ΓΑΜΗΛΙΩΝ (23 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ – 22 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ)

Ο Γαμηλιών είναι ο 7ος μήνας στο αττικό ημερολόγιο, ο οποίος ήταν αφιερωμένος στους θεούς Δία και Ήρα και αντιστοιχούσε στο χρονικό διάστημα 23 Δεκεμβρίου - 22 Ιανουαρίου.

Ο μήνας πήρε το όνομά του από τη γιορτή των Γαμηλίων ή Θεογαμίων, του ιερού γάμου μεταξύ των δυο θεών. 

Πολύ σημαντική γιορτή του μήνα ήταν επίσης το Τριέσπερον προς τιμήν των θεών Ήλιου και Ηρακλή, κατά τις 3 πρώτες ημέρες του μήνα (22-25 Δεκεμβρίου), η οποία αντικαταστάθηκε στη ρωμαϊκή θρησκεία από την αντίστοιχη γιορτή την ίδια περίοδο του Σολ Ινβίκτους.

Γιορτάζονταν επίσης τα Λήναια προς τιμήν του Διονύσου, οπότε και παρουσιάζονταν κωμωδίες.
Η ονομασία του προέρχεται από τις αντίστοιχες ιερές αθηναϊκές γιορτές, στο επίκεντρο των οποίων δέσποζε η γιορτή των Θεογαμίων, στην οποία γιορταζόταν ο ιερός γάμος του Δία και της Ήρας.

Ο ιερός γάμος γινόταν με σκοπό να ενισχύσει την ευεργετική δύναμη των βροχών που είχαν πέσει στη γη, ώστε να ευοδωθεί η βλάστηση.

Ο μήνας αυτός ήταν ιερός και αφιερωμένος στους πέντε γαμήλιους θεούς·

Δία τον Τέλειο, Ήρα την Τελεία, Αφροδίτη, Πειθώ και Άρτεμη, από τους οποίους εξαρτιόταν η ευτυχής έκβαση του γάμου.

Ιδιαίτερα όμως οι Αθηναίοι τιμούσαν τον Δία τον Τέλειο και την Ήρα την Τελεία, η οποία ήταν η προστάτιδα-θεά του γάμου.

Στη διάρκεια του Γαμηλιώνα γίνονταν οι περισσότεροι γάμοι των Αθηναίων, ενώ ειδικά την 27η του μηνός ετελούντο στην Αθήνα οι γαμήλιες θυσίες ή γάμηλα.

Από την 8η μέχρι την 11η ημέρα του Γαμηλιώνα, γιορτάζονταν στην Αθήνα τα Λήναια, προς τιμήν του Ληναίου Διονύσου· ετελούντο γύρω από το θέατρο του Διονύσου των Αθηνών.

Για τον λόγο αυτόν στη Δήλο, και σε ορισμένες ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας. ο Γαμηλιών λεγόταν Ληναιών.

Η ονομασία αυτή προέρχεται από την αρχαία λέξη ληνός, που ήταν το μέρος όπου πατούσαν τα σταφύλια (το πατητήρι).

Από το γεγονός αυτό ο θεός του κρασιού Διόνυσος έφερε και την προσωνυμία Ληναίος.

Επικεφαλής των Ληναίων, όπως και των Ανθεστηρίων, ήταν ο άρχων βασιλεύς.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι προς τιμήν του Διονύσου ετελούντο στην Αθήνα τα Οσχοφόρια, τα Διονύσια, τα Λήναια, τα Ανθεστήρια και άλλες σπουδαίες γιορτές.

Πολλά όμως ελληνικά ημερολόγια τιμούσαν τον Διόνυσο με τον ομώνυμό του μήνα.

Ο μήνας Διονύσιος εχρησιμοποιείτο κυρίως στη Μέση Δυτική Ελλάδα, καθώς και στις δωρικές αποικίες του Βοσπόρου και του Πόντου.

Στην Αιτωλία ο Διονύσιος αντιστοιχούσε με τον αθηναϊκό μήνα Μουνιχιώνα, ενώ στο ημερολόγιο της Βιθυνίας ήταν ο τέταρτος μήνας του έτους και αντιστοιχούσε στο χρονικό διάστημα από 24η Δεκεμβρίου έως 23η Ιανουαρίου του Γρηγοριανού ημερολογίου.

Ο μήνας Διονύσιος αναφέρεται σε επιγραφές που βρέθηκαν στην Άγκυρα, στη Χαλκηδόνα, στη Λοκρίδα, στο Βυζάντιο, στην Κρήτη και στο Ταυρομένιο της Σικελίας.

Εικόνα πρώτη: Γαμήλια άμαξα με την νύφη, τον γαμπρό και τον πάροχο (μελανόμορφο αττικό αγγείο του ζωγράφου Άμαση, -550). 

Εικόνα δεύτερη: Προετοιμασία της νύφης πριν τον γάμο, -4ος αιώνας. Μουσείο Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη.

Εικόνες από: https://argolikivivliothiki.gr/

Πηγές:
•«Η Οδύσσεια των Ημερολογίων, τόμος Α’ – αναζητώντας τις ρίζες», εκδόσεις ΔΙΑΥΛΟΣ, εκδοθέν υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών.

https://www.olympia.gr/