ΠΛΑΤΩΝΑΣ: Η ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

του Γιώργου Παρασίδη

Από το ταξίδι μας στους φιλοσόφους της Αρχαίας Ελλάδος δεν θα μπορούσε να λείπει ο Πλάτωνας. Με το πραγματικό του όνομα να είναι Αριστοκλής, γεννήθηκε στην Αθήνα, ήταν ο πιο γνωστός μαθητής του Σωκράτη και δάσκαλος του Αριστοτέλη.

Η σκέψη του αποτέλεσε τον πυλώνα του δυτικού πολιτισμού και θεωρείται ο πρώτος που διατύπωσε φιλοσοφικά ζητήματα. Ο θάνατος του δασκάλου του Σωκράτη, τον βάζει σε βαθειά πολιτική σκέψη και διαμένει 3 χρόνια στα Μέγαρα.

Σύντομα, ωστόσο, απογοητεύεται από την ενασχόληση του με την πολιτική και την παρατάει εντελώς. Πίστευε ανάμεσα σε άλλα οτι η δημοκρατία μπορεί να δώσει εξουσία σε λαοπλάνους και γι αυτό την φοβόταν.

Σημαντικό κεφάλαιο για κάποιον που ασχολείται με τον Πλάτωνα, είναι η Θεωρία των Ιδεών του, καθώς είναι πατέρας του ιδεαλισμού. Για τον Πλάτωνα η Ιδέα είναι πάνω από την ύλη γιατί είναι αιώνια και άφθαρτη. Στην «θεωρία των ιδεών» συναντούμε ιδέες έξω από την πραγματικότητα που τις έχει γνωρίσει το μυαλό μας σε μη ενσαρκωμένη μορφή και τις ανακαλεί. Όταν διαφωνούμε σε θέματα όπως η δικαιοσύνη, είναι γιατί δεν θυμόμαστε καλά, πιστεύει ατράνταχτα ο φιλόσοφός μας.

Οι ιδέες αυτές έχουν ιεραρχηθεί ως εξής, αρχικά έχουμε τις «ιδέες της ηθικής» (το «καλό», το «δίκαιο» και το «ωραίο»), έπειτα είναι οι «μαθηματικές ιδέες» (η «ευθεία», το «τετράγωνο», οι «ιδέες των αριθμών», το «ίσο», το «μεγάλο», το «μικρό») και τέλος έχουμε τις υλικές ιδέες (π.χ. το δέντρο, η καρέκλα κ.λπ.). Ο Πλάτωνας διακρίνει την πραγματικότητα σε «καθημερινή» που είναι κατώτερος και φθαρτός κόσμος που είναι ΠΛΑΝΗ και σε «ανώτερο κόσμο των Ιδεών» που είναι η μόνη αληθινή και αιώνια πραγματικότητα. Η ιδέα αυτή, γέννησε και θεμελίωσε την δυτική μεταφυσική σκέψη και φιλοσοφία.

Ο φιλόσοφός μας αναγνωρίζει ένα δεύτερο επίπεδο πραγματικότητας έξω από τον φυσικό κόσμο και όλο αυτό επιχειρηματολογείτε με την προαναφερθείσα ιδεολογία του. Είναι ιδρυτής του ορθολογισμού, καθώς ανακαλύπτει (και κοντά σε αυτόν και εμείς) τις Ιδέες μέσα από την λογική σκέψη. Είναι ο κορυφαίος φυσικός αναλυτής της έννοιας της ψυχής και πίστευε ότι και ο άνθρωπος διαχωρίζεται σε υλικό/θνητό σώμα και σε αιώνια ψυχή που προέρχεται από τον κόσμο των Ιδεών και γι αυτό γνωρίζει ήδη τις Ιδέες.

Ο Πλάτωνας υποστηρίζει πως ό,τι μαθαίνει ο άνθρωπος είναι η υπενθύμιση σε κάτι που ήδη ξέρει πριν γεννηθεί. Είναι η δική του «αλήθεια» αυτή, η Α-ΛΗΘΕΙΑ (λήθη) που δεν ξεχνιέται. Συμφωνούσε με τους πυθαγόρειους σύμφωνα με τους οποίους, η μετενσάρκωση στο σώμα είναι προσωρινή κατοικία της ζωής που με κάθε θάνατο αλλάζει σπίτι.

Περπατώντας στα πιο προχωρημένα μονοπάτια της θεωρίας του Πλάτωνα, συναντάμε τον τριπλό διαχωρισμό της ψυχής. Εκεί έχουμε το Λογικό ή λογιστικόν μέρος της ψυχής, το Επιθυμητικό μέρος και το Θυμοειδές. Επανερχόμενοι, εν μέρει, στην πολιτική του φιλοσοφία, συναντούμε τον επίσης τριπλό διαχωρισμό στην «Ιδεατή Πολιτεία» του, όπου έχουμε σε μορφή πυραμίδας στο κάτω μέρος τους Παραγωγούς, στη μέση του Φύλακες και στην κορυφή τους Φιλοσόφους. Στην «Ιδεατή πολιτεία» του, κανείς από τους κυβερνώντες δεν μπορεί να έχει καμία περιουσία ή ιδιοκτησία, ώστε να μην διαφθείρεται.

Ο Πλάτωνας υπήρξε μεγάλος υποστηρικτής της ισότητας αντρών και γυναικών και ήταν ο πρώτος που δέχτηκε γυναίκες για μαθήτριες. Οι κλίσεις του κάθε μαθητή του, όριζαν την κοινωνική του τάξη που εντασσόταν και αυτό ήταν επίσης μεγάλη πρωτοπορία για την εποχή του. Κλείνοντας, είναι πολύ σημαντικό το ότι ταύτισε την φιλοσοφία με τα προβλήματα και τα έλυνε με μέθοδο βάση της οποίας ήταν το επιχείρημα. Ήταν μια πιο θετικιστική οπτική της φιλοσοφίας και ένα μάθημα προς εμάς ότι πρέπει πάντα να έχουμε μέθοδο στην σκέψη. Πρότυπη και ίσως άξια μίμησης ακόμα και σήμερα ήταν η πολιτική του σκέψη και οργάνωση, την οποία προσωπικά θεωρώ πολλά υποσχόμενη και γιατί όχι εν μέρει κάποτε να εφαρμοστεί.

http://www.solon.org.gr