209. – Ἱστορίαι
1, 14
Ο καλός
πρέπει ν᾽ αγαπά τους φίλους και την πατρίδα του, να μισεί και ν᾽ αγαπά όποιους
και οι φίλοι του.
Όταν όμως επωμίζεται κανένας την ευθύνη του
ιστορικού, πρέπει να τα λησμονήσει όλα τούτα και συχνά να εξυμνεί και με τους
πιο μεγάλους επαίνους να στολίζει τους εχθρούς, όταν το επιβάλλουν οι πράξεις
τους, και πολλές φορές να κατηγορεί και να κατακρίνει, έτσι που να τους φέρνει
ντροπή, τους πιο αγαπητούς του, όταν αυτό απαιτούν οι λαθεμένες τους ενέργειες.
Γιατί, όπως ένα ζώο καταντάει άχρηστο αν χάσει
τα μάτια του, παρόμοια και η ιστορία, αν της αφαιρέσουμε την αλήθεια, απομένει
ανώφελη διήγηση. Για τούτο δεν πρέπει να διστάζει ο ιστορικός να κατηγορεί τους
φίλους και να επαινεί τους εχθρούς, ούτε πρέπει ν᾽ αποφεύγει άλλοτε να ψέγει
και άλλοτε να εγκωμιάζει τους ίδιους ανθρώπους, αφού οι άνθρωποι της δράσης δεν
είναι δυνατό πάντοτε να πετυχαίνουν ούτε, φυσικά, ν᾽ αποτυχαίνουν διαρκώς.
Στην ιστορία λοιπόν πρέπει ν᾽ απομακρυνόμαστε
συναισθηματικά από τα πρόσωπα που ενεργούν και να κάνουμε τις σωστές κρίσεις
και διακρίσεις στηριγμένοι στις πράξεις τους.
(Απόδοση
Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος)
…………………….
Ο
Πολύβιος, όπως και ο Θουκυδίδης (1. 22), ασπάζεται τη διδακτική αντίληψη για
την ιστοριογραφία. Για να μπορεί όμως η ιστορική συγγραφή να είναι ωφέλιμη,
πρέπει να είναι αντικειμενική και να υπηρετεί μόνο την παρουσίαση της αλήθειας,
γιατί, αν λείπει το στοιχείο της αλήθειας, η ιστορία καταντά «ανωφελές
διήγημα». Ο Πολύβιος αναφέρει δύο αρνητικά παραδείγματα ιστορικών, τους οποίους
χρησιμοποίησε ο ίδιος κατά την εξιστόρηση του Α᾽ Καρχηδονιακού πολέμου: του
Φιλίνου, ο οποίος μεροληπτούσε στο έργο του υπέρ των Καρχηδονίων, και του
Κόιντου Φάβιου Πίκτωρος, του πρώτου Ρωμαίου ιστορικού (το έργο του ήταν
γραμμένο στα ελληνικά), ο οποίος παρουσίαζε τον Καρχηδονιακό πόλεμο κρίνοντας
ευνοϊκά τους συμπατριώτες του Ρωμαίους. Ο Πολύβιος δεν αρνείται ότι ο ιστορικός
πρέπει να ψέγει και να επαινεί, αλλά θεωρεί ότι αυτό πρέπει να γίνεται κατά
τρόπο αμερόληπτο.
.............................
ΠΟΛΥΒΙΟΣ
- Αποφθέγματα - Γνωμικά - Ρήσεις
«Από
την ιστορία μαθαίνουμε πως τίποτα δεν γίνεται τυχαία, αλλά όλα έχουν τις αιτίες
τους.»
«Επειδή
τα πλήθη είναι ασταθή κι όλο παράνομες επιθυμίες δεν υπάρχει άλλος τρόπος για
να συγκρατηθούν παρά η επίδειξη φοβερών εικόνων και η αφήγηση τρομακτικών
μύθων. Γι' αυτό πιστεύω πως οι αρχαίοι όχι λαθεμένα και παράλογα εφύτεψαν τις
πεποιθήσεις για τους θεούς, και την πίστη για την τιμωρία στον Άδη. Πολύ
περισσότερο δε κάνουν λάθος και παραλογίζονται όσοι σήμερα προσπαθούν να
ξεριζώσουν τις πεποιθήσεις.»
«Η
αλήθεια είναι η πιο ισχυρή Θεά, αυτή που κυβερνάει τους ανθρώπους με τόσο
αυταρχική κυριαρχία. Γιατί αν και πολλοί την πολεμούν και πολλές φορές το ψέμα
κρύβεται κάτω απ' την αληθοφάνεια, αυτή στο τέλος πάντα θριαμβεύει, νικώντας
κάθε αντίσταση.»
«Η
μελέτη της ιστορίας μπορεί πολύ να συντελέσει στη διόρθωση του βίου των
ανθρώπων, γιατί απ' αυτή ποριζόμαστε πολλά και σοφά βιοτικά διδάγματα.»
«Καθώς
η σκουριά είναι η αρρώστια του σιδήρου και τα σκουλήκια καταστρέφουν το ξύλο,
και καθώς οι ουσίες αυτές δεν καταστρέφονται μονομιάς, αλλά σιγά-σιγά και
τελικά σαπίζουν, έτσι συμβαίνει και σε κάθε είδος κυβερνήσεως. Η βασιλεία
εκφυλίζεται σε τυραννία, η αριστοκρατία σε ολιγαρχία και η δημοκρατία σε
θηριώδη βία και αναρχία.»
«Ο
καλός κριτής πρέπει όχι απ' τα παραλειπόμενα να κρίνει τους συγγραφείς, αλλά
απ' τα γραφόμενα.»
ΠΟΛΥΒΙΟΣ: 209. – Ἱστορίαι 1, 14
ΑπάντησηΔιαγραφή…καὶ γὰρ φιλόφιλον εἶναι δεῖ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ φιλόπατριν καὶ συμμισεῖν τοῖς φίλοις τοὺς ἐχθροὺς καὶ συναγαπᾶν τοὺς φίλους· [1.14.5] ὅταν δὲ τὸ τῆς ἱστορίας ἦθος ἀναλαμβάνῃ τις, ἐπιλαθέσθαι χρὴ πάντων τῶν τοιούτων, καὶ πολλάκις μὲν εὐλογεῖν καὶ κοσμεῖν τοῖς μεγίστοις ἐπαίνοις τοὺς ἐχθρούς, ὅταν αἱ πράξεις ἀπαιτῶσι τοῦτο, πολλάκις δ᾽ ἐλέγχειν καὶ ψέγειν ἐπονειδίστως τοὺς ἀναγκαιοτάτους, ὅταν αἱ τῶν ἐπιτηδευμάτων ἁμαρτίαι τοῦθ᾽ ὑποδεικνύωσιν. [1.14.6] ὥσπερ γὰρ ζῴου τῶν ὄψεων ἀφαιρεθεισῶν ἀχρειοῦται τὸ ὅλον, οὕτως ἐξ ἱστορίας ἀναιρεθείσης τῆς ἀληθείας τὸ καταλειπόμενον αὐτῆς ἀνωφελὲς γίνεται διήγημα. [1.14.7] διόπερ οὔτε τῶν φίλων κατηγορεῖν οὔτε τοὺς ἐχθροὺς ἐπαινεῖν ὀκνητέον, οὔτε δὲ τοὺς αὐτοὺς ‹ποτὲ μὲν› ψέγειν, ποτὲ δ᾽ ἐγκωμιάζειν εὐλαβητέον, ἐπειδὴ τοὺς ἐν πράγμασιν ἀναστρεφομένους οὔτ᾽ εὐστοχεῖν αἰεὶ δυνατὸν οὔθ᾽ ἁμαρτάνειν συνεχῶς εἰκός. [1.14.8] ἀποστάντας οὖν τῶν πραττόντων αὐτοῖς τοῖς πραττομένοις ἐφαρμοστέον τὰς πρεπούσας ἀποφάσεις καὶ διαλήψεις ἐν τοῖς ὑπομνήμασιν.