«ΟΙ ΠΟΛΛΟΙ ΔΕΝ ΣΥΓΧΩΡΟΥΝ ΟΠΟΙΟΝ ΔΕΝ ΤΟΥΣ ΜΟΙΑΖΕΙ» (Πλάτων, Πολιτεία 494a–b)

(Πλάτων, Πολιτεία 6, 494a–495a). Το περιεχόμενο του χωρίου σε απόδοση: Ο Σωκράτης λέει ότι ο πολύς κόσμος (ἡ πλῆθος / οἱ πολλοί) δεν ανέχεται και δεν συγχωρεί κάποιον που δεν σκέφτεται όπως εκείνοι ή δεν προσαρμόζεται στα πρότυπά τους.

Οι πολλοί είναι ανίκανοι να κατανοήσουν την φιλοσοφία· θεωρούν τους φιλοσόφους «άχρηστους» ή «διεστραμμένους», επειδή δεν μοιάζουν με το πλήθος· και το πλήθος συχνά εχθρεύεται όποιον είναι διαφορετικός.

Στο σημείο 494a–495a ο Σωκράτης εξηγεί στον Γλαύκωνα ότι: οι πολλοί δεν συγχωρούν σε κάποιον το να είναι διαφορετικός, ούτε είναι ικανοί να εκτιμήσουν τον πραγματικά φιλοσοφικό χαρακτήρα, με αποτέλεσμα ο φιλόσοφος να κακοποιείται ή να συκοφαντείται.

Παραθέτω το πρωτότυπο Αρχαίο κείμενο από το σχετικό σημείο (Πολιτεία 6, 494a–495a) μαζί με γρήγορη απόδοση όπου φαίνεται ότι «οι πολλοί δεν συγχωρούν όποιον δεν τους μοιάζει».

Πλάτων, Πολιτεία 494a–b οἱ πολλοὶ οὐκ ἐᾷν ἄλλον τρόπον ἔχειν ἢ ἄν αὐτοὶ νομίζωσι καλόν· καὶ ἐὰν τις ἀντιτείνῃ, ὡς διαφθείρων τοὺς νέους κηρύττουσιν. 494c–495a οἱ πολλοὶ γάρ… οὐ φέρουσιν ἄνθρωπον βουλόμενον μὴ ταὐτὰ αὐτοῖς πράττειν, καὶ ἅπερ ἐκεῖνοι ἐπαινοῦσιν, ἐκεῖνον ἄλλως ἢ κακὸν λέγειν οὐκ ἂν ἐθέλοιεν.

Απόδοση: Οι πολλοί δεν επιτρέπουν σε κανέναν να έχει διαφορετικό τρόπο ζωής από αυτόν που εκείνοι θεωρούν καλό· και αν κάποιος τολμήσει να αντισταθεί, τον διασύρουν λέγοντας πως «διαφθείρει τους νέους». Διότι οι πολλοί δεν αντέχουν άνθρωπο που θέλει να μην κάνει τα ίδια μ’ εκείνους· και ό,τι εκείνοι επαινούν, αν εκείνος το κρίνει αλλιώς, δεν θα τον αποκαλούσαν τίποτε άλλο παρά κακό.

Παρακάτω παρατίθενται και άλλα πλατωνικά, αλλά και άλλων Aρχαίων συγγραφέων χωρία όπου εμφανίζεται η ίδια ιδέα: ότι «το πλήθος / οἱ πολλοί» δεν αντέχουν την ιδιομορφία, εχθρεύονται τον διαφορετικό και τον ἐξαίρετο (τὸν ἄριστον, τὸν σοφόν), και τείνουν να καταπιέζουν ή να διαβάλλουν όποιον δεν τους μοιάζει.

ΠΛΑΤΩΝΙΚΑ ΧΩΡΙΑ

Γοργίας 482c–486d. Ο Σωκράτης επιτίθεται στη δημαγωγία και στη δύναμη του πλήθους, λέγοντας ότι ο ρήτορας προσαρμόζεται στις επιθυμίες του πλήθους, που δεν αντέχει την αλήθεια και επιδιώκει ό,τι είναι ευχάριστο ― όχι το καλύτερο.

Απολογία 21a–23b, 37e–38a. Ο Σωκράτης επιμένει ότι η φιλοσοφική εξέταση ενοχλεί τους πολλούς, οι οποίοι τον διαβάλλουν επειδή δεν καταλαβαίνουν την αξία της (O φιλόσοφος γίνεται στόχος επειδή είναι διαφορετικός, επειδή δεν συμμετέχει στην κοινή άποψη).

Κρίτων 44d–47a. Οι «πολλοί» παρουσιάζονται ως επιπόλαιοι κριτές που βλάπτουν χωρίς να γνωρίζουν (Tο πλήθος δεν ξέρει να κρίνει και τιμωρεί αυθαίρετα).

Θεαίτητος 172c–176a. Ο Σωκράτης περιγράφει τον πραγματικό φιλόσοφο ως ξένο μέσα στην πόλη, αποσπασμένο από τα κοινά και παρεξηγημένο από τους πολλούς (O φιλόσοφος φαίνεται «ἄτοπος» στους πολλούς και κατηγορείται για ανοησία ή άχρηστη ενασχόληση).

Πολιτικός 291c–e. Οι πολλοί, επειδή δεν έχουν γνώση, δεν μπορούν να ανεχθούν την αληθινή τέχνη της διακυβέρνησης· διαβάλλουν όποιον ξεχωρίζει (O άριστος κυβερνήτης γίνεται εχθρός των πολλών).

Νόμοι 701a–d, 764c–e Η «ὕβρις» του πλήθους και η απαίτηση για ομοιομορφία στην παιδεία καταδικάζουν τον διαφορετικό (H κοινή γνώμη επιβάλλει ομοιομορφία και εξοβελίζει την ιδιορρυθμία).

AΛΛΑ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Αριστοτέλης – Ρητορική 1354a, Πολιτικά 1312b–1313a Το πλήθος τείνει να ζηλεύει οποιονδήποτε υπερέχει και επιθυμεί την ισότητα μέσω της εξίσωσης προς τα κάτω (Tο πλήθος εχθρεύεται τον ἄριστον).

Θουκυδίδης – 3.82 (στάσις Κερκύρας) «Οἱ πολλοί» καταδιώκουν όποιον ξεχωρίζει, και στην εμφύλια διαμάχη κάθε αρετή κατηγορείται ως κακό (Το πλήθος διαστρέφει δικαιοσύνη και λογική).

Αριστοφάνης – Νεφέλαι, Ιππείς, Σφήκες. Ο δήμος ως πλήθος παρουσιάζεται εύπιστος, χειραγωγήσιμος και έτοιμος να στραφεί εναντίον όποιου θεωρεί «διαφορετικό» ή «σοφό» (Kοινωνική δυσανεξία προς τον φιλόσοφο και τον πρωτοπόρο).

Ηράκλειτος: B 101: «πολλῶν ἄριστοι· οἱ πολλοί κακοί» (Oι πολλοί δεν καταλαβαίνουν τον λόγο και επιτίθενται στον σοφό).

Πίνδαρος – Ολυμπιόνικοι 2.96–100. Ο ποιητής παραπονιέται ότι το πλήθος φθονεί τον άριστο και τον διαβάλλει (Kοινωνικός φθόνος προς τον διακεκριμένο).

Ευριπίδης – Ιων 598–604, Ηρακλής Μαινόμενος 1179–1185 Χωρία όπου οι πολλοί παρερμηνεύουν, κατηγορούν ή καταστρέφουν όποιον δεν ταιριάζει στις συμβάσεις τους.

Η ιδέα ότι «το πλήθος δεν ανέχεται τη διαφορετικότητα» είναι κεντρική στην Aρχαιοελληνική σκέψη, ιδίως:

Πλάτων → οι πολλοί ως πηγή διαβολής, άγνοιας, εχθρότητας προς τον άριστο.

Ηράκλειτος → οι πολλοί δεν κατανοούν τον λόγο.

Θουκυδίδης → οι πολλοί στρέφονται εναντίον της αρετής.

Αριστοτέλης → το πλήθος φθονεί τους βελτίστους.

Πίνδαρος / Τραγικοί → η υπεροχή προκαλεί φθόνο και τιμωρείται. 

-------------------------

ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΦΙΛΟ ΕΚΕΙΝΟΝ ΠΟΥ ΥΠΕΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΑΡΕΤΗ – ΠΥΘΑΓΟΡΟΥ ΧΡΥΣΑ ΕΠΗ

«Η αρετή εδράζεται πάνω στη γνώση, στην επιστήμη, στη σοφία. Η κακία προκύπτει απ' την αμάθεια, την ανεπιστημοσύνη, την έλλειψη γνώσης» Σωκράτης

«Μη συντάσσεσαι με την γνώμη των πολλών». Πυθαγόρας

Ο γενναίος Ηράκλειτος «ἀποσκορακίζει τὸ πλῆθος ὡς ἄνουν καὶ ἀλόγιστον». Λέει στο απ. Νο.104 : «ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΟΥΣ Η Η ΣΚΕΨΗ ΤΟΥΣ; ΕΜΠΙΣΤΕΥΟΝΤΑΙ ΤΟΥΣ ΑΟΙΔΟΥΣ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ ΓΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟ ΤΟΥΣ ΕΧΟΥΝ ΤΟ ΠΛΗΘΟΣ, ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΝ ΟΤΙ ΟΙ ΠΟΛΛΟΙ ΕΙΝΑΙ ΦΑΥΛΟΙ ΕΝΩ ΟΙ ΛΙΓΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΓΑΘΟΙ»

--------------------------

ΠΑΡΟΝΤΕΣ ΑΠΟΥΣΙΑΖΟΥΝ...

Ο ΚΟΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ (ΗΡΚΛΕΙΤΟΣ)

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ - Η ΑΛΑΖΟΝΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΜΠΟΔΙΟ ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΟΠΗ

 ΣΗΜΕΡΑ Η ΠΙΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ 

Ευριπίδης: “Συν όχλω αμαθία πλείστον κακόν” (από το ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΝ Ιωάννη Στοβαίου)

ΝΑΥΑΓΙΟ, ΤΟ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΟΜΟΙΟΣ ΚΑΙ ΑΠΑΡΑΛΑΚΤΟΣ ΜΕ ΟΛΟΥΣ... (ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑ)

"εἶς ἐμοὶ μύριοι, ἐὰν ἄριστος ἦι" «Ο ένας για μένα ισοδυναμεί με μυρίους, αν είναι άριστος» ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ 

ΠΛΑΤΩΝ – ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ – ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ – ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΜΕΙΛΙΚΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ