ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΝΩΣΗ

Παρακάτω σταχυολογούμε μερικές μόνο (γιατί είναι πολύ περισσότερες) από τις απόψεις των Αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων πάνω στην σχετικότητα και την αδυναμία της ανθρώπινης γνώσης για την προσέγγιση της αλήθειας των πραγμάτων.

Περιοριζόμαστε στους Προσωκρατικούς που ο λόγος τους ήταν περισσότερο αποφθεγματικός.

Παρμενίδης ‘‘το γαρ αυτό νοείν εστίν τε και είναι’’ (διότι είναι το ίδιο να σκεπτόμαστε κάτι και αυτό να υπάρχει)

Ηράκλειτος ‘‘ανθρώπους μένει αποθανόντας άσσα ουκ έλπονται ουδέ δοκέουσιν’’ (τους ανθρώπους μετά τον θάνατό τους, τους περιμένουν όσα ούτε ελπίζουν ούτε φαντάζονται)

Ξενοφάνης ‘‘και το μεν ουν σαφές ούτις ανήρ ίδεν ουδέν τις έσται ειδώς αμφί θεών τε και άσσα λέγω περί πάντων, ει γαρ και τα μάλιστα τύχοι τετελεσμένον ειπών, αυτός όμως ούκ οίδε –δόκος δ’ επί πάσι τέτυκται’’ (και την αλήθεια για τους θεούς και για όλα τα πράγματα για τα οποία μιλώ, ουδείς άνθρωπος γνωρίζει και ούτε θα γνωρίσει. Και αν κάποιος τύχει να πει όλη την αλήθεια, ο ίδιος δεν γνωρίζει –μονάχα πιθανή γνώση για όλα τα πράγματα υπάρχει)

Αναξαγόρας ‘‘πάντα χρήματα ην ομού, νους δε αυτά διέκρινε και διεκόσμησε’’ (όλα τα πράγματα ήταν μαζί, ο νους αυτά τα διαχώρισε και τα έβαλε σε τάξη)

Δημόκρητος - ‘‘δηλοί μεν δη και ούτος ο λόγος, ότι ετεήι ουδέν ίσμεν περί ουδενός, αλλ’ επιρυσμίη εκάστοισιν η δόξις’’ (για τίποτε δεν γνωρίζουμε την πραγματικότητα, αλλά για κάθε άνθρωπο η γνώμη του είναι η εισροή -των αισθητηριακών εικόνων- του)

- ‘‘ότι ετεήι οίον έκαστον γιγνώσκει εν απόρωι εστί’’ (ότι δεν υπάρχουν τρόποι που να επιτρέπουν να αποκαλυφθεί η αληθινή ουσία κάθε πράγματος)

- ‘‘ετεήι δε ουδέν ίδμεν –εν βυθώι γαρ η αλήθεια’’ (τίποτε δεν γνωρίζουμε πραγματικά – διότι η αλήθεια βρίσκεται στον βυθό)

Και τέλος, ο περίφημος διάλογος μεταξύ της νόησης και των αισθήσεων, που αποδίδεται επίσης σε κάποιο από τα ολικά απολεσθέντα συγγράμματα του Δημοκρίτου:

‘‘Νόηση: Νόμωι γλυκύ, νόμωι πικρόν, νόμωι θερμόν, νόμωι ψυχρόν, νόμωι χροιή, ετεήι δε άτομα και κενόν.

Αισθήσεις: Τάλαινα φρην, παρ’ ημέων λαβούσα τας πίστεις, ημέας καταβάλλεις; –πτώμα τοι το κατάβλημα’’

(Νόηση: Συμβατικά είναι το γλυκό, το πικρό, το ζεστό, το ψυχρό, συμβατικά είναι το χρώμα, πραγματικά είναι τα άτομα και το κενό 

Αισθήσεις: Καημένη νόηση, παίρνεις τα στοιχεία σου από εμάς και περιμένεις να μας νικήσεις με αυτά; Η νίκη σου είναι η ήττα σου!’’).

Δημήτρης Αργασταράς, 2007

http://www.antidogma.gr/