Οι Μυχοί του Χρόνου

Από ΓΟΡΓΩ ΑΡΓΕΙΤΟΥ

«Δεν πρέπει να τα βάζεις με τα πράγματα, γιατί λίγο τους μέλει, μα όποιος παίρνει τα πράγματα όπως έρθουν,  κέρδος θα’ χει» (Ευριπίδης, Βελλερεφόντης, απόσπασμα).

Σήμερα όλος ο πλανήτης βρίσκεται στο σημείο (μυχό-λιμάνι-εσώτατο μέρος) της παύσης. Πρόκειται να γεννηθεί κάτι καινούριο και αυτή η παύση είναι απαραίτητη για την γέννηση των νέων πραγμάτων. 

Οι παύσεις στο πεντάγραμμο είναι τα σημαδάκια που δείχνουν τα σημεία σιωπής. Η παύση,  είναι και αυτή μουσική. Είναι μέρος της μουσικής δομής και μορφολογίας. Όπως και στην φύση δεν υπάρχει κενό, όταν έχουμε ένα σύνολο με διαφορετικά ηχοχρώματα,  χρησιμοποιούμε τις παύσεις ώστε να δημιουργήσουμε αναλογία ανάμεσα στα ηχοχρώματα. Σε έντονα ρυθμικά σχήματα επίσης χρησιμοποιούμε τις παύσεις για να υπάρχει η αίσθηση τής αντίθεσης και του αντιχρονισμού στον ρυθμό, δηλ. αναστολή των τονισμένων μερών του μέτρου.  Οπουδήποτε δεν θέλουμε να έχουμε ήχο, βάζουμε την παύση ώστε για τόσο χρόνο (όσο διαρκεί η παύση) να μην έχουμε κενό. Απεναντίας η παύση (η οποία δεν είναι κενό ), έχει υπόσταση και είναι μετρήσιμη1. 

«Κανένα απ’ τα ανθρώπινα δεν είναι καθαρό και αμιγές. Όπως στην μουσική υπάρχουν βαρείς και οξείς φθόγγοι και στην γραμματική φωνήεντα και σύμφωνα, μουσικός δε και γραμματικός είναι όχι εκείνος που αποστρέφεται και αποφεύγει μερικά, αλλά εκείνος που γνωρίζει να τα μεταχειρίζεται όλα και να τα’ αναμειγνύει όπως πρέπει, επειδή κατά τον Ευριπίδη, «τα καλά χώρια απ’ τα κακά δεν στέκουν, μα είναι συγκεραστά για να κρατιούνται» (Πλούταρχος-Περί Ευθυμίας).

Χάρη στην τάξη με την οποία συλλαμβάνεται και κυοφορείται η ζωή, (ο Ζας/Δίας) αυτή καταφέρνει να συνεχίζεται μέσα στο χάος του Σύμπαντος. Ο θάνατος είναι βέβαιος, αλλά η ζωή – σαν τέτοια - εξακολουθεί να υπάρχει, ακολουθώντας επικίνδυνα μονοπάτια ανάμεσα στους βάλτους του Χρόνου/Κρόνου. Οδηγοί της Ζωής  είναι οι αέναοι κύκλοι του φωτός και του σκότους, είναι ο κόσμος των «Αντιθέτων». 

Το φαινόμενο Nocebo

Κάθε χρόνο χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν, όχι από κάποια συγκεκριμένη αιτία αλλά επειδή ακριβώς πιστεύουν πως ο θάνατός τους είναι αναπόφευκτος. Είναι το φαινόμενο nocebo. Το φαινόμενο Nocebo εμφανίζεται όταν κάποιος επιδεινώνει από μόνος του την κατάσταση της υγείας του, μέσω αρνητικής αυθυποβολής. Αντίθετη κατάσταση αποτελεί το φαινόμενο placebo. Η θετική αυθυποβολή που προκαλεί το τελευταίο,  έχει αποδειχθεί και τεκμηριωθεί εργαστηριακά: έτσι ένα ψευδοφάρμακο χωρίς δραστική ουσία μπορεί να επιφέρει τα ίδια ακριβώς θετικά/ θεραπευτικά αποτελέσματα με ένα πραγματικό φάρμακο με δραστική ουσία. (Πηγή: https://www.skai.gr/nocebo-o-kakos-adelfos-tou-placebo). 

Το ασυνείδητο αποτελεί χαρακτηριστικό της κάθε μορφής ζωής, ακόμα και της πιο απλουστευμένης. Έχει αποδειχθεί από την εποχή του Παυλώφ πως η ύπνωση είναι μια συναισθηματική αντίδραση, που μπορεί να προέλθει ακόμα κι απ’ το σόκ από έναν πυροβολισμό ή από ηρεμιστικά μέσα, όπως το χάδι και η απαλή μουσική. Η μαζική αποδοχή μιας ιδέας και η ομοιόμορφη πραγματοποίησή της δεν παρατηρείται μόνο στον άνθρωπο αλλά και στα ζώα.

Παραθέτω ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Λ. Ουάτσον  (Υπερφύση)  «….Ένας διευθυντής Ψυχιατρικού Ινστιτούτου οργάνωσε μια εκστρατεία για να εξαφανίσει τα σπουργίτια από τις στέγες του νοσοκομείου του. Οι φύλακες πυροβολούσαν τα σπουργίτια επί δέκα εβδομάδες, και ξαφνικά, μια μέρα, όλα τα πουλιά έπεσαν από τις στέγες κάτω και πάγωσαν μέσα στο χιόνι μόλις είδαν τους φύλακες να πλησιάζουν πολύ κοντά με τα όπλα. Ένα κοπάδι ψάρια κινούνται όλα μαζί προς μια κατεύθυνση με αρκετές αποστάσεις ανάμεσα στο καθένα χωριστά. Κι όμως, τα περισσότερα από τα εξωτερικά όργανα τού κάθε ψαριού δεν κάνουν τίποτε άλλο, παρά να παρακολουθούν και να μιμούνται τις κινήσεις τού γείτονά τους. Ένα μέρος της επικοινωνίας εξασφαλίζεται χάρη σ’ αυτά τα όργανα, αλλά υπάρχει και κάτι άλλο που υποχρεώνει τα ψάρια ν’ ακολουθούν την πορεία του κοπαδιού τους. Το σύνολο των ατομικών ηλεκτρομαγνητικών πεδίων δημιουργεί το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο της μάζας, που σ’ αυτό υποτάσσεται το άτομο, έστω κι αν συνειδητά διαφωνεί με την κοινή γραμμή. Είναι το μαζικό ηλεκτρομαγνητικό πεδίο που προκαλεί τα φαινόμενα της υστερίας του πλήθους. Η αναταραχή αρχίζει από τη στιγμή που, μέσα στο δεδομένο μαζικό πεδίο, εκτοξευτούν τα συνθήματα οποιασδήποτε μορφής. Στα ζώα η προδιάθεση για μαζική υποβολή φανερώνεται από τα φαινόμενα της ακινητοποίησης, ενώ στον άνθρωπο από την ικανότητά του να υπνωτίζεται και να υποβάλλεται ατομικά. Τα ίδια όμως συμπτώματα ακινησίας από τον φόβο συμβαίνουν και στους ανθρώπους».

Δεν είναι ανάγκη να πιστεύει κανείς συνειδητά στη δύναμη του κακού. Η ασυνείδητη πίστη τα καταφέρνει θαυμάσια από μόνη της. 

Το κήρυγμα χωρίς λόγια
Η βιασύνη, οι ασχολίες και ο θόρυβος που μας περιβάλλουν μας κάνουν συχνά να απομακρυνόμαστε από την κατάστασή μας και από την συνείδησή μας. Όσο παράξενο κι αν φαίνεται, τις περισσότερες φορές ο νους μας δεν βρίσκεται σε μια συνειδητή κατάσταση. 

Τρέχοντας διαρκώς με ενεργοποιημένο έναν αυτόματο πιλότο (συνηθειών, παρορμητικότητας και καταναγκασμών) έχουμε ελάχιστη επίγνωση των πραγμάτων που είναι πιο σημαντικά για μας. Για παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι στα πενήντα ή στα εξήντα τους νιώθουν θλίψη επειδή, όταν τα παιδιά τους ήταν μικρά, δεν τους έδωσαν αρκετή προσοχή. Ήταν πάρα πολύ απασχολημένοι με τη δουλειά τους ή τους φέρθηκαν με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο τους είχαν φερθεί οι δικοί τους γονείς, ξεχνώντας πόσο οδυνηρό ήταν αυτό. 

Πότε  λοιπόν μπορεί να αγαπήσει ο ένας τον άλλον, αποδεχόμενος τον Θεό που βρίσκεται μέσα σε όλους και σε όλα; Πότε ο άνθρωπος κατανοεί αυτή την αλήθεια; Μόνο μπροστά στην πραγματικότητα του θανάτου. Η αναγκαία σιωπή στην οποία έχουμε περιέλθει και η οποία μας έχει επιβληθεί,  μας δίνει τη δυνατότητα να σταματήσουμε τον κόσμο και αυτή η «αργή κίνηση» θα μας επιτρέψει να ξαναπάρουμε τα ηνία και να επανασυνδεθούμε με τον ρυθμό της φύσης.

Αν και το mindfulness ως έννοια έχει φτάσει μόλις πρόσφατα στην Δύση, στην πραγματικότητα είναι μια δεξιότητα που εφαρμόζεται στην Ανατολή  και στην Αρχαία Ελλάδα για πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια στις διάφορες σχολές Σκέψης. Στην Ελλάδα εφαρμοζόταν στα Μυστήρια.

Το mindfulness, ή ενσυνειδητότητα, είναι μια κατάσταση πλήρους προσοχής στην παρούσα στιγμή κατά την οποία, με ηρεμία και χωρίς προκαταλήψεις, έχουμε επίγνωση τών συναισθημάτων, τών αισθητηριακών εντυπώσεων, τών σκέψεων και τών κινήσεων τού σώματός μας. Δηλαδή είναι μια κατάσταση κατά την οποία έχουμε πλήρη επίγνωση τής στιγμής, και είμαστε ικανοί να ζούμε στο εδώ και τώρα. Η κατάσταση που ζούμε αυτές τις μέρες απαιτεί συνειδητότητα και αυτοπειθαρχία.

«Κατά την πορεία των Ελευσινίων  Μυστηρίων, οι Μύστες παρουσίαζαν  ένα θερισμένο στάχυ το οποίο αποτελούσε το «Κήρυγμα χωρίς λόγια».  Το νόημα ήταν ότι όλοι οι άνθρωποι είναι το ίδιο, τα φυτά, τα δέντρα, ολόκληρη η γή. Με την σιωπή τα λόγια ήταν ξεκάθαρα». (Jung, Kerenyi, Η Επιστήμη της Μυθολογίας ). Με την σιωπή όλης της ανθρωπότητας στην εποχή που ζούμε, αφουγκραζόμαστε άλλες διαστάσεις ξεχασμένες από το ξέφρενο κυνήγι της απληστίας. Την σύνδεση και την ένωσή μας με τα πάντα  και πρωτίστως με την Γη που δεν είναι ένας «μηχανισμός» αλλά μια ζωντανή ύπαρξη που υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει.

Ο Βίας ο Πριηνεύς συνταξιδεύοντας κάποτε στη θάλασσα με κάποιους ασεβείς ανθρώπους, μόλις το καράβι άρχισε να κλυδωνίζεται από την τρικυμία και εκείνοι να επικαλούνται τη βοήθεια τών θεών, «Σιωπή», τους είπε, «μην καταλάβουν οι θεοί ότι ταξιδεύετε με αυτό το καράβι».2 

Αλλά και «Ο Ξενοφών με την σειρά του στο βιβλίο του «Κύρου Ανάβαση, 1,5,3», συμβούλευε να θυμόμαστε και να τιμούμε τους θεούς όταν προ πάντων ευτυχούμε, ώστε όταν βρεθούμε στην ανάγκη, με θάρρος να τους παρακαλούμε, αφού θα είναι πλέον ευνοϊκοί και φίλοι. Έτσι και τους λόγους, όσοι έχουν ευεργετική επίδραση στα πάθη μας, πρέπει να τους μελετούν  οι νουνεχείς  προ των παθών,   όπως από μακρού χρόνου ευνοϊκά διατεθειμένοι (οι Θεοί)  να παρέχουν μεγαλύτερη ωφέλεια. Γιατί όπως τα άγρια σκυλιά που ερεθίζονται και αλυχτούν με κάθε θόρυβο, και τελικά καθησυχάζουν μόνον από την γνώριμη φωνή, έτσι και τα πάθη της ψυχής όταν εξαγριώνονται δεν είναι εύκολο να καταπραϋνθούν, αν δεν αναλάβουν να ησυχάσουν την ταραχή τους λόγοι φιλικοί και γνώριμοι». 3 

O Atri (Ινδός σοφός από τους 7 Σοφούς της Ινδικής Βεδικής Αρχαιότητας) συνεχώς προσευχόταν έτσι: «Είθε ο κάθε ένας να είναι σε Ειρήνη, να είναι Τέλειος και Ευτυχισμένος», διαρκώς ό,τι και να συνέβαινε στην καθημερινότητα.

Ο Οραματισμός  της Θεάς Σώτειρας

Όλες οι Μυθολογίες και όλες οι Θρησκείες του κόσμου αναθέτουν σαν κύρια αποστολή στον ήρωα να νικήσει το τέρας του σκοταδιού.

Οι Θεότητες εκφράζουν διαφορετικές και  συγκεκριμένες όψεις που  ο άνθρωπος έχει συλλάβει κατά την εξέλιξή του. Στην παγκόσμια αλλά και στην Ελληνική Μυθολογία  υπάρχουν Θεοί και Θεές που οι διαφορετικές τους ιδιότητές προστρέχουν στις ικεσίες των πιστών τους, ανάλογα με τον κίνδυνο που αυτοί αντιμετωπίζουν. Η Άρτεμις Σώτειρα απεικονίζεται ως κυνηγός που συνοδεύεται συνήθως από σκυλί ή ελάφι. Άλλοτε εικονίζεται να ανασύρει βέλος από την φαρέτρα της, άλλοτε να το εκτοξεύει στο θύμα της. (Διαλέξτε εσείς τι θα κυνηγήσει!). 

Η Ντούργκα (Ινδική Θεά) είναι τρομερή στην όψη της όταν κατατροπώνει τους δαίμονες.

Η Υπέρμαχη Στρατηγός (Παναγία) είναι η Νικήτρια απέναντι στους εχθρούς.

Σε ποια κατεύθυνση πρέπει να στρέψουμε τις σκέψεις μας για να είμαστε αντάξιοι τού φαινομένου που ζούμε;  Θέλω να πιστεύω ότι συνιστάται μεταξύ των άλλων και η Αρχαία Ελληνική Γραμματεία για να αντιμετωπίσουμε το τρέχον θέμα μας και να βρούμε και την χαμένη μας πυξίδα. Ο  Κίρκεγκωρ (Δανός Φιλόσοφος και Θεολόγος) μας λέει ότι,  η  ζωή μπορεί να κατανοηθεί μόνο όταν κοιτάζουμε προς τα πίσω, όμως να ζήσουμε μπορούμε μόνο όταν κοιτάμε μπροστά.

Πηγές: H φωτογραφία της εισαγωγής είναι του Θ. Κομνηνού.
1. (Τηλεφωνική επικοινωνία με τον Καθηγητή Μουσικής Θ. Γκάτσο).
2. Διογένης Λαέρτιος , Οι Επτά Σοφοί, εκδ. Ζήτρος, 2004.

3. Πλουτάρχου, Περί Ευθυμίας, σελ.33, εκδ. Πάπυρος, 1938.

ΓΟΡΓΩ ΑΡΓΕΙΤΟΥ

https://anagnostis.org