ΤΟ ΜΕΤΑΞΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες από τον Οδηγό του Μουσείου

Τα σχόλια του Πλίνιου του Πρεσβύτερου:

«[Οι γυναίκες] υφαίνουν ιστούς, σαν τις αράχνες, φτιάχνοντας ένα πολυτελές υλικό για γυναικεία φορέματα, που ονομάζεται μετάξι. Η διαδικασία της αναπήνισης και της ύφανσης του νήματος επινοήθηκε αρχικά στην Κω, από μια γυναίκα που λεγόταν Παμφίλη, κόρη του Πλαταία. Αυτή είχε την αναμφισβήτητη δόξα ότι εφηύρε τον τρόπο να ελαφρύνει την ενδυμασία των γυναικών σε βαθμό γύμνιας».

Με τον τρόπο αυτό ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, συγγραφέας του +1ου αιώνα, σχολιάζει την ιδιότητα του μεταξιού να «αποκαλύπτει» το ανθρώπινο σώμα (Naturalis Historia XI, xxvi-xxvii). Την πληροφορία αντλήσαμε από τον οδηγό του Μουσείου Μετάξης που έχει γράψει η Αλεξάνδρα Τράντα (εκδ. ΠΙΟΠ), όπου μπορεί να βρει κανείς πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία για την ιστορία του μεταξιού.

Ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Αριστοτέλης και η Παμφίλη από την Κω

Διαβάζουμε επίσης: «Το μεταξωτό ύφασμα εισάγεται στην Aρχαία Ελλάδα με τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου (334-323). Επιθυμώντας να διαλευκάνει το μυστικό της παραγωγής του μεταξιού, ο Αλέξανδρος στέλνει κουκούλια στον δάσκαλό του, τον Αριστοτέλη, ο οποίος, πρώτος από τους Aρχαίους Έλληνες συγγραφείς, αναφέρει το μεταξοσκώληκα, περιγράφοντάς τον ως ένα είδος “σκώληκος μεγάλου” (Αριστοτέλης, Των περί των ζώων ιστοριών, V.XIX, 551 b):

«Ἐκ δέ τινος σκώληκος μεγάλου, ὃς ἔχει οἷον κέρατα καὶ διαφέρει τῶν ἄλλων, γίγνεται πρῶτον μὲν μεταβαλόντος τοῦ σκώληκος κάμπη, ἔπειτα βομβύλιος, ἐκ δὲ τούτου νεκύδαλος• ἐν ἓξ δὲ μησὶ μεταβάλλει ταῦτας τὰς μορφὰς πάσας. Ἐκ δὲ τοῦτου τοῦ ζῴου καὶ τὰ βομβύκια ἀναλύουσι τῶν γυναικῶν τινες ἀναπηνιζόμεναι, κἄπειτα ὑφαίνουσι• πρώτη δὲ λέγεται ὑφῆναι ἐν Κῷ Παμφίλη Πλάτεω θυγάτηρ». Hist. Anim.V.19.6. Ἀριστοτέλους, «Αἱ περὶ τὰ Ζῷα Ἱστορίαι».

Ο Αριστοτέλης εδώ αναφέρει ως την πρώτη υφάντρα μεταξωτών την Παμφίλη απὸ την Κω σε παλαιότερους ακόμη χρόνους (πρώτη δε λέγεται ὑφῆναι ἐν Κῷ Παμφίλη) και περιγράφει την διαδικασία μετατροπής του κουκουλιού σε μετάξι.

Κάνει λόγο, μάλιστα, για τις μεταμορφώσεις του, καθώς και για τη διαδικασία τραβήγματος της κλωστής από το κουκούλι: “εκ δε τούτου του ζώου και τα βομβύκια αναλύσιμου των γυναικών τένις αναπηνιζόμεναι κάπειτα υφαίνουσι”. 

Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι η Παμφίλη από την Κω ύφαινε μεταξωτό ύφασμα, δεν γνωρίζουμε όμως αν αργότερα ξεχάστηκε η μεταξουργία. Έτσι, δεν γνωρίζουμε αν έγινε εισαγωγή ή ἐπανάχρηση του μεταξιού διότι είχε περιπέσει σε λήθη, όταν το «ανακάλυψε» ο Αλέξανδρος στις εκστρατείες του.

Εικόνα: Λεπτομέρεια μελανόμορφης ληκύθου του Ζωγράφου του Άμαση με απεικόνιση γυναικών σε οικιακές εργασίες: υφαίνουν στον όρθιο αργαλειό και γνέθουν. Metropolitan Museum, Νέα Υόρκη. 

https://anihneftes.wordpress.com/ , https://www.archaiologia.gr/