ΠΕΡΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ - ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Α

Ταξιδεύετε, λοιπόν, στην Ολυμπία για να δείτε το έργο του Φειδία και, καθένας σας, θεωρεί ατυχία να πεθάνει χωρίς να έχει δει αυτά τα πράγματα· εκείνα όμως, για τα οποία δεν χρειάζεται καν να ταξιδέψετε, αλλά υπάρχουν ήδη και είναι παρόντα στα έργα, δεν θα θελήσετε να τα δείτε και να τα γνωρίσετε; 

Δεν θα μάθετε, λοιπόν, ούτε ποιοι είστε ούτε για ποιο σκοπό γεννηθήκατε ούτε τι είναι αυτό που σας προσκάλεσαν να δείτε;

— Συμβαίνουν όμως μερικά δυσάρεστα και δύσκολα πράγματα στη ζωή.

— Και στην Ολυμπία δεν συμβαίνουν; Δεν κατακαίγεστε; Δεν στενοχωριέστε; Δεν ταλαιπωρείστε στο μπάνιο; Δεν μουσκεύεστε όταν βρέχει; Δεν απολαμβάνετε τον θόρυβο, τη βοή και τα άλλα δυσάρεστα;

Νομίζω, όμως, ότι όλα αυτά τα υποφέρετε και τα ανέχεστε αντισταθμίζοντάς τα με το αξιόλογο του θεάματος.

Εμπρός, λέγε, δεν έχετε πάρει ικανότητες με τις οποίες θα αντέξετε οτιδήποτε συμβαίνει; Μεγαλοψυχία δεν έχετε πάρει; Γενναιότητα δεν έχετε πάρει; Υπομονή δεν έχετε πάρει; Κι αφού είμαι μεγαλόψυχος, τι με νοιάζει πια για όσα μπορούν να συμβούν; Τι θα με αναστατώσει ή τι θα με ταράξει ή τι θα μου φανεί οδυνηρό;

Δεν θα χρησιμοποιήσω την ικανότητα γι αυτά που την έχω πάρει, αλλά θα κλάψω και θα θρηνήσω για όσα συμβαίνουν;

«Ναι, αλλά τρέχει η μύτη μου.» Γιατί έχεις τότε τα χέρια σου, δούλε; 'Όχι και για να σκουπίσεις τη μύτη σου;

-Είναι λογικό λοιπόν αυτό, να έχει φτιάξει ο Θεός τις μύξες στον κόσμο;

-Σκέψου, όμως, πόσο καλύτερο είναι να σκουπίζεις τη μύτη σου από το να κατηγορείς; 'Η τι νομίζεις; Θα είχε γίνει αυτός που έγινε ο Ηρακλής, αν δεν υπήρχε εκείνο το λιοντάρι και η (Λερναία) Ύδρα και το ελάφι και ο κάπρος και κάποια άδικοι άνθρωποι και κτηνώδεις, που εκείνος τους έδιωξε και καθάρισε τον τόπο; Και τι θα έκανε, αν δεν είχε υπάρξει τίποτε από αυτά; Δεν είναι φανερό ότι θα κοιμόταν τυλιγμένος στα σκεπάσματα;

Λοιπόν, κατ' αρχήν δεν θα γινόταν Ηρακλής, αν σ' όλη τη ζωή του νύσταζε, μέσα σε τέτοια καλοπέραση και απραξία' ακόμη κι αν γινόταν, ποιο το όφελος; Πού θα χρησιμοποιούσε τα μπράτσα του, την υπόλοιπη ρώμη του, την αντοχή και τη γενναιότητα, αν δεν τον ξεσήκωναν και δεν τον γύμναζαν τέτοιες περιστάσεις και αφορμές;

Τι λες, λοιπόν; Έπρεπε, ο ίδιος, να τις κατασκευάζει για τον εαυτό του, και να ψάχνει από πού θα φέρει στη χώρα του το λιοντάρι και τον κάπρο και την Ύδρα; Αυτό Θα ήταν ανοησία και τρέλα. Δημιουργήθηκαν, παρ' όλα αυτά, και βρέθηκαν και ήταν καλά για ν αναδείξουν και να γυμνάσουν τον Ηρακλή.

Εμπρός, τώρα, και συ, που τα κατάλαβες αυτά, στρέψε την προσοχή σου στις ικανότητες που έχεις· κι όταν τις δεις, πες «Φέρε μου τώρα, Δία, όποια δυσκολία θέλεις• γιατί έχω εφόδια δοσμένα από σένα και ευκαιρίες, με όλα αυτά που συμβαίνουν, για να διακριθώ».

Δεν το λέτε· αλλά κάθεστε και τρέμετε μη συμβούν αυτά· κι όταν συμβαίνουν, κάθεστε και κλαίτε και θρηνείτε κι αναστενάζετε· κι έπειτα κατηγορείτε τους Θεούς. Γιατί, ποια άλλη συνέπεια, εκτός από την ασέβεια, έχει αυτός ο ξεπεσμός;

Και όμως, ο Θεός όχι μόνο μας έδωσε αυτές τις ικανότητες, για να υπομένουμε όσα συμβαίνουν, χωρίς να μας ταπεινώνουν και να μας τσακίζουν, αλλά, πράγμα που θα ταίριαζε σε βασιλιά καλό και αληθινό πατέρα, μας τις έδωσε ανεμπόδιστες, απαλλαγμένες από καταναγκασμούς, απεριόριστες, και έκανε ώστε όλες να εξαρτώνται από μας, χωρίς να κρατήσει για τον εαυτό του κάποια δύναμη, για να μας εμποδίζει ή να μας σταματάει.

Και τι λοιπόν που, όλα αυτά, είναι ελεύθερα και δικά σας· μην τα χρησιμοποιείτε και μη νιώθετε ποια πράγματα και από ποιον τα 'χετε πάρει κάθεστε μόνο να θρηνείτε και ν' αναστενάζετε, άλλοι τυφλοί γι' Αυτόν που τά 'δωσε και αχάριστοι προς τον ευεργέτη, κι άλλοι, από φαυλότητα, ξεπέφτοντας σε παράπονα και κατηγορίες προς τον Θεό.

Κι όμως, εγώ θα σας δείξω ότι και ευκαιρίες και προσόντα έχεις, για να 'σαι μεγαλόψυχος και γενναίος· δείξε μου όμως, κι εσύ, ποιες αφορμές έχεις για παράπονα και κατηγορίες.

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Α (απόσπασμα)

Απόδοσις Δ. Ν. Ιωαννίδου – Ι. Σ. Χριστοδούλου, Εκδόσεις Ζήτρος

Εικόνα: Ο Επίκτητος σε γκραβούρα του μεσαίωνα https://el.wikipedia.org/

----------------------

Η ΣΤΩΙΚΗ ΑΤΑΡΑΞΙΑ

Η ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ - ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ: ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Η ΣΤΩΙΚΗ ΑΤΑΡΑΞΙΑ - ΑΠΩΤΕΡΟΣ ΣΚΟΠΟΣ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΣΧΗΜΩΝ ΣΤΙΓΜΩΝ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΕ ΜΕΤΡΟ ΚΑΙ ΗΡΕΜΙΑ