 |
Στους δρόμους της Αλεξάνδρειας
ο όχλος δολοφονεί βάναυσα την Υπατία («Ο θάνατος της φιλοσόφου Υπατίας στην Αλεξάνδρεια» από τον Louis Figuier, 1866). |
Το ιδεολογικό υπόβαθρο αυτής της σύγκρουσης είχε διαμορφωθεί ήδη από τους απολογητές του χριστιανισμού: «Μα τι το κοινό υπάρχει ανάμεσα στην Αθήνα και την Ιερουσαλήμ, την Ακαδημία και την εκκλησία, τους αιρετικούς και τους Χριστιανούς; Τι το κοινό υπάρχει ανάμεσα στο φως και τα σκοτάδια; Ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο; Η δική μας διδαχή βγαίνει απευθείας από τη στοά του Σολομώντα, που, όπως δίδαξε, πρέπει ν’ αναζητήσεις το Θεό μ’ όλη την απλότητα της καρδιάς (…). Ενας Χριστιανός είναι ταπεινός ακόμη και με το φτωχό (…). Αλλά οι φιλόσοφοι μετά από τόσα εγκλήματα και τέτοιες ποταπότητες διατηρούν ανάμεσά σας τ’ όνομα και τις τιμές των σοφών. Τι σχέση υπάρχει ανάμεσα σ’ ένα φιλόσοφο κι ένα Χριστιανό; Ανάμεσα σ’ έναν οπαδό της Ελλάδας κι έναν οπαδό του ουρανού; Ανάμεσα σ’ έναν άνθρωπο που κυνηγά μια μάταιη δόξα κι έναν άνθρωπο αποκλειστικά απασχολημένο με τη σωτηρία του; Ανάμεσα σ’ έναν άνθρωπο που μιλεί σα σοφός κι έναν άνθρωπο που ζει σα σοφός; Ανάμεσα σ’ έναν άνθρωπο επιδέξιο για να καταστρέφει κι έναν άνθρωπο που δεν ξέρει παρά να οικοδομεί; Πώς τολμάτε να συγκρίνετε τον οπαδό της αμαρτίας με τον ανταγωνιστή του; Τον διαφθορέα της αλήθειας με τον εκδικητή της! Εκείνον που την κλέβει, με κείνον που είναι ο πιο παλιός ιδιοκτήτης της και φύλακάς της; Ακόμη για μια φορά ποιο είναι το κοινό σημείο ανάμεσα σ’ αυτούς τους δυο ανθρώπους;» (Τερτυλλιανός, «Απολογία», τ. 2ος).
Αικατερίνη
και Υπατία, δύο πρόσωπα που η χριστιανική παράδοση τα ταύτισε. Απέδωσε τις γνώσεις και τις φιλοσοφικές
ιδιότητες της Υπατίας στην Αικατερίνη.
Πολλοί
ιστορικοί πιστεύουν ότι η Αικατερίνη πιθανόν να μην υπήρξε και ότι ήταν μάλλον
μια εξιδανικευμένη παρά ιστορική μορφή, αντίπαλο δέος στην Ελληνίδα φιλόσοφο Υπατία
κατά τη μεσαιωνική σκέψη.
Παρόμοια
με την Υπατία, λέγεται ότι ήταν σοφή, πολύ όμορφη, αγνή και ότι δολοφονήθηκε
άγρια λόγω της δημόσιας έκθεσης της πίστης της – 105 χρόνια προ του θανάτου της
Υπατίας.
Για τη
δράση και τη ζωή της Αγίας δεν υπάρχουν ιστορικές πληροφορίες. Πρωτογίνεται
λόγος γι’ αυτή στο τέλους του 9ου αιώνα και με δεδομένο ότι η εποχή του
μαρτυρικού της θανάτου προσδιορίσθηκε περί το 307, υπάρχει σιωπή πέντε αιώνων.
Tο 1969
η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αφαίρεσε τη
γιορτή της από το γενικό εορτολόγιο των αγίων, επικαλούμενη την έλλειψη
ιστορικών αποδείξεων για την ύπαρξή της. Το 2002, περιελήφθηκε ξανά στο ημερολόγιο. Την περίοδο αυτή το
Βατικανό επέτρεπε ως παραχώρηση την τήρηση της εορτής της όπως προηγουμένως.
Η Αγία
Αικατερίνη…
Η
πάνσοφη, εκπληκτικά όμορφη, δεινή ρήτορας και με ωραίο παράστημα Αγία
Αικατερίνη σπούδασε φιλολογία, φιλοσοφία και απέκτησε ευρύτατες θεολογικές
γνώσεις. Σύμφωνα με τους θρύλους και τα συναξάρια της Αγίας, όταν πληροφορήθηκε
ο Αυτοκράτορας Μαξιμίνος όσα διαδίδονταν περί αυτής, ανέθεσε σε πενήντα ή κατ’
άλλους σε εκατόν πενήντα περίφημους ρήτορες προκειμένου συζητώντας μαζί της να
της αποδείξουν το αβάσιμο και στρεβλό των ιδεών (δοξασιών) της. Το αποτέλεσμα
όμως υπήρξε το αντίθετο. Θύμωσε ο αυτοκράτορας και την υπέβαλε σε μαρτύρια
μέχρι θανάτου. Ετσι έγινε αγία και προστάτρια όσων ασχολούνται με τα γράμματα,
ιδιαίτερα των παρθένων φοιτητριών. Χριστιανικό σύμβολο σοφίας και επιστήμης.
Συχνά εικονίζεται να κρατά σφαίρα και διαβήτη.
Σύμφωνα
με μια άλλη ακόμη εκδοχή του θρύλου, η Αικατερίνη απέρριψε πολλές γαμήλιες
προτάσεις. Ισως με αυτό συνδέεται μια εύθυμη γιορτή της αγίας στο Παρίσι.
Νεανίδες ηλικίας 25 ετών ανύπανδρες, ανήμερα της εορτής της Αγίας, περιφέρονταν
εν ευθυμία στην πόλη φέροντας ή σκεπάζοντας τα μαλλιά τους με λευκό δαντελωτό
«κεκρύφαλο» (σκούφο) εκ του οποίου και προήλθε η γαλλική έκφραση «elle a la coiffure de Sainte Catherine» (= έχει το κτένισμα της Αγίας
Αικατερίνης, κότσο τα μαλλιά) που αποτελεί ιδιωματισμό και λέγεται για
γεροντοκόρες, ιδιαίτερα αυτές που αυτοπροσδιορίζονται ως «μνηστευμένες» με την
πίστη στον Κύριο.
… και η
φιλόσοφος Υπατία
Η
Υπατία έζησε το 370-418 – την εποχή που ο χριστιανός επίσκοπος Κύριλλος
συγκρούεται με τον έπαρχο Ορέστη για τον έλεγχο της πόλης. Ηταν Εθνική, δηλαδή
Ελληνίδα και δίδασκε μαθηματικά, φιλοσοφία, Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Δίδασκε
δημόσια, στους δρόμους της πόλης. Ηταν τόσο χαρισματική δασκάλα, τόσο
γοητευτική που προσέλκυε πολλούς και σημαντικούς μαθητές. Γι’ αυτό θεωρήθηκε
επικίνδυνη για το χριστιανισμό και λιντσαρίστηκε από το φανατισμένο χριστιανικό
όχλο που οδηγήθηκε από τον επίσκοπο Κύριλλο (τιμά τη μνήμη του η εκκλησία συγκαταλέγοντάς τον στους αγίους…).
Την
έσυραν σε μια εκκλησία, την έγδυσαν και την έγδαραν ζωντανή με θραύσματα
πήλινων αγγείων. Στη συνέχεια τη διαμέλισαν και διασκόρπισαν τα μέλη της στην
πόλη… Πρόφαση, η σχέση της με τον έπαρχο
της πόλης Ορέστη. Αιτία, η
Υπατία αποτελούσε σύμβολο της επιστήμης και της μάθησης, που για τους
χριστιανούς ταυτίζονταν με την ειδωλολατρία. Από καιρό ήδη οι απολογητές του μάζευαν κάθε πέτρα για να την
πετάξουν στη μόρφωση και στο μορφωμένο. Από τότε αρχίζει αυτός ο «λιθοβολισμός» της επιστήμης. Για το χριστιανισμό ό,τι γίνεται στη φύση
και στην κοινωνία είναι θεϊκά δοσμένο, ενώ η επιστήμη αναζητά τους νόμους που
διέπουν τα φυσικά και κοινωνικά φαινόμενα.
Η φυγή
πολλών λογίων αμέσως μετά το λιντσάρισμα της Υπατίας σήμανε την αρχή του
μαρασμού της Αλεξάνδρειας ως κέντρου μάθησης. Η μορφή της όμως δεν έσβησε, όπως
ίσως επιδίωκε η εκκλησία με την ταύτιση Αικατερίνης και Υπατίας.
Το
Λεξικό Σουίδα («Η αρχαιότερη εγκυκλοπαίδεια που φιλοδόξησε να συμπεριλάβει
“πάντας τους αιώνας και πάντα τα γένη της φιλολογίας”», 10ος αιώνας) αφιερώνει
στο λήμμα Υπατία μια ολόκληρη σελίδα – δεν αφιερώνει σε πολλά λήμματα αυτό το χώρο
– ενώ στο λήμμα «Αικατερίνη» περιορίζεται στο «όνομα κύριον».
 |
| Στον πίνακα του Αναγεννησιακού καλλιτέχνη Ραφαήλ «Η
σχολή των Αθηνών» τα μεγαλύτερα μυαλά του αρχαίου κόσμου συγκεντρώνονται για συζήτηση. . . και ανάμεσά τους βρίσκεται μια μονάχα γυναίκα. Είναι ντυμένη λευκά, που στέκεται προς τα εμπρός-αριστερά και ατενίζει έξω από την εικόνα προς εμάς. Είναι η Υπατία της Αλεξάνδρειας. |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου