ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΠΑΥΣΑΝΙΑ

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΥΣΑΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ

Η Ακρόπολη έχει μία είσοδο. Για δεύτερη δεν είναι κατάλληλη, γιατί ολόκληρη είναι απότομη και οχυρωμένη με τείχος.
Τα προπύλαια έχουν οροφή από μάρμαρο λευκό και μέχρι της εποχής μου υπερέχουν για την ομορφιά και το μέγεθος των λίθων.
Παυσανία, Αττικά, Ι, 22,4

Αριστερά των προπυλαίων υπάρχει μία αίθουσα με ζωγραφικές παραστάσεις.
Ανάμεσα σε κείνες που δεν έχουν εξαφανιστεί από την πολυκαιρία είναι εικόνες του Διομήδη και του Οδυσσέα, από τους οποίους ο Οδυσσέας παριστάνεται να αφαιρεί στην Λήμνο το τόξο του Φιλοκτήτη και ο Διομήδης το άγαλμα της Αθηνάς από την Τροία. Επίσης είναι ζωγραφισμένος ο Ορέστης να σκοτώνει τον Αίγισθο και ο Πυλάδης τους γιούς του Ναυπλίου που είχαν έρθει να βοηθήσουν τον Αίγισθο, καθώς και η Πολυξένη κοντά στον τάφο του Αχιλλέα.
Απεικόνισε επίσης ο Πολύγνωτος και τον Οδυσσέα να στέκεται κοντά στο ποτάμι με τις γυναίκες που έπλυναν εκεί μαζί με τη Ναυσικά.
Ανάμεσα στις άλλες ζωγραφιές είναι και ο Αλκιβιάδης. Στην εικόνα διακρίνει κανείς σημάδια ενδεικτικά της νίκης των αλόγων του στους αγώνες της Νεμέας. Επίσης παριστάνεται και ο Περσεύς πηγαίνοντας στη Σέριφο και φέρνοντας το κεφάλι της Μέδουσας στον Πολυδέκτη. Υπάρχει ακόμα ο Μουσαίος ανάμεσα στις ζωγραφιές.
Παυσανία, Αττικά, Ι, 22, 6-7

Δεξιά των προπυλαίων υπάρχει ένας ναός της Απτέρου Νίκης. Από το μέρος αυτό έχει κανείς μια συνοπτική θέα της θάλασσας και λένε πως ο Αιγεύς απ᾿ εκεί ρίχτηκε κάτω και αυτοκτόνησε.
Παυσανία, Αττικά, Ι, 22, 4

Η έννοια που έχει για τους Λακεδαιμόνιους το άγαλμα αυτό είναι η ίδια που έχει και η λεγόμενη άπτερος Νίκη για τους Αθηναίους, δηλ. πως ο Ενυάλιος δεν θα μπορέσει να φύγει από τους Λακεδαιμονίους ποτέ, εφ’ όσον βρίσκεται στα δεσμά και η Νίκη θα μένει πάντοτε στους Αθηναίους, εφ’ όσον δεν έχει φτερά.
Λακωνικά, 11, 15, 7

Υπάρχει επίσης και ένα ιερό της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, με άγαλμα της, έργο του Πραξιτέλη. Το προσωνύμιο της θεάς οφείλεται τον αθηναϊκό δήμο της Βραυρώνας.
Παυσανία, Αττικά, Ι, 22, 7

Ως προς το ναό που τον ονομάζουν Παρθενώνα, η παράσταση του αετώματος που βρίσκεται πάνω από την πλευρά της εισόδου του είναι ολόκληρη σχετική με τη γέννηση της Αθηνάς. Στο οπίσθιο αέτωμα παριστάνεται η φιλονικία του Ποσειδώνα προς την Αθηνά για την γη.
Παυσανία, Αττικά, Ι, 24, 5

Το άγαλμα το ίδιο είναι καμωμένο από ελεφαντόδοντο και χρυσάφι. Στη μέση του κράνους του υπάρχει πλαστική εικόνα Σφίγγας και σε καθένα από τα πλάγια υπάρχουν γλυπτικές παραστάσεις Γρυπών. Το άγαλμα παριστάνει την Αθηνά όρθια, με χιτώνα μακρόν ως τα πόδια και με γλυπτική παράσταση της Μέδουσας από ελεφαντόδοντο στο στήθος. Η θεά κρατεί και Νίκη, ύψους τεσσάρων περίπου πήχεων, ενώ με το άλλο χέρι βαστάει δόρυ’ κοντά στα πόδια της βρίσκεται η ασπίδα και κοντά στο δόρυ ένα φίδι, το οποίον είναι ίσως ο Εριχθόνιος. Στο βάθρο του αγάλματος υπάρχει ανάγλυφη παράσταση της γέννησης της Πανδώρας.
Παυσανία, Αττικά, Ι, 24, 5 & 7

Στην Ακρόπολη όμως των Αθηνών για το ελεφαντόδοντο του αγάλματος του λεγόμενου της Παρθένου, είναι ωφέλιμο όχι το λάδι, αλλά το νερό. Η ακρόπολη δῃλ. για το αρκετό της ύψος, έχει μεγάλη ξηρασία και το άγαλμα που είναι καμωμένο από ελεφαντόδοντο χρειάζεται νερό ή δροσιά.
Παυσανία, Ηλιακά, V, 11, 10

Υπάρχει και ένα οικοδόμημα που ονομάζεται Ερέχθειο. Προ της εισόδου του υπάρχει βωμός για τον ύπατο Δία, όπου δε γίνονται θυσίες εμψύχων. Μέσα σ’ αυτό υπάρχουν βωμοί, ένας για τον Ποσειδώνα, όπου οι Αθηναίοι, συμμορφωμένοι με ένα χρησμό, θυσιάζουν και για τον Ερεχθέα, άλλος για τον ήρωα Βούτη και τρίτος για τον Ήφαιστο. Στους τοίχους υπάρχουν ζωγραφιές του (ιερατικού) γένους των Βουταδών. Καθώς το οικοδόμημα είναι διπλό, υπάρχει μέσα και φρέαρ με νερό θαλασσινό. Σε τούτο όμως το φρέαρ αξιοσημείωτος είναι ένας ήχος κυμάτων που ακούγεται, άμα φυσήξει νότιος άνεμος. Υπάρχει και σημάδι της τρίαινας στο Βράχο. Αυτά λένε πως τα παρουσίασε ο Ποσειδών υποστηρίζοντας την αξίωσή του για την κατοχή της χώρας. Και η υπόλοιπη Αθήνα, καθώς και ολόκληρη η Αττική, είναι εξίσου καθιερωμένη στην Αθηνά, γιατί και όσοι δήμοι λατρεύουν άλλους θεούς δεν τιμούν λιγότερο την Αθηνά.
Το αντικείμενο που από όλους γενικά θεωρήθηκε ως το Αγιότατο, πολλά χρόνια προτού από τους δήμους γίνει ο συνοικισμός των Αθηνών, είναι το άγαλμα της Αθηνάς που βρίσκεται στην τώρα ονομαζόμενη ακρόπολη, τότε όμως πόλη. Για το άγαλμα αυτό υπάρχει η φήμη πως έπεσε από τον ουρανό;
Παυσανία, Αττικά, Ι, 26, 5-6

Σχετικά με την ελιά δεν αναφέρουν παρά μόνο πως αποτελεί «μαρτύριο» της Αθηνάς που το παρουσίασε κατά τον αγώνα για τη χώρα. Υπάρχει και η εξής παράδοση, πως η ελιά κάηκε εντελώς, όταν ο µήδος έβαλε φωτιά στην πόλη των Αθηναίων, την ίδια μέρα όμως ξαναβλάστησε μέχρις ύψους δύο πήχεων. Προς το ναό της Αθηνάς συνέχεται ο ναός της Πανδρόσου.
Παυσανία, Αττικά, Ι, 27, 2

Εκτός από τα έργα που ανέφερα υπάρχουν και δύο που τα ανέθεσαν οι Αθηναίοι από τη δεκάτη δύο πολεμικών νικών του: Ένα χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς από τους µήδους που είχαν αποβιβασθεί στο Μαραθώνα, έργο του Φειδία’ η παράσταση της μάχης των Λαπιθών κατά των κενταύρων που υπάρχει πάνω στην απίδια και όσα άλλα μέρη του αγάλματος αυτού είναι πάνω δουλεμένα, λένε πως έγιναν από τον τορευτή Μυν, σύμφωνα με σχέδια του γιου του Ευήνορα Παρράσιου, ο οποίος έκανε γι’ αυτόν και τα άλλα σχέδια. Η αιχμή του δόρατος της Αθηνάς αυτής και το λοφίο του κράνους της είναι ορατά, όταν πλησιάζει κανείς (στον Πειραιά) πλέοντας από το Σούνιο.
Παυσανία, Απτικά, Ι, 26, 2

Κατεβαίνοντας κανείς όχι ως την κάτω πόλη, αλλά αμέσως κάτω από τα προπύλαια συναντά μία πηγή νερού.

Παυσανία, Αττικά, Ι, 28, 4