ΒΙΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ ΣΤΟ ΛΕΞΙΚΟ ΗΛΙΟΥ

(Απόσπασμα)

Ο Απολλώνιος εξακολουθεί τον πλάνητα βίον του. Μεταβαίνει εις την Κρήτην. Το 66 εμφανίζεται εις την Ρώμην, κατόπιν εις την Ισπανίαν (66-67), τέλος επανέρχεται τον Σεπτέμβριον του 68 εις την Ελλάδα, τον αυτόν μήνα μυείται τα Ελευσίνια μυστήρια, κατόπιν (68-69) επισκέπτεται πάλιν τα εν Ελλάδι ιερά, το έαρ του 69 δε περιοδεύει την Χίον, την Ρόδον, την Αίγυπτον και τας περί τον άνω Νείλον χώρας.

Εις την Αίγυπτον γνωρίζεται με τον αυτοκράτορα Βεσπασιανόν, παρά του οποίου εξαιρέτως τιμάται. Μόλις όμως αργότερον έμαθεν ότι ο Βεσπασιανός αφήρεσεν από την Αχαΐαν την πλασματικήν αυτονομίαν, την οποίαν ο Νέρων είχε δώσει εις αυτήν, και την κατέστησε πάλιν ρωμαϊκήν επαρχίαν, κατελήφθη ο ελληνικώτατος Απολλώνιος υπό μεγάλης οργής και απέρριψεν επανειλημμένως και οριστικώς την πρόσκλησιν του αυτοκράτορος, επιθυμούντος να έχη αυτόν πλησίον του, και πολλάς έγραψεν εις τον Βεσπασιανόν πικρότατας επιστολάς, εις τας οποίας παρέβαλλεν αυτόν, όστις «τους Έλληνας ούς ο Νέρων παίζων ηλευθέρωσεν, αυτός σπουδάζων εδουλώσατο», προς τον Ξέρξην και τον συνέκρινεν εις δυσμενή παραλληλισμόν με τον Νέρωνα, ο οποίος τουλάχιστον εις την περίστασιν ταύτην κατά τον Απολλώνιον, ενήργησε γενναιότερον ή ο εξυμνούμενος Φλάβιος.

Δεν πρέπει δε να παραλείψωμεν ότι το 69 ή 70, εις την Αλεξάνδρειαν, συνεβούλευσε τον Βεσπασιανόν να φροντίζη ως ηγεμών διηνεκώς ώστε αι ελληνικαί επαρχίαι να τυγχάνουν τοιούτων μόνον διοικητών οι οποίοι να γνωρίζουν την ελληνικήν γλώσσαν και τους ελληνικούς τρόπους του ζην.

Ό,τι δυνάμεθα μετά βεβαιότητος να ισχυρισθώμεν είναι τούτο: Ότι ο αρχαίος κόσμος ο οποίος εις την μνήμην του Απολλωνίου καθιέρωσεν εικόνας, ναούς, θυσίας και νομίσματα, δεν επλανήθη. Και ότι αληθώς ο Απολλώνιος με την φιλοσοφίαν και την ηθικήν του, με την αγάπην του προς την ελευθερίαν, αγάπην τρεφομένην από τας μεγάλας παραδόσεις του παρελθόντος, με την περιφρόνησιν προς την ηδονήν – καίτοι αι γυναίκες έξαλλοι εκ θαυμασμού συνωθούντο προς αυτόν – κατ’ ανάγκην ο Απολλώνιος ενεποίησεν εντύπωσιν επιβάλλουσαν σεβασμόν, καθ’ ον χρόνον η διάλυσις και καταστροφή της αρχαίας θρησκείας και ηθικότητος ηυξάνετο διηνεκώς με βήματα γιγαντιαία. Η εμφάνισις δε τοιούτου ανδρός εν μέσω των Ελλήνων αποκτά ιδιάζον ενδιαφέρον, διότι εις τας θεωρίας του Απολλωνίου περί του «Ελληνισμού» – υπό την γενικωτάτην ηθική ιστορικήν έννοιαν του ονόματος – ευρίσκομεν το ωραιότερον και γνησιώτερον πρότυπον των φρονημάτων και αισθημάτων των πεπαιδευμένων ανδρών της Ανατολής προς την παλαιάν πατρίδα του αρχαίου πολιτισμού. Με την έμμονον και σφοδράν αγάπην του προς την Ελλάδα εζήτει εναγωνίως εις τους Έλληνας των χρόνων του Νέρωνος και των διαδόχων αυτού να βλέπη τον λαόν του κλασικού παρελθόντος.

Εκ της υπό του Νέρωνος γενομένης πλασματικής, ως ελέχθη ανωτέρω, «ανορθώσεως της ελευθερίας των Ελλήνων» προσεδόκα την «επάνοδον των Ελλήνων εις τα Δωρικά και Αττικά ήθη» και χάριν της σκιώδους και απατηλής ταύτης εικόνος «ελευθερίας και αυτονομίας» ήτο έτοιμος ο ελληνίζων Καππαδόκης να συγχωρήση τον ουτιδανώτατον των ανθρώπων δια τα αισχρουργήματά του, αυτόν ακριβώς δια τον οποίον ολίγον πρότερον έθετε δηκτικώς το ζήτημα: «Εάν ο Νέρων άδων δεν κατέστη εις τους Έλληνας ολεθριώτερος ή ο Ξέρξης δια των εξ Ασίας μυριάδων πολεμιστών». Εκ της υπό του Νέρωνος γενομένης πλασματικής, ως ελέχθη ανωτέρω, «ανορθώσεως της ελευθερίας των Ελλήνων» προσεδόκα την «επάνοδον των Ελλήνων εις τα Δωρικά και Αττικά ήθη» και χάριν της σκιώδους και απατηλής ταύτης εικόνος «ελευθερίας και αυτονομίας» ήτο έτοιμος ο ελληνίζων Καππαδόκης να συγχωρήση τον ουτιδανώτατον των ανθρώπων δια τα αισχρουργήματά του, αυτόν ακριβώς δια τον οποίον ολίγον πρότερον έθετε δηκτικώς το ζήτημα: «Εάν ο Νέρων άδων δεν κατέστη εις τους Έλληνας ολεθριώτερος ή ο Ξέρξης δια των εξ Ασίας μυριάδων πολεμιστών».

Και όμως! Ο υπέρ των Ελλήνων κοπτόμενος και κατεξαντλούμενος φιλόσοφος των Τυάνων ετίμα απλώς εις το πρόσωπον των συγχρόνων το ιερόν παρελθόν, περί αυτών δε, πέραν του οίκτου και της στοργής και της ελπίδος, ουδεμίαν έτρεφε αυταπάτην. Και έγραφεν, απογοητευμένος, από το Άργος εις τους σοφούς του εν Αλεξανδρεία μουσείου: «Εγεινόμην εν Άργει και Φωκίδι και Λοκρίδι και εν Σικυώνι και εν Μεγάροις και διαλεγόμενος του έμπροσθεν χρόνοις επαυσάμην εκεί. Τι, ουν, ει τις έροιτο, το αίτιον; Εγώ φράσαιμι υμίν και ταις Μούσαις: Εβαρβαρώθην ου χρόνιος ων αφ’ Ελλάδος, αλλά χρόνιος εν Ελλάδι». Ο διηνεκής υπέρ της Ελλάδος και της ηθικής τάξεως αγών του Απολλωνίου είναι εκ των υψίστων ενδείξεων του τι δύναται να κατορθώση η ελληνική παιδεία όταν ενοικήση εις «ευτυχή» φύσιν.

Απολλώνιος ο Τυανεύς