ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΤΥΧΗΣ ή ΑΡΕΤΗΣ

Το συγκεκριμένο έργο του Πλουτάρχου θεωρείται οτι είναι η συνέχεια ενός απολεσθέντος λόγου του, στον οποίο ο Χαιρωνεύς ιστοριοδίφης ενεφάνιζε την Τύχη ομιλούσα και ισχυριζόμενη οτι εις αυτήν και μόνον ωφείλοντο η δόξα και τα μεγαλεία του Αλεξάνδρου. Εδώ λοιπόν αντικρούει τα παρά της αντιμακεδονικής παρατάξεως λεγόμενα, ως προς την ευνοϊκή τύχη του μεγάλου στρατηλάτη, οτι δηλαδή ώφειλε την δόξα και τις μεγάλες επιτυχίες του αποκλειστικά στην εύνοια της Τύχης και όχι στην προσωπική του αξία. Ασχολείται μάλλον με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του και εξαίρει την αρετή του. Συνεπώς ο λόγος αυτός θα έπρεπε μάλλον να φέρει τον τίτλο «Περί της Αλεξάνδρου Αρετής».
ΠΕΡΙΛΗΨΗ:
Ξεκινώντας ο Πλούταρχος δηλώνει με σιγουριά οτι ο ίδιος ο Αλέξανδρος θα δυσφορούσε και θα αγανακτούσε εάν ενομίζετο οτι δωρεάν και από την Τύχη έλαβε την ηγεμονία, την οποία αυτός εξαγόρασε αντί πολλού αίματος και απέκτησε με πολλές πληγές. Έπειτα απαριθμεί τις μάχες τις οποίες έδωσε ο στρατηλάτης, και περιγράφει σε πόσες απο αυτές εδέχθη χτυπήματα, και τονίζει οτι πολλές φορές γλύτωσε από τον Θάνατο παρα τρίχα και άλλες πόσες τον γλυτώσανε οι συμπολεμιστές του προστατεύοντάς τον. Περιγράφει την πολιτική αναταραχή που επικρατούσε τότε στην υπόλοιπη Ελλάδα, τις απειλές τις οποίες δέχονταν εκείνο τον καιρό η Μακεδονική αυτοκρατορία, (κατα την βασιλεία του Φιλίππου δηλαδή) και παρόλα αυτά ο νεαρός τότε ηγεμόνας, τόλμησε να ελπίσει οτι θα κατακτήσει την Βαβυλώνα και τα Σούσα. Ειρωνικά λέει οτι η Τύχη τον βοήθησε τόσο πολύ οικονομικά, εξασφαλίζοντάς του εβδομήντα τάλαντα, που τότε ήταν εφόδια τριάντα μόλις ημερών για τον στρατό του. Το μοναδικό πραγματικό εφόδιο που είχε ήταν οι διδασκαλίες και τα διδάγματα της φιλοσοφίας, περί ανδρείας και αφοβίας, σωφροσύνης και μεγαλοψυχίας.
Έπειτα εξηγεί οτι πραγματικός φιλόσοφος ήταν ο Αλέξανδρος γιατί έπραξε συμφώνως με αυτά που εδιδάχθη, ενώ αυτό που έπραταν οι φιλόσοφοι εκείνης της εποχής ήταν να συζητάνε στην Ακαδημία και να γράφουν περι αξιωμάτων και συλλογισμών. Και ενώ οι φιλόσοφοι εδίδασκαν σε ανθρώπους που τουλάχιστον καταλάβαιναν ελληνικά και ήταν ευφυείς, ο Αλέξανδρος κατάφερε να διδάξει στους Υρκανούς να συνάπτουν νόμιμους γάμους, στους Αραχώσιους να καλλιεργούν την γή, στους Πέρσες να σέβονται τις μητέρες τους και να μην τις νυμφεύoνται, στους Σκύθες να θάβουν τους νεκρούς τους και να μην τους τρώνε, κ.α.. Και σε αυτό το σημείο αποδεικνύει την κυνικότητά του λέγωντας οτι ακόμα και ο πασίγνωστος Πλάτωνας έγραψε μόνον μια Πολιτεία και δεν έπεισε κανέναν να την εφαρμόσει λόγω της αυστηρότητός της. Ενώ ο νεαρός βασιλιάς κατάφερε να εξελληνίσει βαρβάρους και τους νόμους του ακόμη να τους εφαρμόζουν, στις πόλεις που ίδρυσε. Καταλήγει λέγοντας οτι εάν μέγιστος έπαινος της φιλοσοφίας είναι να εξημερώνει και να εξευγενίζει τα σκληρά και αμόρφωτα ήθη, ο Αλέξανδρος φαίνεται οτι εξεπολίτισε τόσους άγριους και ατίθασους λαούς που δικαίως δύναται να θεωρηθή «φιλοσοφώτατος».
Εάν ο δαίμωνας ο οποίος είχε αποστείλει την ψυχή του Αλεξάνδρου δεν έσπευδε να την ανακαλέσει παρ’εαυτώ, όλοι οι άνθρωποι θα είχαν έναν και μόνο νόμο και θα οδηγούντο από μία δικαιοσύνη, ως από ένα κοινό φως. Αλλά σήμερα το τμήμα της γης που δεν γνώρισε τον μεγάλο βασιλιά, είναι σαν να μην είδε ποτέ το φως του ήλιου.
Έπειτα απαριθμεί κάποιους βασιλείς και άρχοντες που μοναδικός τους στόχος ήταν να πλουτίσουν και να δοξασθούν. Και μας θυμίζει κάποια περιστατικά από την ζωή του στρατηλάτη, για να μας αναδείξει την φιλοσοφική του πλευρά. Κάποτε λοιπόν συμβούλευσε τον πατέρα του που ανάρρωνε από τραύμα που απέκτησε σε μάχη, να περπατάει χωρίς να στεναχωριέται, γιατί κάθε βήμα του θα του θύμιζε την ανδρεία του. Και αυτός ο ίδιος ποτέ δεν έκρυβε τις πληγές του, αλλά τις επεδείκνυε ως παράσημα. Όταν συνομίλησε με τον Διογένη στην Κόρινθο, ο τρόπος ζωής του, του προκάλεσε εντύπωση και κατάπληξη τόση, ώστε να πεί οτι αν δεν ήταν ο Αλέξανδρος θα ήθελε να είναι ο Διογένης. Απέδειξε με τις πράξεις του το αξίωμα εκείνο των Στωικών, οτι δηλαδή όλα όσα θέλει να πράξει ο σοφός, τα πράττει με την βοήθεια όλων των αρετών του. Όπως φαίνεται, μία αρετή πρωταγωνιστεί σε κάθε πράξη του, προσκαλεί δε τις άλλες αρετές να την φέρουν εις την τελειότητα. Ο Αλέξανδρος λοιπόν είχε ανδρεία ενωμένη με φιλανθρωπία, δύναμη και ωραιότητα μαζί, ελευθεριότητα και συνετή οικονομία, οργή και ευδιαλλαξία ταυτοχρόνως, και τον έρωτα με την σωφροσύνη. Υπήρξε αυστηρός με τους αδικούντας και ήμερος προς τους δυστυχούντας.
Ήταν λοιπόν ο βασιλιάς και φιλόσοφος, γιατί θα μπορούσε να ατιμάσει και να εκμεταλλευθεί την Ρωξάνη, αυτός όμως την ενυμφέυθει, θα μπορούσε να στήσει γιορτές μετά τον θάνατο του Δαρείου, αλλά αυτός τον κάλυψε με την βασιλική χλαμύδα, σεβόμενος την αυστηρότητα της θείας οργής κατά της τύχης των βασιλέων.  Γιατί όπως λέει και ο Θουκυδίδης «ο φόβος όχι μόνον μας κάμνει να λησμονούμε εκείνα τα οποία εμάθαμεν, αλλά μας αφαιρεί και πάσαν προαίρεσιν και φιλοτιμίαν και ενέργειαν, εάν η φιλοσοφία δεν μας έχει οχυρώσει με δεσμούς και με κανόνας της διαγωγής μας αμετάβλητους...»
Ο αρχιτέκτων Στασικράτης του πρότεινε να του φτιάξει ένα επιβλητικό και τεράστιο άγαλμα, σμιλευμένο επάνω στο όρος της Θράκης Άθως. Αυτός όμως αρνήθηκε, λέγωντας «ας αφήσουμε τον Άθω στην θέση του, εμένα οι πράξεις μου θα είναι οι εικόνες μου».
Έπειτα ο Πλούταρχος τονίζει το γεγονός οτι ακόμη και αν σε κάποιον η Τύχη έδινε απλόχερα πλούτο, εύνοια, στρατό, ίππους και δύναμη, το πώς αυτός θα τα χρησιμοποιούσε, θα ήταν δική του ευθύνη και όλα αυτά στα χέρια κάποιου που δεν θα είχε αρετή θα ήταν κίνδυνος και καταστροφή και απόδειξη της αδυναμίας του χαρακτήρα του. Όπως τονίζει και ο Επίχαρμος «ο νους βλέπει και ο νους ακούει, τα άλλα δε είναι τυφλά και κωφά, εάν δεν οδηγούνται από την λογική». Σε πολλούς βασιλείς η Τύχη έδωσε λοιπόν δύναμη, στρατό και πλούτο και όπλα και βέλη, αλλά κανένας τους δεν μπόρεσε να ξεπεράσει τον Αλέξανδρο, γιατί αυτός είχε και άλλα χαρίσματα που τον έκαναν να ξεχωρίσει, χαρίσματα που δεν μπορεί να δώσει η Τύχη, αλλά καλλιεργούνται στην ψυχή των σωφρώνων.
Οι ξένοι λοιπόν έλεγαν οτι ο δικός τους ήταν πλούσιος βασιλιάς , ενώ ο Αλέξανδρος, αληθινός βασιλιάς. Σε ποιές ελπίδες λοιπόν στηριζόμενος ο Αλέξανδρος διέβει την Ασία; Ούτε στα στρατεύματα τα πολυάριθμα, ούτε στον στόλο στηριζόμενος, αλλά στην ευσέβεια προς τους θεούς, στην εμπιστοσύνη στους φίλους, στην απλότητα και στην εγκράτεια και σε άλλες αρετές στηριζόμενος. Είχε την μεγαλοψυχία του Κύρου, την σωφροσύνη του Αγησιλάου, την σύνεση του Θεμιστοκλή, την πείρα του Φιλλίπου, και τις πολιτικές ικανότητες του Περικλή. Ήταν πιο σώφρων από τον Αγαμέμνωνα, πιο μεγαλόψυχος από τον Αχιλλέα, γιατί σεβάστηκε το πτώμα του εχθρού του Δαρείου, και πιό αγαπητός από τον Οδυσσέα, γιατί ακόμη και η μητέρα του εχθρού του πέθανε από στεναχώρια όταν πέθανε και αυτός. Οι πληγές του και τα τραύματα ήσαν αναρίθμητα, και οι συμπολεμιστές του πολλές φορές δεν μπορούσαν να τον προστατεύσουν γιατί αυτός χωρίς συναίσθηση του κινδύνου ορμούσε στην μάχη χωρίς προφυλάξεις η τακτική. Κάποτε, τραυματισμένος σοβαρά από βέλος στο στήθος, προσπαθούσε να το βγάλει μόνος του, γιατί οι δικοί του φοβόταν οτι θα τον πονούσαν και δεν του το έβγαζαν. Άλλους τους κορόιδευε γιατί έκλαιγαν λόγω της σοβαρότητος του τραύματος και άλλους τους έλεγε λιποτάκτες, διότι δεν είχαν το θάρρος να τον βοηθήσουν και φώναζε προς αυτούς «Κανείς ας μην είναι δειλός περί εμού, διότι εάν εσείς φοβάσθε τον θάνατόν μου, δεν γίνομαι πιστευτός οτι και εγώ δεν φοβάμαι τον θάνατο».

Απόσπασμα. Ολόκληρο το άρθρο εδώ: ΔΗΜΟΘΟΙΝΙΑ - ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ:ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΤΥΧΗΣ ή ΑΡΕΤΗΣ