Άποψη του Θεάτρου της Επιδαύρου wikimedia.org
[σ.σ.: Στο Αρχαίο Ελληνικό θέατρο οι παραστάσεις δεν “παίζονταν” όπως λέμε σήμερα, αλλά διδάσκονταν. Όλες οι δραματικές παραστάσεις διδάσκονταν.
Αριστοτελική «Κάθαρση»
Ο όρος «κάθαρση» αποτελεί, όπως είναι γνωστό, την ακροτελεύτια λέξη του περίφημου ορισμού που δίνει ο Αριστοτέλης στην «Ποιητική» του για την τραγωδία.
Τι σημαίνει όμως ο όρος «κάθαρση» στην προκειμένη περίπτωση, αυτή η περίεργη λέξη που επισφραγίζει τον πολύκροτο αριστοτελικό ορισμό της τραγωδίας;
Σύμφωνα με την πρώτη θεωρία, η οποία έχει υποστηριχθεί από αρκετούς φιλολόγους, κριτικούς και αισθητικούς (πβ. Jacob Bernays, Humphrey House και Stephen Halliwell), η ψυχή των θεατών, καθώς βιώνει τα συγκλονιστικά συναισθήματα των τραγικών ηρώων, καθαίρεται, «αποτοξινώνεται» κατά κάποιον τρόπο από ό,τι υπερβολικό, φορτικό και δυσάρεστο τη βαραίνει και ανακουφίζεται, όπως συμβαίνει κατά την εκτέλεση μιας φυσιολογικής λειτουργίας του ανθρώπινου οργανισμού. Δηλαδή στην προκειμένη περίπτωση η τραγωδία επενεργεί ψυχοθεραπευτικά, αφού καθαρίζει σαν φάρμακο τα πάθη, που αποτελούν για την ψυχή ό,τι περίπου οι βλαβεροί χυμοί για το σώμα. Συνεπώς σύμφωνα με την άποψη αυτήν το τραγικό θέαμα ξαλαφρώνει την ψυχή των θεατών, γιατί με την επενέργειά του τα συναισθήματα του ελέου και του φόβου αποβάλλουν ό,τι επιβλαβές και καταθλιπτικό περιέχουν, και μετουσιώνονται σε διαθέσεις ήρεμες, ανώδυνες – δημιουργώντας ένα αίσθημα ανακούφισης και ευφορίας. Είναι προφανές ότι η θεωρία αυτή (ψυχοφυσιολογική ή ψυχοθεραπευτική) βρίσκεται πολύ κοντά στην κυριολεκτική έννοια του όρου «κάθαρση».
Μια δεύτερη θεωρία για το θέμα αυτό (ηθικοθρησκευτική και ηθικοπαιδαγωγική), που υποστηρίζεται από έναν σημαντικό αριθμό μελετητών της «Ποιητικής» με σημαντικές πάντως διαφοροποιήσεις στην ερμηνευτική στόχευση (πβ. Jonathan Lear και Richard Janko), διατείνεται ότι η τραγωδία με τον έλεο και τον φόβο, καθώς και με την ηθική και θρησκευτική ανάταση που προκαλεί στις ψυχές των θεατών, όχι μόνο συνεπιφέρει ηθικό καθαρμό και εξάγνιση, και κατ’ ακολουθίαν ανύψωση του εσωτερικού τους κόσμου προς τη σφαίρα της θεότητας, αλλά επίσης εκγυμνάζει το πνεύμα και αρτιώνει τον συναισθηματικό κόσμο του ώριμου πολίτη.
Αρχαίο Θέατρο Δελφών wikimedia.org
Η Ελληνική Τραγωδία, υπογραμμίζει ο Goethe, χαρίζει στην ψυχή μας γαλήνη· αφού πρώτα μας συνταράξει συθέμελα, μας αφήνει ύστερα ήρεμους και γαλήνιους μπροστά στο μυστήριο του θανάτου και της θεότητας.
Κατά την τρίτη θεωρία, σχετική με την προηγούμενη (ηθικοαισθητική) – που φαίνεται ότι είναι εγγύτερα στην αριστοτελική άποψη, η ηδονή που χαρίζει η τραγωδία, επειδή πηγάζει από τη σύλληψη ενός ποιητικά εκπεφρασμένου υψηλού νοήματος της ανθρώπινης μοίρας, ανεβάζει τον θεατή σε μιαν ανώτερη ηθική και πνευματική σφαίρα.
Οι ήρωες της τραγωδίας με τη δράση και τον χαρακτήρα τους μας συνταράσσουν ως τα κατάβαθα του είναι μας, γιατί αναγνωρίζουμε μέσα σ’ αυτούς κάτι από τον εαυτό μας, και γιατί η τραγική μοίρα τους συμβολίζει την τύχη που θα μπορούσε να είναι και δική μας. Το πεπρωμένο που μπορεί να ενεδρεύει στη στροφή του δρόμου για τον καθένα μας.
Κατά τον Αριστοτέλη η τραγωδία καθαίρει τα πάθη, ανεβάζει τον άνθρωπο σε ανώτερο επίπεδο συγκινήσεων και τον κάνει συνεπώς ηθικότερο και πνευματικότερο, δηλαδή περισσότερο Άνθρωπο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου