Ο ΚΛΗΔΟΝΑΣ - ΠΑΝΑΡΧΑΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΕΘΙΜΟΝ – Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ - ΤΟ ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ - "έθη Ελληνικά τε και Εθνικά"

Πηγή εικόνας: https://www.voltarakia.gr/

Η γιορτή του Κλήδονα είναι μια από τις αρχαιότερες εκφράσεις του παραδοσιακού πολιτισμού της ελληνικής υπαίθρου.

Κατάγεται από τις τελετουργίες καθαρμού και μαντείας της Αρχαίας Ελλάδας και βασίζεται στην μαγική δύναμη του λόγου, δηλ. ότι ο λόγος μπορεί να επηρεάσει την εξέλιξη των πραγμάτων: Στο πλαίσιο μιας  τελετουργίας, τα σημαινόμενα του εκφωνούμενου λόγου μπορούν να γίνουν πράξη.

Ειδικότερα, η λέξη κλήδονας μαρτυρείται από την αρχαϊκή εποχή (-8ος  -7ος αιώνας), στα έπη του Ομήρου και του Ησιόδου, με τους τύπους κληδών – κληηδών – κλεηδών – κληδόνα, που η αρχική τους σημασία είναι φωνή, φήμη, θεϊκός λόγος, προφητεία.

Για την δύναμη του λόγου και τις συναφείς τελετουργίες σώζονται μαρτυρίες από τους Αρχαίους συγγραφείς, τον Ησίοδο [Έργα και Ημέραι, 763-764], τον Πλούταρχο [Περί Ίσιδος και Οσίριδος, 356 Ε], τον Αιλιανό [Περί ζώων ιδιότητος, 11],  τον Δίωνα Χρυσόστομο [Λόγοι, 32, 364 D], ενώ η σχέση του λόγου με τα πράγματα ως φιλοσοφικό  (και γλωσσολογικό) πρόβλημα αποτέλεσε αντικείμενο των πλατωνικών διαλόγων.

Ο ΟΜΗΡΟΣ ΤΟΝ ΑΝΑΦΕΡΕΙ. - ΚΑΙ Ο ΑΙΣΧΥΛΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ "ΠΡΟΜΗΘΕΑ ΔΕΣΜΩΤΗ". - ΚΛΗΔΟΝΙΣΜΟΣ ΕΛΕΓΕΤΟ Ο ΔΙΔΟΜΕΝΟΣ ΧΡΗΣΜΟΣ. - ΠΩΣ ΠΡΟΗΛΘΕ ΤΟ ΠΗΔΗΜΑ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ.

Ο κλήδονας είναι πανάρχαιο έθιμο. Το γνωρίζομε από τον Όμηρο ως ένα μέσο μαντικής χαριτωμένο. Μάντευαν από τις τυχαίες φωνές, τους τυχαίους λόγους ορισμένες περιστάσεις. Αυτές οι φωνές είχαν θέση χρησμών. Υπήρχαν μάλιστα, όπως στη γενική μαντική, και μάντεις που λέγονταν κληδονιστές ή κληδονιστικοί, επιτήδειοι να εξηγούν τις μαντείες "από κληδόνων" - φωνών δηλαδή - όπως υπήρχαν και εκείνοι που εξηγούσαν τους οιωνούς, τα ονείρατα κλπ.

Κληδονισμός και σήμερα κλήδονας λεγόταν ο χρησμός που δίδονταν μ' αυτού του είδους την μαντική.  Στον καιρό του Ομήρου πολύ τον μεταχειρίζονταν τον κλήδονα. Τον αναφέρει δυο φορές. Οι ποιητές επίσης τον μεταχειρίζονταν.

Ο σημερινός κλήδονας είναι πανελλήνιο έθιμο. Στη Θράκη, Μακεδονία, Θεσσαλία, Στερεά, Νησιά, Κρήτη και Πελοπόννησο παντού τελείται το έθιμο με φωτιές και πηδήματα. Η γιορτή αυτή συμπίπτοντας με το θερινό ηλιοστάσιο ταυτίζεται με την λατρεία του ηλίου. Σε πολλά μέρη τη λένε "Τ' Αγιαννιού του λιοτροπιού".

Σ' όλη την Ελλάδα, στο πανελλήνιο, συνηθίζουν να ανάβουν φωτιές, που πηδούν πάνω τους παιδιά, νέοι, νέες, γέροντες, είτε χορεύουν ψάλλοντας διάφορα τραγούδια. Το πήδημα της φωτιάς προήλθε από τη γνώμη ότι "τα συμβαίνοντα αυτοίς δυσχερή κατακαίεσθαι και ετέροις αγαθοίς επιτυγχάνειν". 

Κληδονισμός και σήμερα κλήδονας λέγονταν ο χρησμός που δίδονταν μ' αυτού του είδους την μαντική. Στον καιρό του Ομήρου πολύ τον μεταχειρίζονταν τον κλήδονα. Τον αναφέρει δυο φορές. Οι ποιητές επίσης τον μεταχειρίζονταν. Ο Αισχύλος στον "Προμηθέα Δεσμώτη", αναφέρει τον κλήδονα με όσα λέγει στο χορό των ωκεανίδων νυμφών:

Τρόπους δε μαντικής εστοίχισα

κάκρινα πρώτος εξ ονειράτων α χρη

ύπαρ γενέσθαι κληδόνας δε δυσηκρίτους

εγνώρισ' αυτοίς...

Ο Ζωναράς (12ος αι. βυζαντινός χρονογράφος, θεολόγος και νομικός που έζησε στην Κωνσταντινούπολη.) αποκαλεί τις αναπτόμενες φωτιές και τα πηδήματα "έθη Ελληνικά τε και Εθνικά".

Θα μπορούσε κανείς πολλά να δώση δείγματα από τ' ανέκδοτα των Αρχαίων κληδονίσματα, αλλ' αυτά είναι αρκετά.

https://enneaetifotos.blogspot.com/

-----------------------------

ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ | 21 ΙΟΥΝΙΟΥ |