Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΙΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΠΕΡΣΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ

Μέσα από το μορφωτικό πρίσμα της παιδείας θα πρέπει να δούμε τη σημασία των ελληνικών νικών κατά τους Περσικούς πολέμους. Και αυτό, διότι τα ιδεώδη, που ενέπνευσαν τους Έλληνες κατά τη σύγκρουσή τους με τους Πέρσες και τους οδήγησαν στη νίκη, ήταν εκείνα της ομηρικής εποχής, ήταν τα ιδεώδη της αριστοκρατικής αρετής, όπως το αίεν άριστεύειν καί νπείροχον εμμεναι άλλων (/λ. ΣΤ 208 και Λ 784) και το διδασκέμεναι τάδε πάντα, μύθων τε 'ρητήρ’ εμμεναι πρη- κτήρά τε έργων (/λ. I 442-443).

Το πρώτο από αυτά είναι το ηρωικόν ιδεώδες  της υπεροχής και της διάκρισης, της αγωγής και της δημιουργίας του ήρωα, ενώ το δεύτερο καθορίζει επακριβώς τι οφείλει να μάθει και ποιός πρέπει να είναι ο ήρωας.

Οι ήρωες πρέπει να ενσαρκώνουν αρετές και να πραγματώνουν ιδεώδη, όπως ακριβώς ήταν οι ήρωες των ομηρικών επών αλλά και οι ήρωες των νικών στους Περσικούς πολέμους. Οι νίκες των Αθηναίων στον Μαραθώνα, στη Σαλαμίνα, στις Πλαταιές, στη Μυκάλη δεν είχαν μόνο ως αποτέλεσμα τη σωτηρία της Ελλάδας και κατ’ επέκταση του ευρωπαϊκού κόσμου, αλλά και την ανύψωση των Ελλήνων σε ανώτερο ηθικό επίπεδο. Οι νίκες εκείνες ανέδειξαν κυρίως τους Αθηναίους σε ανώτερη βαθμίδα τόσο πολιτικής και κοινωνικής ωριμότητας όσο και πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Με τις νίκες εκείνες οι Έλληνες κέρδισαν την ελευθερία, αλλά και απέκτησαν συνείδηση της ενότητάς τους και της δύναμής τους καθώς και το αίσθημα της εθνικής τους υπερηφάνειας.

 Πολλοί προέβαλαν με απορία το ερώτημα “τι θα ήταν ο πολιτισμός της Ελλάδας και του κόσμου ολόκληρου, αν νικούσαν κατά τους πολέμους αυτούς οι Πέρσες και κυβερνούσε την Αθήνα τον - 5ο αι.  ένας σατράπης της Περσίας αντί του Περικλή, του αιρετού εκείνου άρχοντα ενός δημοκρατικού λαού;”

Οι νίκες κατά των Περσών ενέπνευσαν στους Αθηναίους φρόνημα ανώτερου ηθικού επιπέδου. Έτσι, ο λαός αυτός ανέπτυξε μια δραστηριότητα σε όλους τους τομείς της ζωής, στον χώρο του πνεύματος και των καλών τεχνών αλλά και στη σφαίρα του ήθους.

Οι ηγέτες της Αθήνας, ο Μιλτιάδης, ο Θεμιστοκλής, ο Αριστείδης κ.ά., που οδήγησαν τους Αθηναίους στις νίκες, ήταν η ενσάρκωση αρετών ήταν ο ώριμος καρπός της νομοθεσίας και της παιδείας του Σόλωνα και του Κλεισθένη. Οι ηγέτες των Αθηναίων ως παιδαγωγοί τους έγιναν οι απόστολοι υψηλών ιδανικών.

Για παράδειγμα, ο Μιλτιάδης, ο ιδιοφυής και έμπειρος στρατιωτικός, ήταν η προσωποποίηση του θάρρους. Έτσι κέρδισε το μεγάλο τρόπαιο στον Μαραθώνα, το οποίο έκαμε τον Θεμιστοκλή να λέει το γνωστό: ονκ έά με καθεύόειν τό (τοϋ) Μιλτιάδον τρόπαιον (Πλουτ. Θεμιοχ. 3.4).

Ο Θεμιστοκλής ενσάρκωνε τις αρετές της οξυδέρκειας, της πνευματικής ευστροφίας και της διορατικότητας. Ήταν ο άνθρωπος που διέβλεψε ότι τα ξύλινα τείχη, τα οποία θα έσωζαν την Αθήνα από την περσική απειλή, σύμφωνα με τον χρησμό του Μαντείου των Δελφών, ήταν τα πολεμικά πλοία, η ναυτική δύναμη της Αθήνας. Έτσι, με τη ναυπήγηση 200 πλοίων ο Θεμιστοκλής οδήγησε τους Αθηναίους στη νικηφόρα ναυμαχία της Σαλαμίνας.

Ο Αριστείδης ήταν η προσωποποίηση της ακεραιότητας, της τιμιότητας και κατεξοχήν της δικαιοσύνης, γι’ αυτό έμεινε στην ιστορία ως δίκαιος’. Ο Αριστείδης ρύθμιζε την πολιτειακή ανάπτυξη της πατρίδας του, σύμφωνα με τη Σολώνεια αρετή της δικαιοσύνης και με τη βαθμιαία πολιτική και κοινωνική ωριμότητα των Αθηναίων, τούς βοήθησε και κατά την αρχηγία του εθνικού αγώνα εναντίον των Περσών αλλά και αργότερα, κατά την ίδρυση και αρχηγία της Συμμαχίας της Δήλου, η οποία εξελίχθηκε σε ναυτική ηγεμονία των Αθηναίων.

Από όλους όμως τους πολιτικούς, εκείνος που διακρίθηκε περισσότερο ήταν ο Περικλής.

Μετά τις ελληνικές νίκες εναντίον των Περσών, το πρόγραμμα της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής του Περικλή οδήγησε στην ανάπτυξη των τεχνών και των γραμμάτων αλλά και στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου του αθηναϊκού λαού. Τότε ακριβώς έκαμαν την εμφάνισή τους οι μεγάλοι ποιητές Σοφοκλής και Ευριπίδης, οι γλύπτες Μύρων, Πυθαγόρας, Πολύκλειτος, Φειδίας, ο φιλόσοφος Σωκράτης, οι σοφιστές Γοργίας και Πρωταγόρας, οι αρχιτέκτονες Μνησικλής, Ικτίνος, Καλλικράτης, οι ιστοριογράφοι Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Ξενοφών κ.ά.

Η νέα αθηναϊκή αντίληψη για τον αγώνα και τα καθήκοντα της ζωής ήταν δυνατό να παρουσιασθεί στον κόσμο μόνο με την ποίηση ενός υψηλού θρησκευτικού συμβολισμού, όπως ήταν η ποίηση του Αισχύλου. Ο Αισχύλος έγραψε την τραγωδία Πέρσαι για ένα ιστορικό γεγονός, του οποίου ήταν ο ίδιος αυτόπτης μάρτυρας, και με αυτή την τραγωδία έδειξε τι θεωρούσε ουσιαστικά τραγικό. Στον Αισχύλο η ιστορία γίνεται τραγικός μύθος και ταυτόχρονα αγωγή του ανθρώπου, διότι έχει το μεγαλείο του μύθου.

Τους Αθηναίους της εποχής του Περικλή, οι οποίοι πρόθυμα θυσίαζαν τη ζωή και την περιουσία τους, για να θεμελιώσουν το μεγαλείο της πόλης τους, τούς ενέπνευσε ένα περίεργο ιδεώδες, που ήταν ένα μείγμα από πατριωτική αυτοθυσία και από μια ψυχρή ωφελιμότητα.

Από την ελευθερία γεννήθηκαν άλλα αγαθά κατά την κλασική εποχή, όπως η ποίηση, η τέχνη, η φιλοσοφία, η ιστοριογραφία, τα δημοκρατικά ιδεώδη και η παιδεία, όπως μάλιστα το τελευταίο εκφράζεται στον Επιτάφιο του Περικλή (Θουκ. 2.41).

Οι νίκες επέτρεψαν στους Έλληνες να αποκτήσουν συνείδηση της δύναμής τους και να δημιουργήσουν τον κλασικό πολιτισμό, την κλασική παιδεία. Πρόκειται για τον παιδαγωγούντα ελληνικό πολιτισμό, τον πολιτισμό που εννοείται ως ανθρώπινη παιδεία. Αυτός ο πολιτισμός ως Παιδεία είναι η ίδια η Ελληνική Ιστορία της Κλασικής Αρχαιότητας.

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Η ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ ΗΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑ-ΑΝΝΑ ΣΤΡΑΤΑΡΙΔΑΚΗ ΚΥΛΑΦΗ