ΜΟΥΣΙΚΗ: Αδελφή επιστήμη προς τα μαθηματικά και την αστρονομία κατά τον Πλάτωνα και τον Πυθαγόρα. - Ύψιστη η θέση της μουσικής στην Αρχαία Ελληνική κοινωνία.

Η επίδραση που ασκούσε η μουσική στις ανθρώπινες ψυχές, ήταν πασιφανής για τους Έλληνες, καθώς και η στενή συγγένεια που είχε με τους νόμους που διέπουν το Σύμπαν.

Για τον Πυθαγόρα και την σχολή του, η μουσική ήταν πάνω απ'όλα μια μαθηματική επιστήμη, η εικόνα της Ουράνιας Αρμονίας. Καθώς αναφέρει ο Πλάτων, η αστρονομία και η  μουσική είναι αδελφές επιστήμες. Αυτό το πάθος για τη μουσική και η αγάπη για την ανακάλυψη των αιώνιων κανόνων της, οδήγησαν τους Έλληνες να αφιερώσουν ένα πλήθος από θεωρητικές μελέτες, που έφερε ως τις μέρες μας η γραπτή παράδοση.

Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνταν στην Αρχαία Ελλάδα, ανήκαν και στις τρεις γνωστές μας κατηγορίες. Έγχορδα, πνευστά και κρουστά. Σύμφωνα και πάλι με το βιβλίο του Ευάγγ. Κοκόρη, "Η μελέτη των μουσικών οργάνων κατά τους Αρχαίους Ελληνικούς χρόνους συνέβαλε στην πληρέστερη γνώση, είτε με τη μορφή περιγραφών μέσα στα κείμενα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, είτε από απεικονίσεις που έφεραν στο φως οι αρχαιολογικές ανασκαφές".

Πιο συγκεκριμένα: "Υπήρξε ένας μεγάλος αριθμός εγχόρδων οργάνων, όπως η λύρα και η κιθάρα - τα πλέον διαδεδομένα όργανα-, η φόρμιγξ (λύρα χωρίς ηχείο), η χέλυς (είδος λύρας), η βάρβιτος, το τρίγωνο (είδος άρπας), η πήκτις και η μάγαδις, τα επονομαζόμενα από τον Πλάτωνα πολύχορδα. Οι διάφοροι τύποι αυλών (δίαυλος, ευθύαυλος, πλαγίαυλος), η σύριγξ του Πανός και τέλος τα κρουστά (σείστρα, κρόταλα, κύμβαλα) αποτελούν τα κυριότερα όργανα των Αρχαίων Ελλήνων. Έχει ενδιαφέρον στο σημείο αυτό να αναφέρουμε (σύμφωνα με την ίδια πηγή) ότι τα έγχορδα όργανα ήταν συνυφασμένα με τη λυρική γλώσσα του Απόλλωνα, ενώ οι αυλοί παρέπεμπαν στη γλώσσα του πάθους, συνυφασμένη με το πνεύμα του Διονύσου.

Για το μουσικό σύστημα της Αρχαίας Ελλάδας είναι γνωστά  αρκετά πράγματα, τόσο μέσα από τη μελέτη των οργάνων, όσο και από θεωρητικά κείμενα. Το μουσικό σύστημα των Ελλήνων ήταν αρχικά πεντάφθογγο. Στον -7ο αιώνα ανάγεται η μετάπλαση του σε επτάφθογγο από τον Τέρπανδρο, ενώ τον 6ο αιώνα έχουμε την εξέλιξη  του σε οκτάφθογγο πλέον από τον Πυθαγόρα. Εξαιρετικά σημαντικό είναι να αναφέρουμε ορισμένα στοιχεία και για την σημειολογία του μουσικού συστήματος. Σύμφωνα με τον Ευαγγ. Κοκόρη, η μουσική καταγραφή δομείτε με σύμβολα ονομαζόμενα σημεία. Υπήρξαν δύο συστήματα γραφής, ένα για την οργανική και ένα για την φωνητική σημειογραφία, που ονομάζεται στη συγκεκριμένη περίπτωση "παρασημαντική". Οι φθόγγοι ή αλλιώς σημεία, προσέγγιζαν τα γράμματα της αλφαβήτου.

Οι μουσικογράφοι και θεωρητικοί της εποχής, κατατάσσονται σε δυό σχολές, τους Πυθαγόρειους και στους Αριστιξενικούς. Ο Αριστοξένης από τον οποίον χαρακτηρίστηκαν οι Αριστοξενικοί, ηπ'ηρξε μαθητής του Αριστοτέλη. Ωστόσο, παρά  το γεγονός ότι έχουμε πλούσια στοιχεία για τα  όργανα και το μουσικό σύστημα των Αρχαίων Ελλήνων, ελάχιστα γνωρίζουμε για τα μουσικά έργα της εποχής. Για τις μελωδίες που συνέθεταν. Αλλά και τα σωζόμενα αυτά μουσικά κείμενα δεν είναι ολόκληρα, παρά μόνον αποσπάσματα. Αυτά είναι, σύμφωνα με την Ιστορία της μουσικής: Δύο Δελφικοί ύμνοι στον Απόλλωνα του -2ου αι., αγνώστου συνθέτη. Τρείς ύμνοι στον Ήλιο Φοίβο Απόλλωνα, στη μούσα Καλλιόπη και στη Νέμεση. Αποδίδονται στον Κρητικό μουσικό Μεσομήδη τον -2ο αι. Ένα μικρό απόσπασμα χορικού από τον Ορέστη του Σεικίλου, που βρέθηκε σε επιτύμβια στήλη στις Τράλεις της Μ. Ασίας. Ορισμένοι πάπυροι με την επωνυμία Πάπυρος της Βιένης, του Βερολίνου, του Όσλο, και Οξυρύγχου.

Μιλώντας για μουσική στην Αρχαία Ελλάδα, πως θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στο τραγούδι, αναπόσπαστο στοιχείο της. Είναι γνωστό οτι στην Αρχαία Ελλάδα το τραγούδι εκφράζεται με τον θρήνο, αναφερόμενο στη θλίψη και το θάνατο και τον παιάνα, αναφερόμενο σε μεγάλη χαρά. Ο λαός παράλληλα τραγουδάει βουκολικά, εγκώμια, παροίνια (του κρασιού) και επινίκια.

Ωστόσο η  μελωδία συνοδεύει και την απαγγελία ποιημάτων. Έτσι τον -8ο αι. που αναπτύσσεται η επική ποίηση (διήγηση ηρωικών κατορθωμάτων), συναντάμε τους ραψωδούς να απαγγέλλουν με τη συνοδεία φόρμιγγας επικά αποσπάσματα. Τον αμέσως επόμενο αιώνα (7ο), εμφανίζεται η Λυρική Ποίηση, εξιστορώντας προσωπικές, εσωτερικές καταστάσεις με την συνοδεία κιθάρας. Κατά τον -6ο αι. κάνει την εμφάνιση του ένα νέο είδος τραγουδιού, ο διθύραμβος. Πρόκειται για χορικό τραγούδι προς τιμήν του θεού Διονύσου. Πιστεύεται ότι ο διθύραμβος γεννά την τραγωδία, η οποία έφτασε στην ακμή της τον -5ο αι..

Ύψιστη λοιπόν η θέση της μουσικής στην Αρχαία Ελληνική κοινωνία. Αδελφή επιστήμη προς τα μαθηματικά και την αστρονομία κατά τον Πλάτωνα και τον Πυθαγόρα, αντικείμενο στοχασμού σε φιλοσοφικές συζητήσεις. Ιδιαίτερη σημασία δινόταν στον ηθοπλαστικό, θεραπευτικό, και καταπραυντικό της χαρακτήρα, ενώ συνόδευε όλες τις εκφάνσεις της ζωής των Αρχαίων Ελλήνων. 
Μεγάλο παράπονο, το ότι έχουν διασωθεί ελάχιστα αποσπάσματα μουσικών κειμένων... Ποιά μουσική να συνόδευε άραγε ένα κείμενο όπως αυτό της Αντιγόνης;

Ισίδωρος Σκληρός
Πτυχιούχος οικονομολόγος - Ιστορικός ερευνητής

Ελλάνια Πύλη

.............

Στο παραπάνω κείμενο διαβάσαμε στην τελευταία παράγραφο: Μεγάλο παράπονο, ότι έχουν διασωθεί ελάχιστα αποσπάσματα μουσικών κειμένων.  Αυτόματος συνειρμός. Αντίποδας.
Ιδού: 

Εφραίμ ο Σύρος: Μίσησε φορέματα μαλακά (των Ελλήνων), μίσησε βαψίματα όμορφα, μίσησε ομορφιά και τα συνοδεύοντα αυτά δαιμονικά άσματα, κιθάρες και αυλούς, τους κρότους των χορών και τις άτακτες φωνές. Δεν γνωρίζεις, άθλιε, πως όλα τούτα σπορά του διαβόλου είναι;… Ποιά γραφή επαινεί τους αυλίζοντες, τους κιθαρίζοντες, τους γελώντες, τους χορεύοντες και τους αγαπώντες τον κόσμο κι όλα τα του κόσμου;
Επίσης ο «Χρυσόστομος» καταδικάζει τις χαρές και τις διασκεδάσεις γιατί σ’ αυτές, ο πιστός, δε βρίσκει την τέρψη αλλά τον θάνατο. Γι αυτό προτρέπει στην κατάργηση αλλά και στην απαγόρευση κάθε γιορτής!
Τέλος ο Ιωάννης Δαμασκηνός τον 8ο αιώνα έγραφε «Τις Κυριακές και τις γιορτές ούτε να παίζεις, ούτε να χορεύεις, γιατί τα παιχνίδια και οι χοροί έργα διαβόλου είναι. Οι άθεοι Έλληνες και οι πεπλανημένοι χόρευαν και έπιναν…. Εμείς οι χριστιανοί όμως δεν είναι σωστό να γιορτάζουμε… σαν χριστιανός πρέπει να θυμάσαι σε τι έφταιξες του θεού, να θυμάσαι το θάνατο και ότι πρόκειται να τιμωρηθείς».

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ!!!