Ο όρος «ἕξις»

Η λέξη ἕξις παράγεται από το θέμα του ρήματος ἔχω (μέλλ.: ἕξω + παραγωγική κατάληξη -σις, η οποία δηλώνει ενέργεια.

Αρχική σημασία της λέξης είναι το να κατέχει κανείς συνέχεια κάτι που έχει αποκτήσει (πβ. τη γνωστή φράση ἕξις δευτέρα φύσις = η ιδιό­τητα που αποκτήθηκε με τον εθισμό είναι μόνιμη και σταθερή, σαν να υπάρχει από τη φύση).

Για τον Αριστοτέλη η λέξη απέκτησε ηθικό περιεχόμενο: είναι τα μόνιμα στοιχεία του χαρακτήρα μας, που αποκτώνται με την επίμονη άσκηση και επανάληψη κάποιων ενεργειών.

Οι «ἕξεις» είναι ένα από τα τρία «γινόμενα ἐν τῇ ψυχῇ». Τα άλλα δύο είναι τα πάθη και οι δυνάμεις.

Πάθη (πχ. επιθυμία, οργή, φόβος, χαρά, φιλία, μίσος) είναι όσα έχουν ως αποτέλεσμα την ευχαρίστηση ή τη δυσαρέσκεια. Οι δυνάμεις είναι οι δυνατότητες συμμετοχής στα πάθη, οι οποίες δεν αρκούν από μόνες τους για να χαρακτηριστεί κάποιος καλός ή κακός.

Σήμερα η λέξη έχει αποκτήσει ψυχολογικό περιεχόμενο και είναι η συνήθεια ως αποτέλεσμα επανάληψης, μάθησης ή συνεχούς επίδρασης του ίδιου παράγοντα.

Η αρετή της δικαιοσύνης διερευνάται στο πλαίσιο των κοινωνικών σχέσε­ων («τὰ ἐν τοῖς συναλλάγμασι τοῖς πρὸς τοὺς ἀνθρώπους»), στις οποίες ο πολίτης εκτίθεται σε καθημερινή βάση. Πρόκειται για τις δραστηριότητες εκείνες που κατά κύριο λόγο οδηγούν στη συνειδητοποίηση του πολίτη ότι ανήκει ως οργανικό μέλος σε μια ευρύτερη ομάδα, στις σχέσεις της οποίας βασικό χαρακτηριστικό που αναδύεται είναι η σύγκρουση ανάμεσα στο προσωπικό όφελος και το κοινωνικό συμφέρον. 

Με βάση τα παραπάνω αποκτά, βέβαια, καθοριστικό πλέον ρόλο το είδος των ενεργειών που επιλέγονται, γιατί ανάλογα με την ποιότητα των ενερ­γειών θα καθοριστεί και ο χαρακτήρας των «ἕξεων» («κατὰ γὰρ τὰς τούτων διαφορὰς ἀκολουθοῦσιν αἱ ἕξεις») και, τελικά, η ποιότητα της συμπεριφοράς μας.

Επειδή οι «ἕξεις» είναι μόνιμα και δύσκολα αναστρέψιμα γνωρίσματα, πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στο είδος και την ποιότητα των ενεργειών που επιλέγου­με σε σχέση με το στόχο που επιδιώκουμε να πε­τύχουμε («διὸ δεῖ τὰς ἐνεργείας ποιὰς ἀποδιδόναι»).

Την απάντηση περί της ου­σίας των ενεργειών ο Αριστοτέλης την δίνει σε κάποιο άλλο σημείο των «Η­θικών Νικομαχείων», αναφέροντας ότι «ἡ μετὰ τοῦ ὀρθοῦ λόγου ἕξις ἀρετή ἐστίν» (= αρετή είναι η έξη που ενσωματώνει την έννοια του ορθού λόγου). Ο «ορθός λόγος» πρέπει να διαπερνά το σώμα των ενερ­γειών και να τούς δίνει υπόσταση και αναγνωρισιμότητα.

Και στον Πλάτωνα συναντούμε την ίδια διδασκα­λία: «ἐμφύεται πᾶσι... τὸ πᾶν ἦθος διὰ ἔθος». Λέει, μάλιστα, ο Πλάτωνας ότι ο άν­θρωπος μπορεί να αποκτήσει κάποια ψυχικά χαρακτηριστικά ήδη από τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης του.

http://pronoos.blogspot.com/2018/04/4.html

--------------------------------------

Πώς λέγεται η έξις

Η ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΔΟΣ ΓΛΩΣΣΗΣ ΣΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΕΞΕΩΣ SEX