Ο ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ

“Φαίνεται ότι εκείνοι οι οποίοι ίδρυσαν τα Μυστήρια δεν είναι τυχαίοι, αλλά πράγματι από παλαιούς χρόνους συμβολικώς υποδηλούν ότι, όποιος ακατήχητος και μη μεμυημένος έρχεται εις τον Άδη, θα κείται εις τον βόρβορον, ο δε κεκαθαρμένος και μεμυημένος, όταν μεταβεί εκεί, θα κατοικεί μετά των θεών” (ΦΑΙΔΩΝ 69 c).

Πολλά είναι αυτά που μπορούμε να βρούμε στο έργο του Πλάτωνα σχετικά με τα Μυστήρια. Ο Πλάτωνας ήταν και ο ίδιος μυημένος. Αρκετές μαρτυρίες των Αρχαίων συγγραφέων συνηγορούν σ’ αυτό. Τι ήταν όμως τα Μυστήρια;

Τα Μυστήρια στην Αρχαιότητα χωρίζονταν στα Μικρά και τα Μεγάλα Μυστήρια. Τα Μικρά Μυστήρια ήταν προκαταρκτική φάση για τη συμμετοχή στα Μεγάλα. Η Κάθαρση και ο εξαγνισμός ήταν το πρώτο βήμα.

Αρχικά υπάρχει μία δοκιμαστική περίοδος, όπου παρουσιάζονταν οι πραγματικές δυσκολίες που επιφυλάσσει η ενασχόληση με βαθιά φιλοσοφικά θέματα, τα οποία έχουν στόχο τη μετάλλαξη του ανθρώπου προς το καλύτερο. Όσοι ενδιαφέρονταν πραγματικά, διάλεγαν να ασχοληθούν αφοσιωμένοι στη μέθοδο και ακολουθώντας πιστά τη σχέση δασκάλου-μαθητή.

Η ζωή τους έπρεπε να υπακούει σε αυστηρούς κανόνες εγκράτειας και ελέγχου των ανεξέλεγκτων σκέψεων και συναισθημάτων. Όσοι δεν μπορούσαν να το κάνουν αυτό, απομακρύνονταν μόνοι τους αρκούμενοι στις γενικές γνώσεις που άκουσαν.

Ο μαθητής έφθανε στο σημείο του ξυπνήματος της διαίσθησης (ανάπτει φως εις την ψυχήν κατά τον Πλάτωνα) και άρχιζε να στηρίζεται στα δικά του πόδια.

Έτσι ο Πλάτωνας χρησιμοποίησε τα συστήματα των Μυστηρίων στη Φιλοσοφική Σχολή του για την εισδοχή των μαθητών και για τη διδασκαλία που τους προετοίμαζε για τη Μύηση, δίνοντάς τους τις δυνατότητες ανάπτυξης των αρετών.

Υπάρχουν σημεία των Πλατωνικών Διαλόγων σχετικά με τα Μυστήρια, που χρειάζεται ν’ αναφέρουμε. Στον Φαίδρο, βρίσκουμε την περίφημη έκφραση: “Τελέους αεί τελετάς τελούμενος, τέλεος όντως μόνος γίγνεται” δηλ. “μυούμενος (κάποιος) ολοένα εις τα μυστήρια της Τελειότητος, μόνος αυτός αληθώς γίνεται τέλειος” (Πλάτωνος “Φαίδρος” 249C).

Στον Φαίδρο, ο φιλόσοφος αναφέρεται στο χάσιμο των πνευματικών φτερών του ανθρώπου και στη λανθάνουσα, τώρα πιά, μέσα στην ανθρώπινη ψυχή δύναμη για ανάπτυξη και πνευματικό πέταγμα. Όμως, τα Μυστήρια δόθηκαν στους ανθρώπους ακριβώς για να μπορέσουν ν’ ανυψωθούν ξανά.

Στο Συμπόσιο τονίζει ότι ο άνθρωπος πρέπει ν’ ακολουθήσει μία κλιμακωτή διαδικασία, για να φθάσει στη θέαση της αληθινής ομορφιάς. Έτσι, γράφει για την Πάνδημη και την Ουράνια Αφροδίτη. Η μία έχει σχέση με την καθημερινότητα και τα φυσικά σώματα, η άλλη έχει σχέση με τις ψυχές και την αιωνιότητα.

Η συνειδητοποίηση της αθανασίας, αρχικά, και η κατάκτησή της ,τελικά, ήταν ο στόχος των Αρχαίων Μυστηρίων, για τα οποία μιλά συνεχώς ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος.

Στον Θεαίτητο βρίσκουμε τη φράση: “πρόσεχε μήπως σε ακούει κανείς εκ των αμυήτων” που, όπως σημειώνουμε, ήταν χαρακτηριστική σε μία φάση των Αρχαίων Μυστηρίων. Ένας άλλος τρόπος της έκθεσής της ήταν: “ Θύραις τοις ωσίν επίθεσθε βέβηλοι”, που και αυτήν τη συναντούμε σε άλλο διάλογο.

Όμως, το πολύ σημαντικό που διδασκόταν στα Μυστήρια - και ο Πλάτωνας το τονίζει σε κάθε γραμμή των Διαλόγων του - είναι ο τελικός σκοπός του ανθρώπου: Η Επιστροφή στην Ουράνια πατρίδα του. Το νικηφόρο τέλος της “χιλιόχρονης πορείας”, την οποία αναφέρει στο τέλος της Πολιτείας [Πλάτωνος “Πολιτεία”, βιβλίο 10ο (τέλος του Μύθου του Ηρός)].

Άλλο στοιχείο είναι ότι βάζει κάποιον άλλον να μιλά και κυρίως το Σωκράτη, τον Δάσκαλο. Αυτό το κάνει επειδή η προφορική παράδοση ήταν ο τρόπος μετάδοσης της γνώσης (Πλουτάρχου “Περί Ίσιδος και Οσίριδος” 353C,  εκδ. Πάπυρος “Ο Εύδοξος, λοιπόν, εις το δεύτερο βιβλίον της Περιηγήσεώς του, αναφέρει, ταύτα μεν κατ’ αυτόν τον τρόπον αναφέρονται (εν τη προφορική παραδόσει) υπό των Ιερέων.”).

Ο Πλάτωνας είχε περάσει μέσα από το Λαβύρινθο των Αιγυπτιακών Μυστηρίων. Μάλιστα, δεν είχε φοβηθεί, ούτε διστάσει μπροστά στους “Ιερούς Τρόμους” (Πλάτωνος “Φαίδρος”, 251Β), ώστε να φύγει “προ των Μυστηρίων” (Πλάτωνος  “Μένων”,  77ε). Γιατί φαίνεται ότι με διάφορους τρόπους, όπως φάσματα, θορύβους και άλλους, οι ιερείς προσπαθούσαν ν’ αποθαρρύνουν τον υποψήφιο στο ξεκίνημα (Κάτι που ως γνωστόν ίσχυε παντού  όπου υπήρχαν Μυστήρια και οι υποψήφιοι σ’ αυτά περνούσαν δοκιμασίες). Μάλιστα, γι’ αυτόν το σκοπό χρησιμοποιούσαν τον ήχο και τη μουσική.

Αναρίθμητα είναι τα σημεία όπου αναφέρονται καθαρά τα Μυστήρια από τον Πλάτωνα και αναρίθμητες οι φορές που μπορούμε, πίσω από τις φράσεις του, να διακρίνουμε τις απόκρυφες, μυστηριακές διδασκαλίες.

Μέσα στα υψηλά μεταφυσικά του πετάγματα - κύριο χαρακτηριστικό των κειμένων του - οι διδασκαλίες των Μυστηρίων καλύπτονται και αποκαλύπτονται με αριστοτεχνικό και ποιητικό τρόπο.

(To άρθρο αποτελεί μέρος του 15ου κεφαλαίου του βιβλίου «Μυστική Διδασκαλία του Πλάτωνα» – Εκδόσεις Νέα Ακρόπολη– στο οποίο μπορεί να ανατρέξει ο αναγνώστης.)

https://www.filosofikilithos.gr/

----------------------------------

ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΑΦΥΠΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΛΕΥΣΙΝΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ

ΤΑ ΜΥΗΤΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ - ΟΙ ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΛΑΒΕ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ