Η ΣΤΩΙΚΗ ΑΤΑΡΑΞΙΑ - ΑΠΩΤΕΡΟΣ ΣΚΟΠΟΣ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΣΧΗΜΩΝ ΣΤΙΓΜΩΝ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΕ ΜΕΤΡΟ ΚΑΙ ΗΡΕΜΙΑ

Ο απώτερος σκοπός των στωικών φιλοσόφων είναι η ευτυχία και η αντιμετώπιση των ευτυχισμένων και άσχημων στιγμών της ζωής με μέτρο και ηρεμία.
Για τους στωικούς, ο άνθρωπος μοιάζει με γλύπτη και είναι για την ζωή του ό,τι ο γλύπτης για το υλικό του. Ο γλύπτης βέβαια είναι κάτι ξεχωριστό από το υλικό του, ενώ ένας άνθρωπος δεν είναι διαχωρισμένος από τη ζωή του. Όπως ένα άγαλμα δεν είναι ανακάλυψη αλλά δημιούργημα, έτσι και ο άνθρωπος πρέπει να δημιουργήσει την ίδια του τη ζωή. Πρέπει να την κατασκευάσει κι αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη μοιρολατρία. Πώς θα πετύχει τον σκοπό του όμως ένας γλύπτης, αν δεν είναι γνώστης του υλικού και της γλυπτικής τέχνης, να κατασκευάσει δηλαδή ένα άγαλμα που έχει ήδη γεννήσει ο νους του με τη δημιουργική του φαντασία; Και πώς θα πετύχει ο άνθρωπος τον πρωταρχικό του στόχο, να γίνει δηλαδή ευτυχισμένος, αν δεν γνωρίζει τη φύση της ζωής και ειδικά το πώς να ζει;

Ένας ρεαλιστής αντιλαμβάνεται ότι η πραγματικότητα δεν είναι απαραίτητα ιδανική και ότι τα πράγματα δεν είναι πάντοτε, αν όχι ποτέ, όπως θα επιθυμούσε να είναι. Ότι είναι εφήμερα και μεταβλητά, ότι η ζωή είναι αβέβαιη, ότι «τα πάντα υπόκεινται στο θάνατο και τη λεηλασία».

Ο Επίκτητος έλεγε ότι «αυτό που είναι τρομερό δεν είναι ο θάνατος αλλά ο φόβος του θανάτου.»

«Ελεύθερος είναι αυτός που ελεύθερα υπακούει σε αυτά  που κατ’ ανάγκη συμβαίνουν» έλεγε ο Σενέκας.

Να έχει συνείδηση δηλαδή του τι είναι αυτή η Θεία Ανάγκη που κινεί τον κόσμο και ποιος ο ρόλος του μέσα σ΄ αυτή. Από κει πηγάζει και η έννοια του καθήκοντος: γνωρίζω και επιλέγω να ακολουθήσω το Δάρμα, να δράσω, αλλά με βάση την αρετή. Για τους Στωικούς το καθήκον ήταν ζήτημα της ενάρετης δράσης. Οι Στωικοί δέχονταν την ύπαρξη της χαράς της ψυχής που προκύπτει από την άσκηση του καθήκοντος, επειδή αυτό τους οδηγεί στην ευτυχία. Το καθήκον ήταν για κείνους το γνήσιο ηθικό χρέος ή ένα κατόρθωμα. Ο Στωικός φιλόσοφος ήταν διατεθειμένος να παραμερίσει τα πάντα, για να πραγματοποιήσει το χρέος του.
Βάσιζαν την Ηθική τους στο ιδεώδες του σοφού, του ανθρώπου δηλαδή που είναι τόσο ενάρετος ώστε να μπορεί να γίνει ευτυχισμένος. Η αταραξία είναι ο τρόπος ζωής του σοφού που έχει γνωρίσει τον εαυτό του και διακατέχεται από εσωτερική ηρεμία. Είναι λοιπόν ένας σκοπός για το στωικό φιλόσοφο, αλλά και ένας τρόπος ζωής που θα τον οδηγήσει σ’ αυτόν το σκοπό, να φτάσει να κατακτήσει το «Γνώθι σ’ αυτόν».

Η στωική αταραξία πηγάζει από τη βεβαιότητα ότι το κακό υπάρχει ως ένα μέσο για να οδηγήσει τον άνθρωπο στο καλό και ότι όλη η ζωή τους είναι μια εξάσκηση, ακόμη και στα πιο μικρά και καθημερινά. Βασίζεται στην αρχή ότι όταν συμβεί κάτι κακό υπάρχει και κάτι χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί, κι έτσι δεν είναι απροετοίμαστος για ό,τι κι αν του συμβεί, αλλά το αντιμετωπίζει με ηρεμία.

Η αυτάρκεια είναι άλλη μια αρχή που ξεκίνησε από τους Κυνικούς και υιοθετήθηκε και από τους Στωικούς. Προκύπτει από την αξιολόγηση του τι είναι σημαντικό και τι ασήμαντο για τον άνθρωπο που θέλει να δώσει  την ενέργειά του σ’ αυτό που είναι καθήκον του, αλλά και για να μην εξαρτάται η πνευματική του εξέλιξη και ευτυχία από τα υλικά αγαθά. Να φτάσει να μην εξαρτάται η ψυχική του ηρεμία από τον εξωτερικό περίγυρο, καταστάσεις, πλούτη ή φτώχια, ανθρώπους.

Αν αναρωτηθούμε τι είναι εκείνο που αξίζει να κάνουμε σήμερα, για να είναι καλύτερο το αύριο,  ίσως ακούσουμε μια  φωνή που έρχεται από πολύ παλιά, να μας δίνει την απάντηση: “Τι θα έκανα σήμερα, αν ούριο δε ζούσα; ”.

Βιβλιογραφία: 
- ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ, ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ, Εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ
- ΣΕΝΕΚΑΣ, ΕΙΝΑΙ ΜΙΚΡΗ Η ΖΩΗ, Εκδόσεις ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ
- ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΛΙΝΟΣ ΜΠΕΝΑΚΗΣ, Εκδόσεις ΠΑΡΟΥΣΙΑ-ΑΘΗΝΑ 2004

https://www.nea-acropoli-athens.gr