ΠΛΑΤΩΝΟΣ - ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (διάλογος)

Ο Πρωταγόρας είναι διάλογος του Πλάτωνα, και αναφέρεται στους ηθικούς κινδύνους που ελλοχεύουν για όσους νέους υποστούν την παιδαγωγική επίδραση των σοφιστών.

Μέσα από τη συζήτηση αναδεικνύονται οι πεποιθήσεις του σοφιστή φιλοσόφου και η αμφισβήτηση του Σωκράτη. Ο διάλογος επικεντρώνεται στο επίμαχο ζήτημα του κατά πόσον μπορεί η ηθική ή η αρετή να αποτελέσουν αντικείμενο επαγγελματικής διδασκαλίας. Στη συζήτηση παρεμβάλλεται κάποια στιγμή υπέρ του Σωκράτη και ο Αλκιβιάδης.

Ο Σωκράτης ρωτάει αρχικά τον Πρωταγόρα σε τι συνίσταται η ωφέλεια που θα είχε ο φιλομαθής Ιπποκράτης από τη διδασκαλία του. Ο σοφιστής απαντάει πως το νέο μάθημα που θα διδάξει στον Ιπποκράτη είναι η πολιτική τέχνη, δηλαδή η μάθηση και η ικανότητα να διευθύνονται άριστα τα πράγματα, τόσο του ιδιωτικο-οικογενειακού όσο και του δημοσίου βίου. Ο Πρωταγόρας υπόσχεται πως μπορεί να διαπλάσει αγαθούς πολίτες. Ο Σωκράτης όμως έχει αντιρρήσεις και λέει πως αυτά που υπόσχεται να διδάξει ο Πρωταγόρας δεν είναι πράγματα διδακτά, αντλώντας επιχειρήματα από την πολιτική ζωή της πόλης. Στα επιχειρήματά του, ο Πρωταγόρας απαντάει με έναν μύθο και έπειτα με την ερμηνεία του μύθου αυτού.

Ο πρώτος διάλογος μεταξύ Πρωταγόρα και Σωκράτη έχει θέμα την ενότητα της αρετής και διακόπτεται από έναν ενδιάμεσο διάλογο (334γ -338ε), όπου παίρνουν μέρος, εκτός από τον Πρωταγόρα και τον Σωκράτη, ο Καλλίας, ο Αλκιβιάδης, ο Κριτίας και ιδιαίτερα οι σοφιστές Πρόδικος και Ιππίας.

Ο Σωκράτης ρωτάει, εάν η αρετή είναι ένα ενιαίο πράγμα ή σύνολο ανεξάρτητων καλών χαρακτηριστικών όπως η ανδρεία, η σωφροσύνη και η σοφία [329d].

Ο Πρωταγόρας απαντάει το δεύτερο και έτσι ξεκινάει η βασική διαλεκτική μεταξύ των δύο με τον Σωκράτη να προσπαθεί να αποδείξει το αντίθετο καθώς ο Πρωταγόρας, όντας σοφιστής, επιδίδεται σε μακροσκελείς και περίτεχνους λόγους που συχνά αποφεύγουν το θέμα ευθέως.

Ο Σωκράτης σταματάει το διάλογο λέγοντας οτι επειδή τάχα είναι "επιλήσμων" πρέπει ο Πρωταγόρας να προσαρμόσει το λόγο του στη μορφή της ερώτησης απάντησης, χαρακτηριστικής του Σωκρατικού λόγου, αφού ο ίδιος ισχυρίζεται ότι μπορεί να διδάξει οποιαδήποτε μορφή λόγου, βραχύ ή όχι.

Ο Πρωταγόρας διαφωνεί και έτσι ο Σωκράτης σηκώνεται να φύγει. Τον συγκρατούν οι παρευρισκόμενοι, μεταξύ των οποίων και ο Αλκιβιάδης και πείθουν τους δυο συνομιλητές να βρουν μια χρυσή τομή στη μορφή του διαλόγου [334d].

Στον επίλογο του διαλόγου γίνεται μια ανακεφαλαίωση, όπου διαπιστώνεται πως τόσο ο Σωκράτης όσο και ο Πρωταγόρας μετέβαλαν τις απόψεις τους.

Ο Σωκράτης αμφισβητεί αρχικά το διδακτικό της αρετής, τελικά όμως το παραδέχτηκε, αφού βρήκε την ουσία της αρετής, που αποτελείται από τη γνώση και την επιστήμη.

Από την άλλη μεριά, ο Πρωταγόρας επέμεινε μεν στην αρχική του γνώμη για το διδακτό της αρετής, παραδέχτηκε όμως τη σωκρατική αντίληψη για την ενότητα της αρετής και δέχτηκε την ταύτισή της με την επιστήμη και τη γνώση.

Αφού ο Πρωταγόρας προηγουμένως υποστήριξε την ίδια άποψη, ο Σωκράτης τον ρώτησε, εάν κάποιος άνθρωπος θα έκανε κάτι κακό στον εαυτό του εν γνώσει και άν όχι γιατί κάποιοι άνθρωποι επιδίδονται σε καταχρήσεις που προσφέρουν μόνο προσωρινή απόλαυση. Αποφαίνονται δε γιατί δεν σκέφτονται την ύστερη ζημιά, όπως κάποια αντικείμενα φαίνονται μικρότερα από απόσταση, και πως αν είχαν πλήρη γνώση θα κάναν μόνο καλό.

Άρα η καλοσύνη είναι γνώση, το ίδιο και η ανδρεία αφού κολυμπάει σε πιο επικίνδυνα νερά αυτός που ξέρει καλύτερο κολύμπι και όχι αυτός που δεν ξέρει. Εάν όλα είναι γνώση λοιπόν, όλα είναι το ίδιο και ο Πρωταγόρας είναι αναγκασμένος να συμφωνήσει. Επισημαίνει όμως ότι εάν αυτό είναι αλήθεια, τότε η αρετή είναι διδακτή αφού είναι γνώση [361a].

Οι δύο συνομιλητές λοιπόν αλλάζουν θέσεις αμοιβαία αφού ο ένας υιοθετεί την άποψη του άλλου και φεύγουν υποσχόμενοι να συνεχίσουν τη συζήτηση.

Πηγή.

____________________

«Ουτ’ άρα  φύσει ούτε παρά φύσιν εγγίνονται αι αρεταί, αλλά πεφυκόσι μεν ημίν  δέξασβαι αυτάς, τελειουμένοις δε δια του εθους».
[Oι αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως - ούτε όμως και είναι αντίθετη προς τη φύση μας η γένεσή τους μέσα μας, η φύση μας έκανε επιδεκτικούς στις αρετές, τέλειοι όμως σ' αυτές γινόμαστε με τη διαδικασία του έθους (1103a 25).]
Αριστοτέλης «Ηθικά Νικομάχεια»

Κάποιοι φίλοι του Σωκράτη γνώρισαν ένα διάσημο φυσιογνωμιστή. Του έδειξαν από μακριά τον Σωκράτη και του ζήτησαν να περιγράψει το χαρακτήρα του. Εκείνος, αφού τον κοίταξε καλά, απάντησε, ότι είναι ευέξαπτος και ανίκανος για αυτοέλεγχο, φιλήδονος, ψεύτης κ.λπ.. Κατάπληξη και γέλια των φίλων, που τα μετέφεραν όλα στον Σωκράτη. Έτσι ακριβώς ήμουν, τους απαντά· έκτοτε άλλαξα τον εαυτό μου, τα ελαττώματα όμως αυτά παρέμειναν χαραγμένα στο πρόσωπο μου
(Κικέρων, Τusculanes, IV, 37).

http://antichainletter.wordpress.com/2013/05/18/filia-eleos/