ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ

Από το βιβλίο «Το Ελληνικό Θαύμα: από την μαγεία στην επιστήμη» (Εκδ.: Βιβλιοβάρδια, Θεσσαλονίκη, 2006) τού μεγάλου Βάσκου ελληνοκεντρικού φιλοσόφου και συγγραφέα Φεδερίκο Κάρλος Κρούτβιγκ Σαγρέδο (1921-1998).
Ακολουθεί απόσπασμα από το ενδιαφέρον κεφάλαιο, που αναφέρεται στον Αναξαγόρα τον Κλαζομένιο:

Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος

Ο «χρυσός» αιώνας έλαβε αυτό το όνομα εξαιτίας τού μεγάλου πρωταγωνιστή του, τού Περικλή, και γι’ αυτόν τον λόγο είναι εξαιρετικά σημαντικό να δούμε ποιός ήταν ο διδάσκαλος τού ίδιου τού Περικλή. Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για τον Αναξαγόρα.
Ο Αναξαγόρας είναι γνωστός κυρίως ως ο φιλόσοφος τού «νοός», δηλαδή τού πνεύματος. Η επιρροή του στην ανάπτυξη τής ελληνικής σκέψης υπήρξε μεγάλη, και το γεγονός ότι οι ιδέες του είναι λιγότερο γνωστές από εκείνες του Πλάτωνα ίσως να οφείλεται στο ότι αργότερα – κατά την εξάπλωση του Χριστιανισμού – ο Πλάτων υπήρξε ο φιλόσοφος ο οποίος ενέπνευσε την νέα θρησκεία περισσότερο και από τον ίδιο τον Χριστό, αλλά και από τις εβραϊκές παραδόσεις.
Δεν θα έπρεπε, λοιπόν, ποτέ να λησμονούμε ότι ο Περικλής ήταν μαθητής τού Αναξαγόρα. Ο Πλάτων σημειώνει σχετικά:

«Όλες οι μεγάλες τέχνες χρειάζονται εκτεταμένες συζητήσεις και ανώτερες γνώσεις φυσικής. Αυτή η υψηλή νοημοσύνη και η τελειότητα σε όλους τους τομείς φαίνεται ότι προέρχεται από τούτα. Αυτά απέκτησε επιπλέον ο Περικλής, πέρα από την φυσική ευφυΐα του, αφού παρακολούθησε τον Αναξαγόρα, που ήταν τέτοιος άνθρωπος, και γέμισε ο νους του από ανώτερες γνώσεις και έφτασε να γνωρίσει την φύση τού νοός και τής άνοιας – τα οποία ο Αναξαγόρας δίδασκε κατά κύριο λόγο – και από αυτά άντλησε τα πιό πρόσφορα γιά την ρητορική τέχνη…».
(Πλάτων, Φαίδρος, 270)

Εξίσου επηρεασμένος από τον Αναξαγόρα θεωρείται και ο τρίτος μεγάλος δραματουργός, ο Ευριπίδης. Σε τούτον τον κύκλο, ο οποίος δέχτηκε την επιρροή τού ίδιου διδασκάλου, συγκαταλέγεται τόσο ο Ηρόδοτος, όσο και ο Σοφοκλής, οι οποίοι ήταν φίλοι τού Περικλή.
Ο Αναξαγόρας αντιπροσωπεύει την κορύφωση τής ιωνικής επιστημονικής σκέψης εκείνης τής εποχής. Ο Διογένης ο Λαέρτιος διηγείται ότι ο Αναξαγόρας – εκτός από φιλόσοφος – ήταν ένας καλός ιατρός και ένας καλός ρήτορας, καθώς και ότι ο Γοργίας υπήρξε επίσης μαθητής του:

«Ο Σάτυρος, στις βιογραφίες του, λέει ότι (ο Αναξαγόρας) ήταν και ιατρός και ρήτορας άριστος, ενώ ο Γοργίας ο Λεοντίνος έγινε μαθητής του…».
(Διογένης Λαέρτιος, 8)

Ο Αναξαγόρας, όπως και οι άλλοι Ίωνες φιλόσοφοι, επιθυμούσε να κατανοήσει τον Κόσμο αποκλειστικά μέσω των φυσικών αιτίων, και όχι ανατρέχοντας σε θεολογικές έννοιες. Όποιος στις μέρες μας ακούσει τους σύγχρονους φιλοσόφους και τους θεωρητικούς τής αστρονομίας να μιλούν, θα διαπιστώσει ότι αυτοί οι σύγχρονοι σοφοί, τού εικοστού αιώνα, χρησιμοποιούν συχνότατα ένα λεξιλόγιο πολύ πιό παιδικό από εκείνο των προσωκρατικών φιλοσόφων. Τέτοια είναι, χωρίς αμφιβολία, η περίπτωση τής θεωρίας τού καλούμενου «big bang», η οποία – ήδη στο όνομά της – ΦΕΡΕΙ ΠΟΛΥ ΠΑΙΔΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ. Ο «ιδιοφυής» εμπνευστής της την ονόμασε μ’ έναν όρο λαϊκό, την λέξη «bang» – που πρώτ’ απ’ όλα είναι ηχομιμητική και που αντιστοιχεί στην καστιλλιανική λέξη «cataplún» – τής οποίας η διατύπωση του προέκυψε ως ανάμνηση τού λονδρέζικου ρολογιού τού Westminster, που ονομάζεται «Big Ben». Ένα λεξιλόγιο με τόσο παιδικές παρηχήσεις, όπως αυτό που χρησιμοποιείται από τους σύγχρονους «επιστήμονες» και ειδικά από τους Αμερικανούς που έχουν σπουδάσει σε αμερικανικά πανεπιστήμια, είχε ήδη ξεπεραστεί κατά πολύ από τους Ίωνες φιλοσόφους, εδώ και 2.500 έτη.

Ο Αναξαγόρας υπερασπιζόταν πολλές ορθές απόψεις, οι οποίες – μερικούς αιώνες αργότερα – κατά την εποχή τού χριστιανικού σκοταδισμού θα εγκαταλείπονταν στην λήθη. Τέτοια ήταν και η ακόλουθη γνώμη του:

«Ο ήλιος δίνει την λαμπρότητα στην σελήνη…».
(Πλούταρχος, Περί τού εμφαινομένου κ.τ.λ., 16)

Επίσης είχε αντιληφθεί ότι «Ίριδα καλούμε την αντανάκλαση τού ήλιου στα νέφη…».
(Απόσπασμα 19, σχόλιο ΒΤ στην Ιλιάδα Ρ 547)

Οι αστρονομικές πεποιθήσεις του ήταν ακόμη περισσότερο ορθές. 
Γιά τον Αναξαγόρα ο Ήλιος, η Σελήνη και όλα τ’ άστρα ήταν πυρακτωμένοι λίθοι που βρίσκονται σε κίνηση. Έλεγε, επίσης, ότι δεν αισθανόμαστε την θερμότητα των άστρων, επειδή αυτά βρίσκονται πολύ μακριά από εμάς. Υποστήριζε ότι η Σελήνη δεν έχει δικό της φως, αλλά δέχεται φως από τον Ήλιο. Είχε σωστές θέσεις γιά την φύση των εκλείψεων και δίδασκε ότι οι εκλείψεις τού Ήλιου οφείλονται στο ότι μας τον αποκρύπτει η Σελήνη. Γιά την ίδια την Σελήνη έλεγε ότι είναι πλασμένη από χώμα και ότι έχει πεδιάδες και χάσματα. Δήλωνε ότι στην Γη τα ποτάμια δημιουργούνται από τα ύδατα που φέρνουν οι βροχές και ότι – μερικές φορές – μέσα στην Γη υπάρχουν και εσωτερικά ύδατα, δηλαδή «πηγαία», τα οποία επίσης παρέχουν στους ποταμούς το υγρό στοιχείο τους. Γιά τον ποταμό Νείλο, συγκεκριμένα, έλεγε ότι αυξάνεται κατά το θέρος, επειδή τήκονται τα χιόνια του Νότου.

Μπορούμε αδιαμφισβήτητα να υποστηρίξουμε ότι η μελλοντική ανάπτυξη τής Αθήνας οφείλεται στον Αναξαγόρα, ο οποίος οδήγησε την Φιλοσοφία προς αυτή την πόλη.

http://www.24grammata.com/wp-content/uploads/2011/01/Tsaknakis-Ploutarxos.pdf