ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ

Ας ασχοληθούμε ακόμη μια φορά με τη φιλοσοφική μας αισιοδοξία, διασαφηνίζοντας ότι είμαστε πεπεισμένοι ότι κανείς δε μπορεί να είναι τελείως αισιόδοξος στη ζωή του, αφού όλοι έχουμε κάποτε υποφέρει, έχουμε αισθανθεί πόνο σε πολλές περιπτώσεις. Ούτε μπορεί κανείς επίσης να είναι τελείως απαισιόδοξος, επειδή όλοι συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε, παρά τις λύπες μας.

Ας αρχίσουμε από κάτω, από το υλικό μέρος. Η ύλη, αν το καλοεξετάσουμε, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ καλά σε μια αισιόδοξη αντίληψη για τη ζωή. Αρκεί να μην τη βλέπουμε ψυχρά, αλλά να παρατηρούμε την τελειότητα, τη φροντίδα με την οποία δημιουργεί ολόκληρο το Σύμπαν, όσο λίγα κι αν είναι αυτά που γνωρίζουμε γι΄ αυτό. Αυτοί οι νόμοι που διέπουν την ύλη, την κατευθύνουν και την οργανώνουν, ενώ την υπερβαίνουν. Η ύλη αντικατοπτρίζει ομορφιά. Αν και η ύλη είναι σκοτεινή, βαριά και φθαρτή, θα έπρεπε να μας χρησιμεύει για να χαίρεται η καρδιά μας, μόνο και μόνο από το γεγονός ότι κάτι ανώτερο αποτυπώνεται σ΄ αυτήν, την εξαγνίζει, την εξυψώνει, αφού η ομορφιά μπόρεσε να αφήσει τα ίχνη της σ΄ αυτήν για μια στιγμή.

Ας περάσουμε στο ψυχολογικό επίπεδο. Όλοι νοιώθουμε πόνο, αλλά εκείνοι οι φιλόσοφοι της Ανατολής, οι οποίοι – όπως μόλις είδαμε – δημιούργησαν σχεδόν χωρίς να το θέλουν την απαισιοδοξία και τον υλισμό, μας διδάσκουν κάτι πολύ σημαντικό: ότι ο πόνος είναι όχημα της συνείδησης. Χωρίς πόνο δεν αντιλαμβανόμαστε τις πραγματικότητες και τίποτα δεν μας αγγίζει.

Ο πόνος δεν είναι κακό, ούτε λόγος για να είναι κάποιος απαισιόδοξος. Ας τον θεωρήσουμε – κατά τα λεγόμενα των Στωικών – ως «Σχολείο της Ζωής». Ας μάθουμε απ΄ αυτόν και κάθε φορά που υποφέρουμε ας βγαίνουμε καθαροί από αυτόν τον πόνο, γνωρίζοντας ότι μπορούμε να αποκτήσουμε μια εμπειρία από αυτόν. Και ότι – αφού περάσει – θα είμαστε λίγο καλύτεροι απ΄ ό,τι ήμασταν πριν υποφέρουμε.

Συνηθίζουμε να νομίζουμε ότι υποφέρουμε. Μας πονάει η ζωή, επειδή δεν αποκτούμε πάντα όλα τα πράγματα που θεωρούμε ότι είναι απαραίτητα.

Υπάρχουν δύο δυνατότητες: αν κάτι είναι ζωτικής σημασίας, σωστό, αξιοσέβαστο, έντιμο για μας και είμαστε πεπεισμένοι ότι το χρειαζόμαστε, ας το αναζητήσουμε, ας εργαστούμε γι΄ αυτό. Αλλά αν εκείνο που ποθούμε δεν είναι τίποτε άλλο παρά καρπός ενός περαστικού πάθους, αν νομίζουμε ότι το λαχταράμε, αλλά στην πραγματικότητα αυτή η όρεξη δεν έχει βαθιά προέλευση, είναι καλύτερα να το εγκαταλείψουμε. Αν δεν έχουμε ανάγκη, δεν υπάρχει πόνος. Αν δεν έχουμε λανθασμένη φιλοδοξία να ικανοποιήσουμε, δεν υπάρχει πόνος.

Δεν είναι τόσο εύκολο να ξέρουμε πότε αυτό που επιδιώκουμε είναι βαθύ, αυθεντικό ή όχι.

Ας αναρωτηθούμε πόσο διαρκεί αυτή η ανάγκη, πόσο έντονα έχουμε αυτή την επιθυμία χαραγμένη μέσα μας, αν αποτελεί μέρος της ύπαρξής μας, αν κοιμάται και ξυπνάει μαζί μας, αν είναι ίσως όπως αυτό το πάθος για τη σοφία που αναφέραμε μιλώντας για τη «φιλοσοφία».

Αν αυτή η ανάγκη επιμένει, αν διατηρείται, προέρχεται από την ψυχή. Αν αυτή η ανάγκη είναι ένα περαστικό καπρίτσιο, αρκεί να μη τη σκεφτόμαστε και σε μια στιγμή η επιθυμία θα εξαφανιστεί.

Έτσι, αφού ο πόνος συνδέεται με τις φιλοδοξίες μας, μάς διδάσκει και μας εκπαιδεύει, μας εξευγενίζει και λειαίνει εκείνες τις εξωτερικές ανάγκες που δεν είναι προϊόν του δικού μας εσωτερικού όντος.

Ας περάσουμε σ΄ ένα ακόμη επίπεδο: η αισιοδοξία ως μια νοητική και λογική άποψη.

Η αισιοδοξία, θεωρούμενη κατ΄ αυτό τον τρόπο, μεταμορφώνεται σε μια σίγουρη και σταθερή πίστη, στο νόημα που δίνεται στη ζωή, στο νόημα που έχει όλη η ύπαρξη σαν σύνολο. Αν προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε τους νόμους της Φύσης και τις αρχές του ανθρώπου, να αφαιρέσουμε τα πέπλα, αν προσπαθήσουμε να καταλάβουμε πραγματικά όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας, θα φθάσουμε, χωρίς αμφιβολία, στο συμπέρασμα ότι όλα αυτά έχουν νόημα και ότι αυτό το νόημα μας δίνει σιγουριά, σταθερότητα.

Οι αρχαίοι έλεγαν ότι «η γνώση είναι δύναμη» και «δύναμη» είναι η εξάσκηση της βούλησής μας. Όποιος έχει μια σταθερά αναπτυγμένη βούληση, που την έχει θέσει σε κίνηση και την έχει ωθήσει για να πραγματώσει οτιδήποτε, δε μπορεί να αισθάνεται απαισιόδοξος.

http://www.nea-acropoli-athens.gr/