ΑΤΛΑΣ ΚΑΙ ΗΡΑΚΛΗΣ

ΕΙΚΟΝΑ: Η Θεά Αθηνά, ο Ηρακλής που κρατάει τον Ουρανό και ο Άτλας που του φέρνει τα χρυσά μήλα. Μετόπη του Ναού του Διός στην Ολυμπία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας). https://commons.wikimedia.org

Ο Άτλας ήταν γιος του Τιτάνα Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης. Αδέρφια του ήταν ο Προμηθέας, ο Επιμηθέας και ο Μενοίτιος, οι γνωστοί «Ιαπετίδες».

Κατά την Τιτανομαχία υπήρξε αρχηγός των Τιτανιδών (υιών των Τιτάνων) και μάλιστα ο δυνατότερος και ο πλέον επιδέξιος.

Ο Δίας όμως μετά τη νίκη του, τιμώρησε για πάντα τον Άτλαντα, υποχρεώνοντάς τον να φέρει στους ώμους του τον Ουράνιο θόλο.

Κατά τον Απολλόδωρο ο Άτλαντας δεν σήκωνε τον ουρανό στη Δύση, στην Εσπερία, αλλά στη χώρα των Υπερβορείων. Εκεί πήγε και τον βρήκε ο Ηρακλής, ενώ νωρίτερα είχε περάσει από τον Καύκασο. Εκεί, ο άλλος τιμωρημένος αδελφός, ο Προμηθέας, από ευγνωμοσύνη στον ήρωα που τον απάλλαξε από τον αετό που του έτρωγε το συκώτι, του υπέδειξε, να πείσει τον Άτλαντα να πάρει τα μήλα των Εσπερίδων.

Βρήκε τον Άτλαντα λοιπόν ο Ηρακλής, όταν τον «πρόσταξε» ο Ευρυσθέας να φέρει τα μήλα των Εσπερίδων, τα οποία, ύστερα από συμβουλή του Προμηθέα, δεν ήθελε να τα πάρει ο ίδιος από τον κήπο των Εσπερίδων και πήρε την θέση του Άτλαντα στα βαριά καθήκοντά του, για όσο χρόνο εκείνος θα έλειπε.

Όταν όμως ο Άτλας επέστρεψε με τα μήλα, ήθελε όσο τίποτα άλλο, να απαλλαγεί από το αιώνιο βάσανο. Αρνήθηκε να κρατήσει τον ουρανό, με τη δικαιολογία ότι θα πήγαινε ο ίδιος τα μήλα στον Ευρυσθέα.

Τότε, ο Ηρακλής προσποιούμενος πως χρειάζεται βοήθεια για να κρατήσει τον θόλο σταθερότερα, εξαπάτησε τον Άτλαντα, αφήνοντάς του όλο το βάρος κι έτσι εκείνος εξακολούθησε την τιμωρία του.

ΕΙΚΟΝΑ: Ο Ηρακλής ταξιδεύει µε το κύπελλο του Ήλιου στην Ερύθεια. Η Ερύθεια ήταν ένα από τα πολλά μυθικά βασίλεια που βρίσκονταν στην Δύση. Γείτονες της Ερύθειας ήταν η Εσπερία με τον κήπο των Εσπερίδων και η νήσος των Γοργόνων.

Αθηναϊκή ερυθρόμορφη πελίκη (τύπος Αρχαίου Ελληνικού αγγείου) -4ος αι, Κρατικό Μουσείο Ερμιτάζ

Σύμφωνα με τον Λουκιανό

[ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ-Χάρων ἢ Ἐπισκοποῦντες (4)] 

ΧΑΡΟΝΤΑΣ: Όχι, αλλά η υπόθεση μού φαίνεται πως οδηγεί σε ένα απίστευτο κατόρθωμα.

ΕΡΜΗΣ: Είναι φυσικό, μια και είσαι απαίδευτος, Χάροντα, και καθόλου ποιητικός. Ο λεβέντης όμως ο Όμηρος μέσα σε δύο στίχους μας άνοιξε αμέσως δρόμο για τον ουρανό, τοποθετώντας τόσο εύκολα τα βουνά το ένα πάνω στο άλλο. Και απορώ που αυτά σου φαίνονται τερατώδη, ενώ ασφαλώς γνωρίζεις τον Άτλαντα, ο οποίος ολομόναχος σηκώνει ολόκληρη την ουράνια σφαίρα, κουβαλώντας όλους εμάς. Ίσως μάλιστα να έχεις ακουστά και για τον αδελφό μου τον Ηρακλή, ότι κάποτε ο ίδιος αντικατέστησε εκείνον τον Άτλαντα και τον ξεκούρασε λιγάκι από το βάρος, βάζοντας τον εαυτό του κάτω από το φορτίο.

Κατά τον Πλάτωνα

Κατά τον Πλάτωνα, ο Άτλας ήταν ένας από τους δώδεκα βασιλιάδες της νήσου Ατλαντίδας, γιος του Ποσειδώνα και της Κλειτούς, θυγατέρας του Ευήνορα.

Παιδιά του ήταν οι Εσπερίδες, ο Έσπερος, ο Αύσων, η Καλυψώ, η Διώνη και οι Υάδες.

Ο Πλάτων επίσης, σε άλλο βιβλίο του, αναφέρει τον Άτλαντα ως τον πρώτο αστροπαρατηρητή που κατοικούσε στο ομώνυμο όρος Άτλας της Συρίας (και όχι στην οροσειρά Άτλας της Αφρικής που αναφέρουν νεότεροι συγγραφείς).

Τέλος, ο Άτλας είχε πολλές κόρες, από τις οποίες όσες απέκτησε από την Ωκεανίδα Πλειόνη ονομάσθηκαν Πλειάδες, οι δε άλλες, εκ του ονόματός του, Ατλαντίδες.

Στον Άτλαντα, έδωσε η τύχη τα μέρη, που είναι δίπλα στον ωκεανό και ο Διόδωρος Σικελιώτης αναφέρει πως ο Άτλας έδωσε τόσο στο βουνό όσο και στον ωκεανό το όνομά του, Άτλας και Ατλαντικός, αντιστοίχως και ονόμασε τους κατοίκους των τόπων εκείνων Ατλαντίους. Αναφέρει τον Άτλαντα ως γιο του Ουρανού και τον θεωρεί ως τον πρώτο και διάσημο αστρονόμο που δίδαξε στους ανθρώπους τους νόμους του ουρανού. Γι' αυτό οι άνθρωποι πίστεψαν ότι ολόκληρο το σύμπαν στηρίζεται στους ώμους του Άτλαντα. Ο μύθος δηλαδή υπαινίσσεται την ανακάλυψη και περιγραφή του σφαιρικού σύμπαντος από τον Άτλαντα αφού τελειοποίησε την αστρολογία και υπήρξε ο πρώτος που έμαθε στους ανθρώπους την σφαιρικότητα του Σύμπαντος (Διόδ. 60.2).

Ο Άτλαντας έκανε πολλά παιδιά, μα ο Έσπερος διακρίθηκε για την δικαιοσύνη, την ευσέβεια και τη μεγάλη φιλανθρωπία του και καταστερίστηκε λόγω των αρετών του.

Ο Διόδωρος ο Σικελίωτης μας λέγει: «Υπάρξαι δ’Ατλαντί και θυγατέρας επτά, τας κοινώς μεν από του πατρός καλουμένας Ατλαντίδας, ιδία δ’ εκάστην ονομαζομένην Μαίαν, Ηλέκτραν, Ταυγέτην, Στερόπην, Μερόπην, Αλκυόνην και τελευταίαν Κελαινώ. Ταύτας δε μιγείσας τοις επιφανεστάτοις ήρωσι και θεοίς αρχηγούς καταστήναι του πλείστου γένους των ανθρώπων, τεκούσας τους δι ‘αρετήν θεούς και ήρωας ονομασθέντας, οίον την πρεσβυτάτην Μαίαν Διί μιγείσαν Ερμήν τεκνώσαι, πολλών ευρετήν γενόμενον τοις ανθρώποις παραπλησίως δε και τας άλλας Ατλαντίδας γεννήσαι παίδας επιφανείς, ων τους μεν εθνών, τους δε πόλεων γενέσθαι κτίστας».

Επειδή τη "θεία τιμωρία" αυτή την υπέμενε με θαυμαστή και παραδειγματική εγκαρτέρηση, έλαβε το όνομα Άτλας (εκ του προσθετικού α και του τλάν = τα πάντα υπομένοντας, «εκείνος που υπομένει τα πάντα».

https://panoramio.gr , https://www.greek-language.gr , https://el.wikipedia.org