ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ: ΠΡΕΠΕΙ ΜΕ ΠΡΟΣΟΧΗ ΝΑ ΡΙΧΝΟΜΑΣΤΕ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Αυτός που συναναστρέφεται κάποιους συχνά, είτε για συζήτηση είτε στα συμπόσια, είτε απλώς στη συμβίωση, αναγκαστικά, ή θα εξομοιωθεί ο ίδιος μ' εκείνους ή θα τους κάνει να υιοθετήσουν τους δικούς του τρόπους. 

Γιατί, αν βάλεις ένα σβησμένο κάρβουνο δίπλα σ' ένα που καίγεται, ή το πρώτο θα σβήσει το δεύτερο ή το δεύτερο θα ανάψει το πρώτο.

Αφού υπάρχει, λοιπόν, τόσο μεγάλος κίνδυνος, πρέπει να συνάπτουμε με προσοχή τέτοιες σχέσεις με τους απαίδευτους, έχοντας στο νου μας ότι είναι αδύνατο, αυτός που τρίβεται πάνω στον μαυρισμένο από καπνιά, να μην πάρει κι ο ίδιος την καπνιά.

Γιατί, τι θα κάνεις, αν μιλάει για μονομάχους, αν για άλογα, αν για αθλητές, αν, ακόμη χειρότερα, για ανθρώπους; «Ο τάδε είναι κακός, ο δείνα καλός αυτό καλώς έγινε, εκείνο κακώς» · ακόμη, αν κοροϊδεύει, αν χλευάζει, αν λέει κακοήθειες;

Έχει κανείς από σας την προετοιμασία που έχει ο έμπειρος κιθαριστής, όταν πάρει στα χέρια του τη λύρα, ώστε, αμέσως μόλις αγγίξει τις χορδές, να καταλάβει τις ξεκούρδιστες και να προσαρμόσει το όργανο;

Ή, την ικανότητα που είχε ο Σωκράτης, ώστε, σε κάθε συναναστροφή, να φέρνει με το μέρος του όσους ήταν μαζί του;

Από πού να την έχετε εσείς;

Αλλά, αναγκαστικά, εσείς περιφέρεστε εδώ κι εκεί από τους απαίδευτους. Γιατί, λοιπόν, εκείνοι είναι ισχυρότεροι από σας;

Γιατί τα σάπια λόγια εκείνων βγαίνουν από κρίσεις, ενώ τα δικά σας χαριτωμένα μόνο από τα χείλη γι' αυτό είναι άτονα και νεκρά, και σιχαίνεται κανείς να ακούει τις προτροπές σας και την ταλαίπωρη την αρετή σας, για την οποία φλυαρείτε εδώ κι εκεί.

Έτσι σας νικούν oι απαίδευτοι. Γιατί η κρίση είναι παντού ισχυρή· η κρίση είναι ανίκητη. Μέχρι, λοιπόν, να στεριώσουν μέσα σας οι ωραίες γνώμες σας, και ν αποκτήσετε κάποια δύναμη για να είστε ασφαλείς, σας συμβουλεύω να συναινείτε προσεχτικά με τους απαίδευτους αλλιώς, ό,τι γράφετε κάθε μέρα στη σχολή, θα λιώνει σαν το κερί στον ήλιο.

Αποσυρθείτε, λοιπόν, κάπου μακριά από τον ήλιο, για όσο καιρό οι γνώμες σας είναι κέρινες. Γι' αυτό συμβουλεύουν οι φιλόσοφοι να φεύγουμε κι απ' τις πατρίδες μας, γιατί οι παλιές συνήθειες μας αποσπούν και δεν αφήνουν να γίνει η αρχή μιας άλλης συνήθειας, ούτε αντέχουμε αυτούς που μας συναντούν και λένε «κοίτα, ο τάδε ασχολείται με τη φιλοσοφία, αυτός που είναι έτσι και αλλιώς».

Έτσι, και οι γιατροί κάνουν καλά και στέλνουν σε άλλη περιοχή και άλλα κλίματα αυτούς που έχουν χρόνιες αρρώστιες. Κι εσείς αντικαταστήστε τις συνήθειές σας με άλλες- σταθεροποιήστε τις γνώμες σας, εξασκηθείτε σ' αυτές. Όχι· αλλά φεύγετε από τη σχολή και πάτε σ' ένα θέαμα, σε μια μονομαχία, στη στοά του γυμναστηρίου, στο τσίρκο' έπειτα από εκεί έρχεστε εδώ και πάλι από εδώ εκεί, οι ίδιοι. Και καμιά καλή συνήθεια, ούτε προσοχή ούτε φροντίδα για τον εαυτό σας' και καμιά παρατήρηση «πώς χρησιμοποιώ τις εντυπώσεις που μου παρουσιάζονται; Σύμφωνα ή αντίθετα με τη φύση; Πώς ν' αντιδράσω σ' αυτές; Όπως πρέπει ή όπως δεν θα έπρεπε; Για όσα είναι πέρα από τη βούλησή μου, δηλώνω ότι για μένα είναι ασήμαντα;»

Γιατί, αν ακόμη δε φτάσατε σ' αυτό το σημείο, αποφύγετε τις προηγούμενες συνήθειες, αποφύγετε τους απαίδευτους, αν θέλετε κάποτε να αρχίσετε να είστε κάποιοι.

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Γ’ (απόσπασμα)

Απόδοση Ι.Σ Χριστοδούλου – Μαρία Γ. Μπίλα

Εκδόσεις Ζήτρος