ΕΝΝΕΑ ΕΤΗ ΦΩΤΟΣ: Φιλόδημος ο Επικούρειος

Κείμενο της Τετραφάρμακου από τη Βίλα των Παπύρων

https://www.korinthia.net.gr/2021/10/21/53407/

Ο Φιλόδημος ο Επικούρειος (Γάδαρα, Κοίλη Συρία, κατά προσέγγιση 110 π.Χ. – περίπου 40-35 π.Χ.) ήταν επικούρειος φιλόσοφος, ποιητής και επιγραμματοποιός, με πλούσιο συγγραφικό έργο.

Ήταν μαθητής του Ζήνωνα του Σιδώνιου. Ο Φιλόδημος, με τη διδασκαλία του, επηρέασε τους Ρωμαίους ποιητές Βιργίλιο, Βάρο και Οράτιο.

Εγκατέλειψε την πόλη της Αλεξάνδρειας και μετέβη στην Αθήνα, πιθανώς το 86-83 π.Χ., την εποχή που ο Φίλων ο Λαρισαίος δεν ήταν σχολάρχης της Ακαδημίας του Πλάτωνα. (PHerc. 1021)

Ο ίδιος, σε σωζόμενα αποσπάσματα συγγραμμάτων του, αναφέρει ότι ήταν πιστός μαθητής του Ζήνωνος του Σιδώνιου, σχολάρχη της Επικουρείου σχολής στην Αθήνα, και καταγράφει τις απόψεις του δασκάλου του, καθώς και τού Επίκουρου και των διαδόχων του.

Εγκαταστάθηκε στην Ιταλία, αρχικά στη Ρώμη και από τη δεκαετία του 70 π.Χ. έζησε κυρίως στο αρχαίο Ηράκλειο Καμπανίας, όπου ίδρυσε επικούρεια φιλοσοφική σχολή. Εκεί συνδέθηκε με τον Λεύκιο Καλπούρνιο Πείσωνα Καισονίνο, τον πεθερό του Ιουλίου Καίσαρα. Εικάζεται πως οι σχέσεις με τον Πείσωνα έδωσαν στον Φιλόδημο την ευκαιρία να επηρεάσει νεαρούς σπουδαστές, από το αρχαίο Ηράκλειο και τη Νάπολη, στην Ελληνική γραμματεία και Φιλοσοφία.

Αποσπάσματα έργων του βρέθηκαν στους παπύρους του Ηρακλείου Καμπανίας στα μέσα του 18ου αιώνα περίπου, όταν ανακαλύφθηκαν τα παπυρικά χειρόγραφα στη Βίλα των Παπύρων. Οι πάπυροι περιέχουν επίσης έργα του Επίκουρου και άλλων μεταγενεστέρων Επικουρείων.

O Φιλόδημος φαίνεται πως ξεπέρασε το μέσο λογοτεχνικό πρότυπο, από το οποίο εμπνεύστηκαν οι πιο πολλοί επικούρειοι. Εικάζεται πως επηρέασε τους πιο μορφωμένους και διακεκριμένους Ρωμαίους της εποχής του. Κανένα κείμενό του δεν μας ήταν γνωστό, ώσπου ανακαλύφθηκαν οι απανθρακωμένοι πάπυροι στα ερείπια της Βίλας.

Αποδίδονται στον Φιλόδημο τα εξής έργα (αρκετά αποσπάσματα σώζονται από τους παπύρους του Ηρακλείου Καμπανίας):

Περί Αισθήσεως, Περί Θεών, Περί Ευσεβείας, Περί των Στωικών, Περί Πλούτου, Περί Οργής, Περί Ποιητικής, Περί Ρητορικής, Περί Φιλαργυρίας, Επικούρειες Δόξες, Περί Ομιλίας, Περί Αρετών και Κακιών, Περί Υπερηφάνειας, Περί σύνταξις των Φιλοσόφων, Περί Θανάτου, Περί Σημείων και Σημειώσεων, Περί Ηθικής, Περί Χάριτος, Περί Οικονομίας, Περί Παρρησίας, Περί Μουσικής, Περί του καθ΄ Όμηρον αγαθού βασιλέως, Περί Κολακείας, Περί Επιχαιρεκακίας.

Στο βίντεο που ακολουθεί, το οποίο είναι απόσπασμα από την ταινία "Black μπεε" του Θόδωρου Μαραγκού, γίνεται αναφορά τους παπύρους του Ερκολάνο που βρέθηκαν στην Βίλα των Παπύρων.