ΕΝΝΕΑ ΕΤΗ ΦΩΤΟΣ: ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ - Ο ΚΛΗΔΟΝΑΣ - ΠΑΝΑΡΧΑΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΕΘΙΜΟΝ – Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ

Πηγή εικόνας: https://www.voltarakia.gr/

Ο ΟΜΗΡΟΣ ΤΟΝ ΑΝΑΦΕΡΕΙ. - ΚΑΙ Ο ΑΙΣΧΥΛΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ "ΠΡΟΜΗΘΕΑ ΔΕΣΜΩΤΗ". - ΚΛΗΔΟΝΙΣΜΟΣ ΕΛΕΓΕΤΟ Ο ΔΙΔΟΜΕΝΟΣ ΧΡΗΣΜΟΣ.

ΠΩΣ ΠΡΟΗΛΘΕ ΤΟ ΠΗΔΗΜΑ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ.

Η γιορτή του Κλήδονα είναι μια από τις Αρχαιότερες εκφράσεις του παραδοσιακού Πολιτισμού της Ελληνικής υπαίθρου.

Κατάγεται από τις τελετουργίες καθαρμού και μαντείας της Αρχαίας Ελλάδας και βασίζεται στην μαγική δύναμη του λόγου, δηλ. ότι ο λόγος μπορεί να επηρεάσει την εξέλιξη των πραγμάτων: Στο πλαίσιο μιας τελετουργίας, τα σημαινόμενα του εκφωνούμενου λόγου μπορούν να γίνουν πράξη.

Ειδικότερα, η λέξη κλήδονας μαρτυρείται από την αρχαϊκή εποχή (-8ος -7ος αιώνας), στα έπη του Ομήρου και του Ησιόδου, με τους τύπους κληδών – κληηδών – κλεηδών – κληδόνα, που η αρχική τους σημασία είναι φωνή, φήμη, θεϊκός λόγος, προφητεία.

Για την δύναμη του λόγου και τις συναφείς τελετουργίες σώζονται μαρτυρίες από τους Αρχαίους συγγραφείς, τον Ησίοδο [Έργα και Ημέραι, 763-764], τον Πλούταρχο [Περί Ίσιδος και Οσίριδος, 356 Ε], τον Αιλιανό [Περί ζώων ιδιότητος, 11], τον Δίωνα Χρυσόστομο [Λόγοι, 32, 364 D], ενώ η σχέση του λόγου με τα πράγματα ως φιλοσοφικό (και γλωσσολογικό) πρόβλημα αποτέλεσε αντικείμενο των πλατωνικών διαλόγων.

Ο Αισχύλος στον "Προμηθέα Δεσμώτη", αναφέρει τον κλήδονα με όσα λέγει στο χορό των ωκεανίδων νυμφών:

Τρόπους δε μαντικής εστοίχισα

κάκρινα πρώτος εξ ονειράτων α χρη

ύπαρ γενέσθαι κληδόνας δε δυσηκρίτους

εγνώρισ' αυτοίς...

Ο σημερινός κλήδονας είναι πανελλήνιο έθιμο. Η γιορτή αυτή συμπίπτοντας με το θερινό ηλιοστάσιο προέρχεται από την λατρεία του Ηλίου Απόλλωνα.

Στη Θράκη, Μακεδονία, Θεσσαλία, Στερεά, Νησιά, Κρήτη και Πελοπόννησο παντού τελείται το έθιμο με φωτιές και πηδήματα.

Σ' όλη την Ελλάδα, συνηθίζουν να ανάβουν πολυπληθείς πυράς, που πηδούν πάνω τους παιδιά, νέοι, νέες, γέροντες, είτε χορεύουν ψάλλοντας διάφορα τραγούδια. Σε πολλά μέρη σήμερα τη λένε "Τ' Αγιαννιού του λιοτροπιού".

Η ημέρα του θερινού ηλιοστασίου γιορτάζεται από αρχαιοτάτων χρόνων με τιμές στον φωτοδότη και ζωοδότη Ήλιο. Το πήδημα της φωτιάς προήλθε από τη γνώμη ότι "τα συμβαίνοντα αυτοίς δυσχερή κατακαίεσθαι και ετέροις αγαθοίς επιτυγχάνειν".

Ο Ζωναράς (12ος αι. βυζαντινός χρονογράφος, θεολόγος και νομικός που έζησε στην Κωνσταντινούπολη.) αποκαλεί τις αναπτόμενες φωτιές και τα πηδήματα "έθη Ελληνικά τε και Εθνικά".

Τα έθιμα αυτά της υπαίθρου είναι αρχαιοελληνικής προελεύσεως, που καταδικάζονται από την Εκκλησία (65ος Κανόνας της Πενθέκτης Συνόδου του 691) και τείνουν να εκλείψουν, αν δεν έχουν εκλείψει, σε μια εποχή έντονης αστικοποίησης.

Οι σύγχρονοι εθνικοί τιμούν ιδιαίτερα αυτήν την ημέρα.

Ένας απόηχός τους ακούγεται ακόμη στο νοσταλγικό τραγούδι των Σπανού/Παπαδόπουλου «Στην Αριστοτέλους»: ...Και φωτιές ανάβανε στους απάνω δρόμους, τ’ Αϊ Γιάννη θα ’τανε θαρρώ...

Το Θερινό Ηλιοστάσιο συνδυάζεται με τις φωτιές τ’ Αϊ Γιαννιού και τον Κλήδονα. Στο τραγούδι που ακολουθεί, επίσης αναφέρεται.