Ο τέττιξ των Αθηναίων

Ο Θουκιδίδης βεβαιώνει ότι οι Αθηναίοι χτένιζαν τα μαλλιά τους, τα οποία συγκρατούσαν με περόνες σε σχήμα κεφαλής τέττιγος, (τζίτζικα) που ήταν σύμβολο της αυτοχθονίας και της εντοπιότητάς των (σ.σ.: Αφού το έντομο αυτό γεννιέται από την γη και έτσι έδειχναν ότι είναι γηγενείς). 

Ένα από τα πράγματα που υπερηφανεύονταν οι Αρχαίοι Αθηναίοι ήταν η αυτοχθονία τους δηλαδή ότι κατοικούσαν εξ αρχής στη γη των προγόνων τους, χαρακτηριστικό που και ο ιστορικός Θουκυδίδης τονίζει: «Στην Αττική όμως, που έμεινε τον περισσότερο καιρό χωρίς επαναστάσεις επειδή η γη της ήταν ισχνή, κατοικούσε συνέχεια ο ίδιος πληθυσμός.» [ Ιστορίαι 1.2.5].

Εικονογραφικά οι Αθηναίοι επικοινώνησαν την αυτοχθονία τους μέσα από την απεικόνιση του γνωστού σε όλους μας τζιτζικιού — στην Αρχαία μας γλώσσα λέγεται τέττιξ — τόσο στο τετράδραχμο νόμισμά τους, όσο και στην τέχνη.

Δ.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ – » Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης »

Πώς όμως συνδέεται η αυτοχθονία των Αθηναίων με το τζιτζίκι που βρέθηκε όντως σε ταφή;
Το χαρακτηριστικό που έκανε το τζιτζίκι το καταλληλότερο σύμβολο για να διαφημίσει την αθηναϊκή αυτοχθονία ήταν ο ίδιος ο κύκλος της ζωής του, ο οποίος όπως σημειώνει και ο Πλάτωνας στο Συμπόσιο.

Τα στάδια μεταμόρφωσης του εντόμου από προνύμφη σε πλήρες τζιτζίκι πραγματοποιούνται κάτω από το έδαφος και διαρκούν αρκετά χρόνια πριν μετατραπούν σε κανονικές νύμφες. Με το πέρας του χρόνου μόλις μεταμορφωθεί σε πλήρες έντομο, «γεννιέται» ουσιαστικά μέσα από το χώμα το τζιτζίκι.

[σ.σ.: από τα 2500 είδη τέττιγος στον ελληνικό χώρο το είδος παραμένει υπό το έδαφος 4 έτη ]

Μία ιδεολογική ιδιοποίηση τον κύκλο ζωής του τζιτζικιού για έναν Αθηναίο της εποχής του Περικλή σηματοδοτούσε την αυτοχθονία του και αποτελούσε μέρος της ταυτότητάς του. Επίσης αναφέρεται πως κάποιοι Μαραθωνομάχοι φορούσαν καρφίτσες στο σχήμα τζιτζικιού.

Ευσταθίου διακόνου [Eustathiou diakonou epi tōn deēseōn kai maistoros tōn rētorōn, tou ..., Τόμος 2 σελ 857]

Αξίζει να σημειωθεί η σχέση του τζιτζικιού και η επιλογή του να κοσμήσει ένα αγγείο που είχε τελετουργική ταφική χρήση.

Ο Ησίοδος στο «Ἔργα καὶ Ἡμέραι» για να περιγράψει το ιδιαίτερο τραγούδι του τζιτζικιού το παρομοιάζει με τον ήχο που κάνουν τα υγρά όταν χύνονται στο χώμα:
[…] το τζιτζίκι βουερόπάνω στο δέντρο καθισμένο οξύ τραγούδι χύνει συνεχώς
απ᾽ τα φτερά του κάτω, την ώρα του θέρους τού κοπιαστικού [στιχ. 582-584]

Όταν λοιπόν κάποιος χρησιμοποιούσε τη συγκεκριμένη φιάλη και την έγερνε σε γωνία για να προσφέρει χοές στους νεκρούς, το πήλινο τζιτζίκι, συμολικά ζωντάνευε και τραγουδούσε και αυτό με τη σειρά του «οξύ τραγούδι να χύνει συνεχώς απ’ τα φτερά του κάτω» όπως περιγράφει ο Ησίοδος. Αυτός ο ήχος κούμπωνε συμβολικά τόσο με τη χρήση της φιάλης ως ταφικό αγγείο, αλλά και με τη τόσο στενή σύνδεση του τζιτζικιού με το έδαφος, εκεί που το ίδιο μεταμορφωνόταν από νύμφη σε ένα ενήλικο έντομο, αλλά και το μέρος που φιλοξενούσε τους νεκρούς.

Το εσωτερικό Αττικής οριζόντιας ραβδωτής φιάλης με πήλινο τζιτζίκι στον ομφαλό της. Στο εξωτερικό της φέρει την υπογραφή του αγγειοπλάστη Σωτάδη, περ. 460π.Χ Σήμερα στο Μουσείο Καλών Τεχνών στη Βοστώνη, ΗΠΑ]

Ο Πλάτωνας άλλωστε παρομοίαζε τα τζιτζίκια με τις Σειρήνες, που το τραγούδι τους είναι γοητευτικό ακόμα και για τους νεκρούς.
Το τζιτζίκι είναι ένα σύμβολο πρόσφορο σε ποικίλες ερμηνείες, παραβολές και συμβολισμούς. Από τον συκοφαντημένο για τη ρέμπελη του φύση στον Αίσωπο τζίτζικα –αλλά και στον Λαφονταίν που μετέφερε υποδειγματικά τον αρχαίο μύθο σε ποίημα–, μέχρι το διάλογο του Πλάτωνα «Φαίδρο» και το μύθο του Σωκράτη με τα υπό την προστασία των Μουσών τζιτζίκια. Και από τον μύθο του Τιθωνού που τον μετέτρεψε ο Δίας σε έντομο, μετά από παράκληση της Ηούς, για να τον απαλλάξει από το μαρτύριο των γηρατειών, μέχρι τον Τζίτζικα μικρό θεό των Ανακρεόντειων λυρικών. Και από τον Ζακ Λακαριέρ που ιχνογραφώντας το Ελληνικό Καλοκαίρι δηλώνει πως ένας κόσμος χωρίς τζιτζίκια θα ήταν «μία Πυθία χωρίς χρησμούς» μέχρι τον Ελύτη όπου απαντώνται πολύ συχνά σαν μελωδικό συνακόλουθο της φυσιοκρατίας και της μεταφυσικής των αισθήσεών του.

Ευσταθίου διακόνου - Eustathiou diakonou epi tōn deēseōn kai maistoros tōn rētorōn, tou ..., Τόμος 2 σελ 859

ΠΗΓΗ: https://ellinondiktyo.blogspot.com/2020/07/blog-post_9.html

-------------------------------------------

Ο ΜΥΘΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΤΖΙΤΖΙΚΙΑ

Η ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΤΖΙΤΖΙΚΙΩΝ

ΑΠΟ ΕΔΩ ΞΕΤΡΥΠΩΝΟΥΝ ΤΑ ΤΖΙΤΖΙΚΙΑ!!!

ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΤΩΝ ΤΖΙΤΖΙΚΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΜΟΥΣΕΣ