ΕΝΝΕΑ ΕΤΗ ΦΩΤΟΣ: ΣΩΚΡΑΤΗΣ: ΥΠΗΡΧΑΝ ΟΙ ΨΥΧΕΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΥΤΕΡΑ, ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΜΟΡΦΗ, ΧΩΡΙΣΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΚΑΤΕΙΧΑΝ ΤΗ ΓΝΩΣΗ

[...αi ψυχαί καί πρότερον, πρίν είναι έν ανθρώπου εϊδει, χωρίς σωμάτων, καί φρόνησιν εΐχον. ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΦΑΙΔΩΝ 76 c ]

[....ή άναμιμνήσκονται οΰτοι, κάί ή μάθησις άνάμνησις άν εϊη. ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΦΑΙΔΩΝ 76 a ]

Προτού λοιπόν αρχίσουμε να βλέπουμε, να ακούμε και να κάνουμε χρήση των λοιπών αισθήσεων πρέπει εμείς να έχουμε αποκτήσει τη γνώση του ίσου καθεαυτού, αυτού που είναι, εάν έχουμε σκοπό να αποδώσουμε τα ίσα αντικείμενα των αισθήσεων μας σε εκείνο με τη σκέψη ότι όλα τους έχουν την έφεση να γίνουν τέτοια, όπως εκείνο, είναι όμως κατώτερα του.

Αυτό προκύπτει, Σωκράτη, από αυτά που υποστηρίξαμε έως τώρα.

Μόλις λοιπόν γεννηθούμε δεν είμαστε ικανοί να δούμε, να ακούσουμε και να κάνουμε χρήση των άλλων αισθήσεων;

Βεβαίως ναι.

Δεν πρέπει τότε, αυτό υποστηρίξουμε, να έχουμε αποκτήσει πρωτύτερα [e] τη γνώση του ίσου;

Ναι.

Πριν επομένως να γεννηθούμε, έτσι φαίνεται, πρέπει να την έχουμε αποκτήσει.

Αυτό φαίνεται.

Εάν λοιπόν την αποκτήσαμε πριν γεννηθούμε και γεννηθήκαμε κατέχοντας την, τότε δεν ξέρουμε πριν από τη γέννηση μας και ευθύς μετά από αυτή όχι μόνο το ίσο και το μεγαλύτερο και το μικρότερο αλλά και όλα τα πράγματα του είδους; Διότι η αναζήτηση που κάνουμε δεν αφορά αποκλειστικά το ίσο αλλά και το όμορφο και [d] το καλό, το δίκαιο και το όσιο, και -πράγμα που λέω- όλα αυτά που τους βάζουμε την ετικέτα-σφραγίδα 'αυτό που είναι', όταν υποβάλλουμε ερωτήσεις αλλά και όταν δίνουμε απαντήσεις. Επομένως εμείς τη γνώση όλων αυτών πρέπει να την αποκτήσαμε πριν από τη γέννηση μας.

Συμφωνώ.

Και εάν εμείς που την αποκτήσαμε ούτε μια φορά δεν την ξεχάσαμε, τότε γεννιόμαστε και ξέρουμε και αυτή τη γνώση κατέχουμε σε όλο το μήκος της ζωής μας. Διότι 'ξέρω' αυτό σημαίνει, να έχεις αποκτήσει τη γνώση και να την κατέχεις χωρίς να την απολέσεις. Αυτό πάλι δεν ονομάζουμε λήθη, Σιμμία, την απώλεια της γνώσης;

[e] Εξ άπαντος ναι, Σωκράτη, απάντησε.

Πιστεύω και το επόμενο- αποκτήσαμε τη γνώση πριν από τη γέννηση μας και την απωλέσαμε με τη γέννηση μας, κατόπιν, κάνοντας χρήση των αισθήσεων, όσον αφορά τα πράγματα, πάλι αποκτούμε τη γνώση εκείνη που είχαμε πιο πριν στην κατοχή μας, τότε αυτό που ονομάζουμε μάθηση δεν είναι η απόκτηση της προηγούμενης γνώσης μας; Δεν θα της έχουμε δώσει ακριβές όνομα, εάν ονομάσουμε τη διαδικασία αυτή ανάμνηση;

Ασφαλώς ναι.

[76a] Μας φάνηκε μάλιστα δυνατό αυτό το πράγμα, να αντιληφθεί κάποιος κάτι, αφού το δει ή το ακούσει ή με άλλη των αισθήσεων το αποκτήσει, και με βάση αυτό να σκεφθεί ένα άλλο που είχε ξεχάσει, ένα πράγμα σε σχέση με το πρώτο, είτε ανόμοιο είτε όμοιο. Επομένως -αυτό θαρρώ- ένα από τα δύο συμβαίνει, είτε έχουμε γεννηθεί με τη γνώση τους και την κατέχουμε σε όλο το μήκος της ζωής μας είτε ύστερα την αποκτούν αυτοί που λέμε ότι μαθαίνουν και δεν κάνουν τίποτα άλλο, μόνον ξαναθυμούνται, και η μάθηση είναι ανάμνηση.

Ασφαλώς έτσι έχει το πράγμα, Σωκράτη.

Ποιο λοιπόν διαλέγεις Σιμμία; Γεννηθήκαμε και ξέρουμε [b] ή ύστερα ξαναθυμόμαστε τα πράγματα που τη γνώση τους είχαμε πιο πριν στην κατοχή μας;

Προς στιγμή, Σωκράτη, δεν μπορώ να απαντήσω.

Τι δηλαδή; Το εξής έχεις να διαλέξεις, τι σου φαίνεται πως συμβαίνει; Ένας που ξέρει μπορεί να εξηγήσει αυτά που ξέρει ή όχι;

Κατ' ανάγκη ναι, Σωκράτη, είπε.

Αλήθεια σου φαίνονται ότι όλοι μπορούν να εξηγήσουν τα θέματα που πριν λίγο συζητούσαμε;

Θέλω να απαντήσω ναι, απάντησε ο Σιμμίας- φοβάμαι όμως να το πω, μήπως αύριο την ίδια ώρα δεν θα υπάρχει πλέον ούτε ένας μέσα στους ανθρώπους να κάνει με επιτυχία κάτι τέτοιο.

Τότε Σιμμία, είπε, δεν πιστεύεις ότι άπαντες κατέχουν τη γνώση- [e] σωστά;

Σωστά.

Ξαναθυμούνται λοιπόν αυτά που κάποτε έμαθαν;

Κατ' ανάγκη.

Πότε οι ψυχές μας απέκτησαν τη γνώση τους; Όχι βέβαια τη στιγμή που ως άνθρωποι γεννηθήκαμε.

Ασφαλώς όχι.

Τότε πιο πριν.

Ναι.

Υπήρχαν λοιπόν, Σιμμία, οι ψυχές μας και πρωτύτερα, χωρίς την ανθρώπινη μορφή, χωριστά από το σώμα και κατείχαν τη γνώση.

ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΦΑΙΔΩΝ

ΚΕΙΜΕΝΟ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΙΩΑΝΝΗΣ Ε. ΠΕΤΡΑΚΗΣ, δ.φ.

Το κείμενο του Φαίδωνος προέρχεται από την έκδοση των: Strachan, J. C. G. (εκδ.), Duke, Ε. Α., Hicken, W. F., Nicoli, W. S. M., Robinson, D. Β., Piatonis Opera, tomus I, Oxford University Press 1995.

----------------------------------------------

Προκειμένου ο Σωκράτης να αποδείξει αυτό που λέει, χρησιμοποιεί έναν δούλο του Μένωνα ο οποίος, σύμφωνα και με την παραδοχή του ίδιου, δεν έχει ποτέ διδαχθεί γεωμετρία, ισχυριζόμενος ότι μπορεί μέσα από μια σειρά ερωτήσεων να λύσει ένα γεωμετρικό πρόβλημα.
Ο νεαρός δούλος, αν και αρχικά πιστεύει ότι γνωρίζει τη λύση, εν συνεχεία ανακαλύπτει ότι κάνει λάθος. Τελικά όμως μέσα από τις ερωτήσεις του Σωκράτη - ο οποίος θεωρεί ότι ο δούλος μέχρι τη στιγμή εκείνη έχει απλώς μια γνώμη - ανακαλύπτει τη σωστή λύση. Την επίδειξη αυτή χρησιμοποιεί ο Σωκράτης ως επιχείρημα, προκειμένου να τεκμηριώσει την άποψή του στον Μένωνα ότι δηλαδή οι ερωτήσεις ήταν απλώς το κλειδί που ξεκλείδωσε την μνήμη της ψυχής.