Ο ΟΜΗΡΟΣ ΚΑΙ Η ΓΡΑΦΗ

Εικόνα: Ο Αχιλλέας και ο Αίας παίζουν πεσσούς, ένα παιχνίδι που το επινόησε ο Παλαμήδης.  

[Πρόλογος εισαγωγή: Τα τελευταία χρόνια υπάρχει η άποψη ότι κατά την ομηρική εποχή δεν υπήρχε γραφή. Επομένως η σύνθεση των ομηρικών επών και η μετάδοση τους έγινε προφορικά από τους ραψωδούς. Τώρα, με μια γρήγορη αναζήτηση βλέπουμε και την άποψη ότι, ναι μεν στην ομηρική εποχή υπήρχε γραφή, αλλά παρ' όλα αυτά και πάλι τα έπη μεταδιδόταν προφορικά. Σε αυτήν την περίπτωση, αφού υπήρχε γραφή, για ποιόν λόγο η μετάδοση γινόταν προφορικά;;; Το περιστατικό του Οδυσσέα και του Παλαμήδη που περιγράφεται παρακάτω, όπου γίνεται λόγος για επιστολή/γράμμα, δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι κατά τον τρωικό πόλεμο γραφή υπήρχε.

Τώρα, αν η σύνθεση και η μετάδοση των επών, έγινε προφορικά, εσύ τίμιε αναγνώστη, πες μου, αν είναι δυνατόν να αποστηθίσει κάποιος προφορικά 30.000 στίχους (Ιλιάδα και Οδύσσεια) με μέτρο, αλλά και να τους μεταδώσει και σε άλλον επίσης προφορικά. Πόσο εφικτό είναι αυτό...;

Μετά το τέλος της ανάρτησης, τα συμπεράσματα ανήκουν στον αναγνώστη.]

------------------------------------------------

Οι Έλληνες Βασιλείς «αποφασίζουν» εκστρατεία ενάντια στην Τροία για την ανάκτηση της Ελένης. Κατά την στρατολόγηση των Ελλήνων ο Παλαμήδης κατευθύνεται στην Ιθάκη, για να καλέσει στον στρατό τον Οδυσσέα, ο οποίος επειδή δεν ήθελε να τους ακολουθήσει προσποιήθηκε τον τρελό (είτε ρίχνοντας στη γη αλάτι είτε ζεύοντας μαζί στ΄ αλέτρι ένα βόδι και ένα άλογο). Ο Παλαμήδης, όμως, απέδειξε ότι ο Οδυσσέας προσποιούνταν τον τρελό (είτε απειλώντας ότι θα σκοτώσει τον Τηλέμαχο είτε βάζοντας τον Τηλέμαχο μπροστά στο αλέτρι, οπότε ο Οδυσσέας αναγκάστηκε να σταματήσει την προσποίηση). Από τότε ξεκίνησε η έχθρα ανάμεσα στον Οδυσσέα και τον Παλαμήδη.

Στην Τροία αυτή η έχθρα κορυφώθηκε μέσω κάποιων περιστατικών που ανέδειξαν την ικανότητα και επιδεξιότητα του Παλαμήδη στην εξεύρεση λύσεων, για την αντιμετώπιση προβλημάτων του στρατεύματος.

Για την εκδίκηση του Οδυσσέα η πιο γνωστή εκδοχή έχει ως εξής: Ο Οδυσσέας βάζει ένα Φρύγα αιχμάλωτο να γράψει ένα γράμμα δήθεν σταλμένο από τον Πρίαμο στον Παλαμήδη που θα αποδείκνυε την προδοσία του τελευταίου εις βάρος των Ελλήνων. Κατόπιν ο Οδυσσέας τοποθετεί κρυφά αυτό το γράμμα μαζί με χρυσάφι στην σκηνή του Παλαμήδη. Ακολούθως, κατηγορείται ο Παλαμήδης για προδοσία, το γράμμα και το χρυσάφι ανακαλύπτονται στη σκηνή του, δικάζεται και κρίνεται ένοχος. Οι Έλληνες αρχηγοί διατάζουν τον λιθοβολισμό του.

Ο μύθος του Παλαμήδη, εμφανίζεται για πρώτη φορά στα Κύπρια Έπη. Πρόκειται για ένα από τα ποιήματα του λεγόμενου επικού κύκλου, μιας σειράς δηλαδή από μικρά έπη που πλαισιώνουν τη δράση της Ιλιάδας και διηγούνται τα «γεγονότα», πριν από αυτήν αλλά και ως το τέλος του πολέμου και την επιστροφή των Αχαιών. Είναι φανερό ότι η θέση τους μέσα στον επικό κύκλο κάνει τα Κύπρια σημαντική πηγή για τη γνώση του τρωικού πολέμου γενικά και του μύθου του Παλαμήδη ειδικά, για τον οποίο αποτελεί την πιο παλιά μαρτυρία, ιδιαίτερα αν, όπως υποστηρίζουν μερικοί, είναι έπος πιο πρώιμο από την Ιλιάδα.

Πηγή: Η περίπτωση του Παλαμήδη στην εποχή της αθηναϊκής δημοκρατίας – © Μαρία Βασιλείου (απόσπασμα)

Ολόκληρο το άρθρο: https://argolikivivliothiki.gr/2017/11/24/palamedes-3/

=======================

Η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης (και στη Σχολή Ενόπλων Δυνάμεων) Άννα Τζιροπούλου, η οποία υποστήριξε – στο Συμπόσιο «Επιστήμη και Τεχνολογία στα Ομηρικά Έπη» που ολοκληρώθηκε στην Αρχαία Ολυμπία (σ.σ.: Το Διεθνές Συμπόσιο με θέμα "Επιστήμη και Τεχνολογία στα Ομηρικά Έπη" πραγματοποιήθηκε στην Αρχαία Ολυμπία από 27 ως 30 Αυγούστου 2006) – ότι έρευνα στις αρχαίες πηγές και συνδυασμός στοιχείων από την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία συγκλίνουν στο γεγονός όχι μόνο ότι ο Όμηρος δεν ήταν τυφλός, αλλά και πως πράγματι είναι ο συγγραφέας των ομηρικών επών, διαπίστωση που έχει αμφισβητηθεί κατά καιρούς.

Αντίθετη άποψη εξέφρασε στο συνέδριο η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Concordia του Καναδά Α. Τέφτελερ, υποστηρίζοντας ότι σύμφωνα με κάποιες πηγές, οι ραψωδίες δεν γράφτηκαν από τον Όμηρο, αλλά μεταφέρθηκαν προφορικά. «Το μέτρο δεν θα μπορούσε να μεταφερθεί προφορικά ύστερα από τόσα χρόνια» αντέτεινε η κ. Τζιροπούλου, άποψη με την οποία συντάχθηκαν οι περισσότεροι σύνεδροι, ειδικοί στα ομηρικά θέματα.

Με σειρά αναφορών σε αποσπάσματα από την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, πολλά από τα οποία είναι σταχυολογημένα από τον θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας TLG, η κ. Τζιροπούλου υποστήριξε ότι αποδεικνύεται πως τα ομηρικά έπη παραδόθηκαν γραπτώς: «Ο Πεισίστρατος διέταξε να συγκεντρωθούν όλες οι διασκορπισμένες ανά την Ελλάδα γραπτές ραψωδίες, που είναι αυτονόητο ότι δεν κατεγράφησαν μεταγενέστερα, αφού αυτό θα επηρέαζε κυρίαρχα το μέτρο και τις περιγραφές, οι οποίες θα παρουσίαζαν ανακολουθίες.

Ο Κικέρωνας επιβεβαιώνει ότι ο Πεισίστρατος συνέλεξε τα βιβλία του Ομήρου. Επίσης η μεταγενέστερη του Ομήρου ποιήτρια Ανύτη καθορίζει σαφώς ότι ο Όμηρος “εχάραξε εν σελίδεσι” (σελίς = ξύλινη πινακίδα) τις ραψωδίες του».

«Ποιος είπε ότι ο Όμηρος ήταν τυφλός;»