήρα – ακροφυσίου μπορεί η εισροή του νερού στο δοχείο να γίνεται πιό γρήγορα ή πιό αργά». (Βιτρούβιος, Περί Αρχιτεκτονικής 9.8.6).
Πηγή.