ΕΝΝΕΑ ΕΤΗ ΦΩΤΟΣ: ΤΑ ΤΡΙΑ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΩΝΑ

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα η ψυχή αποτελείται από τρία μέρη: ΤΟ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ, ΤΟ ΘΥΜΟΕΙΔΕΣ (Η ΘΥΜΙΚΟ ή ΘΥΜΟΣ) ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΘΥΜΗΤΙΚΟ

1.ΤΟ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ αφορά στις λογικές λειτουργίες του ανθρώπου.

2.ΤΟ ΘΥΜΟΕΙΔΕΣ αφορά στον συναισθηματικό του κόσμο (δηλαδή στον χώρο της θρησκευτικής πίστης, της ηθικής, των συναισθημάτων, των ιδεολογιών, του θάρρους, της αρετής, της ελπίδας, της οργής. Της ελευθερίας, της δικαιοσύνης κλπ. και αυτό εκπηγάζει το σθένος του ανθρώπου.

3.ΤΟ ΕΠΙΘΥΜΗΤΙΚΟ που αφορά στις επιθυμίες του.

«ΩΣ ΑΡΕΤΗ ΤΟΥ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΥ ΜΕΝ Η ΦΡΟΝΗΣΙΣ, ΤΟΥ ΘΥΜΙΚΟΥ ΔΕ Η ΑΝΔΡΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΠΙΘΥΜΗΤΙΚΟΥ Η ΣΩΦΡΟΣΥΝΗ.Ο ΝΟΥΣ ΑΡΧΕΙ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΖΕΙ.ΤΟ ΘΥΜΙΚΟΝ ΥΠΑΚΟΥΕΙ ΚΑΙ ΣΥΝΟΔΟΙΠΟΡΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΥ ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΑΜΑΣΕΙ ΤΟ ΕΠΙΘΥΜΗΤΙΚΟΝ».

Λογιστικό, θυμικό ή βουλητικό και επιθυμητικό.

Η τριχοτόμηση της ψυχής παρουσιάζεται σαν ένα άρμα που το σύρουν δυο άλογα και το διευθύνει ένας ηνίοχος. Ο ηνίοχος είναι το λογιστικόν, ο νους, τα δυο άλογα είναι το θυμικόν (βουλητικόν) και το επιθυμητικόν. Αυτό το σύμπλεγμα είναι ενιαίο και αδιαίρετο και εναπόκειται στην δεξιοτεχνία του ηνίοχου να κατευθύνει τα άλογα έτσι ώστε να υπάρχει αρμονία.

Ο Νους άρχει και προστάζει. Το θυμικόν υπακούει και συνοδοιπορεί με τον νου, ώστε να μπορεί να δαμάσει το επιθυμητικόν. Τότε η Ψυχή απολαμβάνει αρμονία.

ΤΟ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΝ, Ο ΝΟΥΣ είναι το τμήμα της Ψυχής που σκέπτεται και έχει τη γνώση, θεωρητική και ηθική/πρακτική. Είναι το κέντρο της πνευματικής και ηθικής προσωπικότητας, η ουσία του ανθρώπου. Είναι ο Νους της Ψυχής, με πρωταρχική αρετή την σύνεση. Το ανώτερο μέρος της Ψυχής. Είναι ο ηνίοχος του άρματος.

Βασική πεποίθηση του Πλάτωνα αλλά και όλης της Ελληνικής Φιλοσοφίας είναι ότι ο Νους είναι απ’ όλα τα ανθρώπινα η ανώτερη αξία. Αυτός είναι που μεταβάλλει το χάος σε κόσμο, την αταξία σε τάξη, την έλλειψη μέτρου σε μέτρο. Αυτός είναι που δημιουργεί αρμονία.

Μόνον ο νους μπορεί να φέρει ενότητα μέσα στον κόσμο των επιθυμιών, δηλαδή ενότητα νόμου..

ΤΟ ΘΥΜΟΕΙΔΕΣ ή ΘΥΜΙΚΟΝ Η ΒΟΥΛΗΤΙΚΟΝ είναι το μέρος της ψυχής που έχει να κάνει με την δύναμη, την τιμή και την δόξα, που υποστηρίζει το δίκαιο και αποκρούει το άδικο. Συγγενεύει περισσότερο με το λόγο, τη λογική σε σχέση με το επιθυμητικό και γι αυτό ενισχύει τη νόηση στον αγώνα της κατά της επιθυμίας.

Πρωταρχική του αρετή είναι η καρτερικότητα, το κουράγιο που ολοκληρώνεται με την υπακοή στο νου. Είναι το καλό άλογο του μύθου του άρματος της ψυχής.

ΤΟ ΕΠΙΘΥΜΗΤΙΚΟΝ είναι η έδρα των κατώτερων ορμών και επιθυμιών: αυτοσυντήρηση, διαιώνιση του είδους, τάση για πλούτο, φαγητό, ποτό. Γνωρίσματα της επιθυμίας είναι η οξύτητα των αισθήσεων που μπορεί να οδηγήσει σε απληστία για τα υλικά αγαθά. Είναι το «κακό» άλογο του μύθου.

Τα τρία μέρη της ψυχής είναι συμπληρωματικά μεταξύ τους και αλληλέγγυα. Το κάθε μέρος θα πρέπει να επιτελέσει με τον καλύτερο τρόπο τη λειτουργία του για την ισορροπία του συνόλου και κάτω από την υψηλή εποπτεία της λογικής. Το κακό δεν βρίσκεται μέσα σ’ ένα από τα μέρη αλλά στην αταξία ανάμεσα στα μέρη. Με την κυριαρχία του ορθού λόγου, του ηνίοχου, έχουμε ευταξία.

Αν το κακό άλογο επιβάλλει την κυριαρχία του τότε η ηδυπάθεια θα επικρατήσει πάνω στο κουράγιο. Επεκτείνοντάς το στην διακυβέρνηση μιας πόλης ή μιας χώρας, αν οι πολιτείες αφεθούν στον πειρασμό της δύναμης ή του χρήματος τότε όλο το πολιτειακό άρμα τραντάζεται.

Από τις τρεις αυτές δυνάμεις μόνο το λογιστικόν είναι θεϊκό και αθάνατο. Τα άλλα δύο είναι γήινα, θνητά. Το επιθυμητικό κατακερματίζει την ψυχή, ενώ ο νους την ενώνει. Αλλά ψυχή είναι και το επιθυμητικό και ο νους. Η αντίθεση αυτή είναι η πιο βαθιά αντινομία της ψυχής και φαίνεται πως είναι αγεφύρωτη. Πράγματι, μόνον όταν ο νους ημερώσει το πάθος της επιθυμίας, είναι δυνατή η γεφύρωση. Και τότε όμως δεν θα είναι απόλυτη, γιατί η επιθυμία είναι ακοίμητη, και μπορεί ανά πάσα στιγμή, όταν βρει την ψυχή αφρούρητη από το νου, να σπάσει την εξουσία του νου και να αρχίσει πάλι την πολυκίνητη και πολύμορφη ζωή της.

Σωφροσύνη είναι ο μετριασμός της ορμής, του πάθους και γενικά της επιθυμίας από το νοητικόν.

Ο Νους ημερώνει το πάθος χωρίς να το καταδυναστεύει. Νους και πάθος είναι συνάλληλοι συντελεστές για την οικοδόμηση της προσωπικότητας.

Η επιθυμία θα πρέπει να υψωθεί στην καθαρότητα και αντικειμενικότητα του Νου και να λάβει απ’ αυτόν νόημα και μορφή. Ούτε θα παραμείνει άναρχη, όπως ήταν προτού έρθει σε επαφή με το Νου, αλλά ούτε και θα γίνει υπόδουλη. Θα μεταπλαστεί από τη δύναμη του νου, θα εξευγενιστεί μέσω της επιστήμης, της μουσικής και της παιδείας γενικότερα. Ο Νους δεν προσπαθεί να αφανίσει την επιθυμία αλλά να την πειθαρχήσει. Δεν προσπαθεί να επιβάλλει την εξουσία του, αλλά πασχίζει για την αναγνώριση της εξουσίας του από τους αρχόμενους, δηλαδή τις αισθήσεις.

Η Ψυχή διαθέτει φτερά. Είναι ένα φτερωτό άρμα. Μια διαρκής εναλλαγή εικόνων και κίνησης: από το άρμα της Ψυχής με τα δυο άλογα στην κυκλική χορεία των θεών, από τον κυκλικό αυτό χορό στην μετενσάρκωση, από την πτώση των ψυχών στο φύτρωμα των φτερών και πάλι στο άρμα της Ψυχής.
Εν τέλει, αυτό το γλίστρημα, η ταλάντευση, η πτώση, το σήκωμα, η ανόρθωση είναι η μορφή της κίνησης της ίδιας της θείας μανίας του Έρωτα.