Ο ρόλος της Εκκλησίας επί Τουρκοκρατίας

Προς το τέλος του βίου της βυζαντινής αυτοκρατορίας αρχίζει να αναγεννάται το Αρχαίο Ελληνικό πνεύμα, γεγονός δυσάρεστο για τους ρωμιοσυνιστές και πατριαρχικούς, οι οποίοι τάχιστα έπρεπε να κάνουν κάτι, ώστε να σταματήσουν αυτή την απροσδόκητη εξέλιξη. Ο διακεκριμένος βυζαντινολόγος Αλ. Διομήδης γράφει: «Ο καλογερισμός επολεμούσε λυσσωδώς κάθε τάσιν αναγεννήσεως του Αρχαίου Ελληνικού πνεύματος, την οποίαν εθεώρει ολεθριωτέραν και από την υποδούλωσιν εις τον Τούρκον, διότι εκινδύνευον να μη τηρηθούν αλώβητοι και αμείωτοι αι ιεραί παραδόσεις της Εκκλησίας» (εγκ. Ήλιος, τόμος Ελλάς Α, σελ. 474).

Ο Γεώργιος Σχολάριος (Γεννάδιος), ο μετέπειτα οικουμενικός Πατριάρχης, δήλωνε λίγο πριν την άλωση: «Χάνεται αλίμονο η πίστη, έχει περιφρονηθεί. Όλα είναι φοβερή απιστία. Άλλους τους έχει κυριέψει η ελληνολατρεία, άλλους ο αυτοματισμός και η αθεΐα» και πρόσταζε: «Τους γουν δυσεβείς και αλάστορας (= καταραμένους) τούτους Ελληνιστάς…και πυρί και σιδήρω και ύδατι και πάσι τρόποις εξαγάγετε της παρούσης ζωής…Ράβδιζε, είργε (= φυλάκιζε), είτα γλώτταν αφαίρει, είτα χείρα απότεμνε, κι αν και ούτω μένη κακός, θαλάττης πέμπε βυθώ». Αυτός ήταν που έκαψε τα βιβλία του ελληνίζοντος φιλοσόφου Πλήθωνα πριν και μετά την Άλωση και έδωσε εντολή στον Μανουήλ Ραούλ Οισή να δολοφονήσει τον μοναχό Ιουβενάλιο για τις ελληνοκεντρικές του απόψεις. Ο ίδιος απορρίπτει μετά βδελυγμίας το όνομα Έλλην, διότι προφανώς του θυμίζει «ειδωλολατρία»: «Αν και μιλώ ελληνικά – έλεγε – δεν είμαι Έλλην…αν με ρωτήσει κάποιος τι είμαι, θα του απαντήσω χριστιανός».

Ο Σχολάριος ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της προδοσίας. Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος παραδέχεται ότι «περί του ανδρός τούτου παραδίδωσιν, ότι διαρκούσης της πολιορκίας διετέλει εις συνεννόησιν μυστικήν προς τον σουλτάνον» (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 5, βιβλ. 14ο, κεφ. Β’, σελ. 16).

Δίνοντας οι Χριστιανοί την Πόλη στους Τούρκους γλύτωσαν μια για πάντα από τον Ελληνισμό.

Οι σύγχρονοι οπαδοί της ρωμιοσύνης φθάνουν ώς το σημείο να υποστηρίξουν ότι καλά έκαναν οι Χριστιανοί και παρέδωσαν την Πόλη στους Τούρκους – άρα παραδέχονται και οι ρωμιοσυνιστές ότι η Πόλη έπεσε ύστερα από προδοσία Χριστιανών, αλλά το δικαιολογούν: «γνώριζαν ότι διατηρώντας την πίστη τους θα έμεναν αδούλωτοι, έστω και αν έχαναν την κρατική τους υπόσταση» (Α. Φιλιππίδης «Ρωμιοσύνη ή βαρβαρότητα», εκδ. 1994, σελ. 78).

Μετά την πτώση της Πόλης ο χριστιανισμός έδρασε και πάλι αρνητικά κατά του Ελληνισμού. Οι σύγχρονοι ρωμιοσυνιστές έχουν αλλοιώσει τα γεγονότα, δίνοντας την εντύπωση ότι το Πατριαρχείο ωφέλησε τον ελληνισμό και ότι τον διέσωζε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Γαλουχηθήκαμε απ’ το σχολείο με την πεποίθηση ότι η επανάσταση έγινε «για του Χριστού την πίστη» και ότι ο ελληνισμός διασώθηκε χάρη στην Εκκλησία και τα κρυφά σκολειά. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Κρυφά σκολειά δεν υπήρχαν, ή αν υπήρχαν, αυτά θα ήταν κρυφά όχι από τους Τούρκους αλλά από το Πατριαρχείο, το οποίο πολεμούσε τα γράμματα.

Ο μέγας εθνεγέρτης Περικλής Γιαννόπουλος ξεσκεπάζει όλη την αλήθεια για τον σκοταδιστικό και ανθελληνικό ρόλο της εκκλησίας. Γράφει: «Η μόνη διαφορά που υπάρχει μεταξύ Τούρκου και καλογέρου είναι μόνον, ότι ο ένας φορεί μαύρο και ο άλλος κόκκινο φέσι. Από του ζυγού Ελληνική Συνείδησις και Πνεύμα εκαταβούλιαξαν εις απόλυτον υποταγήν και δουλείαν εις τον μονοκρατορήσαντα πνευματικώς και εθνικώς παπαδισμόν. Εάν ο Τούρκος επείραζε τον καλόγερον, ο ζυγός θα ήτο αδύνατον να συγκρατηθή, θα ανετινάσσετο τάχιστα εις τον αέρα. Αλλ’ ο Τούρκος μεγαλοφυώς περιποιηθείς τον καλόγερον, παραχωρήσας εις αυτόν, ό, τι ποτέ οι Αυτοκράτορές μας χάριν του εθνικού σκοπού δεν του επέτρεψαν, μοιράσας  μαζί τους τον δεσποτισμόν διά μιας μόνης πράξεως στερέωνε δι’ αιώνας την κατάκησίν του. Ο εγκληματίας καλογερισμός ο πάντοτε εμπνέων την αποθάρρυνσιν εις την  φυλήν και υπό τους αυτοκράτορας, ο φωνάζων και εξηγών όλα ως τιμωρίαν θεϊκήν, ο ξεσβερκωνόμενος ότι επέσαμεν ένεκα των αμαρτιών μας, ήτο ευτυχής να απαλλαχθή του αυτοκράτορος και να μονοκρατορήση πνευματικώς και κατά μέγα μέρος πραγματικώς…Τον Τούρκον δεν τον έμελλε τίποτε, διότι ο Τούρκος θέλει μόνον να δουλεύης και να μην τον ανησυχής. Όταν τον παρασκοτίσης, σύντομα σου κόβει το κεφάλι και ησυχάζεις και συ κι αυτός μαζί. Ούτω ο καλογερισμός ευρέθη περίφημα, θαυμάσια, διδάσκων ότι εκ Θεού το κακόν, λέγων γύρισε κι απ’ άλλο μέρος να σε χαστουκήσουν, και λέγων εις τον Ελληνισμόν: Κύριε, δεν είμαι μόνον ιδικός σου αντιπρόσωπος, δεν ανήκω μόνον σε σένα, εγώ είμαι κύριος και αντιπρόσωπος και προστάτης όλων των Χριστιανών της Ανατολής. Αυτός είναι ο μοναδικός λόγος της αφαντάστου δουλείας της φυλής επί τόσους αιώνας. Η μονοκρατορία του Χριστιανισμού».

Ας δούμε όμως και μερικούς άλλους συγγραφείς, οι οποίοι απομυθοποιούν τον ρόλο της Εκκλησίας επί Τουρκοκρατίας.

Ο Γιάννης Σκαρίμπας γράφει: «Το 21; Το Πατριαρχείο το αφόρισε. Το να από ένα τέτοιο κατεστημένο παπαδαριό, περίμενε το 21 εθνική εξέγερση και χρέος είναι, σα να του ζήταγε να άφηνε το γάμο για να πάει για πουρνάρια, του οποίου το εγωιστικό συμφέρον ήταν να απολαύει της εύνοιας του διβανίου». (Το 21 και η αλήθεια, 1975, τόμ. Α’, σελ. 30).

Ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος γράφει: «Ο ανώτερος κλήρος με τον Πατριάρχην επικεφαλής κατέστη παντοδύναμος και απέκτησε προνομιακήν θέσιν μέσα εις την Οθωμανικήν Αυτοκρατορίαν» (Η κοινωνική σημασία της Επαναστάσως του 21, 1977, σελ. 71).

Ο W.M. Leake λέει: «Κοινό ήταν το αίσθημα που επικρατούσε στους λαϊκούς ότι οι επίσκοποι στάθηκαν μια από τις κύριες αιτίες του τωρινού ξεπεσμού του Ελληνικού Έθνους» (Μ. Πλωρίτη «Του 21, μύθοι και αντι-μύθοι», έκδ. 1980 σελ. 262).

Ο καθηγητής Α. Τσιριντάνης τονίζει: «Ποιος έκανε την επανάσταση του 21; Το Οικουμενικό Πατριαρχείο μήπως; Όχι! Αυτό δεν ήθελε την Επανάσταση και ο Πατριάρχης την αφόρισε. Βρέθηκαν μερικοί να πουν πως τάχα ο τρομερός αφορισμός ήταν εικονικός, έγινε μόνο για να ξεγελάσει τους Τούρκους. Δεν μπορούμε να το πιστέψουμε αυτό. Όταν ο αφορισμός ήλθε και στον Μωριά και ήθελε να δέσει τα χέρια του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, θα μπορούσε βέβαια ο Πατριάρχης να είχε κατά κάποιο τρόπο να διαμηνύσει στον λαό να μην πάρουν στα σοβαρά τον αφορισμό. Τέτοιο πράγμα όμως δεν έγινε, γιατί απλούστατα ο αφορισμός ήταν αληθινός και σπουδαίος. Έγινε στα σοβαρά, σοβαρότατα» («Το Εικοσιένα», περ. Συζήτηση, τεύχος 195, Ιαν. 1977, σελ. 2).

Ο Γρηγόριος ο Ε’ πλην του αφορισμού της επανάστασης καταδίκασε με εγκύκλιο τη συνήθεια να βαπτίζουν οι Έλληνες τα παιδιά τους με αρχαιοελληνικά ονόματα, προφανώς για να μην αφυπνισθούν, και μόλις ο Κοραής το έμαθε, του απάντησε: «Ταλαίπωρον γένος! Εξ οίων εις οία. Και τούτο κατά κατά την δεκάτην ενάτην εκατονταετηρίδα!». Με άλλη εγκύκλιό του ο Γρηγόριος καταδίκαζε τις σπουδές των επιστημών και διέταζε τους κληρικούς να αποτρέπουν την αποστολή νέων για σπουδές στη Δύση. Σημειωτέον ότι στα μέσα του περασμένου αιώνα ο «φωτοσβέστης» – έτσι αποκαλείτο – Γρηγόριος μετατράπηκε σε «ήρωα», ενώ την ίδια περίοδο η μη Ελληνική Βυζαντινή Αυτοκρατορία μετετράπη σε «Ελληνική Αυτοκρατορία».

Όπως συνάγεται από μια επιστολή-απάντηση του Κοραή στον Παναγιώτη Κοδρικά, η οποία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Λόγιος Ερμής», οι Τούρκοι δεν απαγόρευσαν ποτέ τη δημιουργία σχολείων. Τούτο όμως έπραττε το Πατριαρχείο. Αυτό το επιβεβαιώνει και ο κληρικός της εποχής εκείνης και διδάσκαλος του Γένους Νεόφυτος Βάμβας, ο οποίος τονίζει: «Είτε από αδιαφορία είτε ως αρχή η Υψηλή Πύλη ποτέ δεν εναντιώθηκε στην αναγέννηση των γραμμάτων στην Ελλάδα. Οι πιο πραγματικοί εχθροί ήταν οι προκαταλήψεις και η αδιαφορία του πανίσχυρου κλήρου».

Ενώ η «Ελληνική Νομαρχία», έργο του Ανώνυμου Έλληνος (του Κοραή;), το οποίο εκδόθηκε το 1806, αποκαλύπτει σαφώς όλη την αλήθεια. Αναφέρει: «Η Τυραννία, το Ιερατείον και η Ευγένεια, αι οποίαι διά ένδεκα σχεδόν αιώνας κατέφθειραν τους Έλληνας και κατερήμωσαν την Ελλάδα, εκρατούσαν το Γένος εις τον σκοταδισμόν. Το Ιερατείον ηθέλησε να ενώση τα εκκλησιαστικά εντάλματα με τους πολιτικούς νόμους, διά να τιμάται εν ταυτώ και να ορίζη χωρίς δυσκολίαν, δι’ αυτό ηθέλησε να τυφλώση τον λαόν με την αμάθειαν. Τι στοχάζεσθε να λέγωσι οι ιεροκήρυκες περιφερόμενοι από εκκλησίας εις εκκλησίαν; Αναφέρουσι ποτέ το ρητόν "Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος;" Εξηγούσι ποτέ τι εστί πατρίς; Φλερουσι ποτέ τα παραδείγματα του Θεμιστοκλέους, του Αριστείδου, του Σωκράτους και άλλων μυρίων εναρέτων και σοφών; Οι ιεροκήρυκες αρχινούν από την ελεημοσύνην και τελειώνουν εις την νηστείαν. Αυτοί οι φιλόζωοι και αυτόματοι ψευδοκήρυκες λέγουσι: "Αγαπητοί, ο Θεός μάς έδωσεν την Οθωμανικήν Τυραννίαν, διά να μας τιμωρήση διά τα αμαρτήματά μας και παιδεύοντάς μας εις την παρούσαν ζωήν, να μας ελευθερώση μετά θάνατον από την αιώνιαν κόλασιν"».

Χαρακτηριστικό είναι ότι σε ποιήματα εκδιδόμενα από το Πατριαρχείο βρέθηκαν οι εξής στίχοι: «Και πάλι να πειθώμεθα αρχαίς υπερεχούσαις (δηλ. στους Τούρκους) ως κατά θέλησιν Θεού, το κράτος κατεχούσαις. Και πας ο ανθιστάμενος τοιαύτη εξουσία, εναντιούται φανερά τη προσταγή τη θεία» (Γ. Κορδάτος «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», τόμ. 9ος, κεφ. ΛΔ’, σελ. 389-390).

Καταρρέουν έτσι και οι απόψεις αυτών που υποστηρίζουν ότι το Πατριαρχείο εξαναγκάστηκε να αφορίσει την επανάσταση, αφού από τα προσωπικά αυτά ποιήματα του ιερατείου φαίνεται ξεκάθαρα τι πραγματικά πίστευαν. Δεν τους εξανάγκασαν οι Τούρκοι να γράψουν τέτοια ποιήματα.

Σημειωτέον, ότι μερικοί φωτισμένοι κληρικοί, όπως ο Ευγένιος Βούλγαρις, ο Βενιαμίν ο Λέσβιος, ο Μεθόδιος Ανθρακίτης, ο Διονύσιος ο Σκυλόσοφος και άλλοι, καταδιώχθηκαν από το Πατριαρχείο λόγω του διαφωτιστικού τους έργου και της προσπάθειάς τους για νεοελληνική αναγέννηση.

Γιατί όμως τέτοια εχθρική στάση του Πατριαρχείου κατά των γραμμάτων και της επανάστασης; Ήταν λόγος μόνο τα συμφέροντα που απολάμβαναν οι ανώτεροι κληρικοί; Ασφαλώς όχι. Ένας βασικός λόγος ήταν η επερχόμενη άνθιση του Ελληνικού Πνεύματος, κάτι που θα είχε ως συνέπεια τη διακοπή της παντοδυναμίας του Χριστιανισμού. Ο Κ.Θ. Δημαράς στο έργο του «Νεοελληνικός Διαφωτισμός» γράφει: «Η τροπή προς την Αρχαιότητα, πολύ αισθητή στον φθίνοντα ΙΗ’ αιώνα, εκφράζει είτε συνειδητή είτε ασυνείδητη, μια τάση για ανεξαρτητοποίηση απέναντι της θρησκευτικής ζωής». Αυτό φόβισε τον Χριστιανισμό.

Το ότι ο χριστιανισμός δεν ήθελε την επανάσταση και την αναβίωση του Ελληνικού πνεύματος επιβεβαιώνεται και από τους σύγχρονους ρωμιοσυνιστές και πατριαρχικούς, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι την επανάσταση του 21 την έκαναν οι Μασόνοι, για να συντρίψουν τη ρωμιοσύνη και τον χριστιανισμό. Χαρακτηριστική η περίπτωση του πρωτοπρεσβύτερου Ι. Ρωμανίδη, ο οποίος γράφει: «Τη αμελεί σύμπραξει των οπλαρχηγών του 1821 οι Ευρωπαίοι εθέσπισαν την έναρξιν της διαλύσεως της Ρωμιοσύνης» (Ρωμιοσύνη», έκδ. 1975, σελ. 195).

Μην ξεχνάμε και τη δήλωση του πατριάρχη Βαρθολομαίου το 1991 (όταν ήταν επίσκοπος Χαλκηδόνος) ότι: «Δυστυχώς οι δύο λαοί διέκοψαν την υπέροχη συμβίωση των 400 χρόνων, όταν ξεσηκώθηκαν κάτι ξεβράκωτοι το 1821 και δημιούργησαν τις γνωστές προστριβές». Η φιλοτουρκική δήλωση του Βαρθολομαίου μια εβδομάδα πριν την ενθρόνισή του σε Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως (2 Νοεμβρίου 1991) και δημοσιεύτηκε από τις εφημερίδες Αυριανή και Ελεύθερη Ώρα (30 Οκτωβρίου 1991).

Μάριος Δημόπουλος
Γλωσσολόγος-Εθνολόγος
Διατροφολόγος, υποψήφιος δρ. Φυσικοπαθητικής
Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition

Πηγή: http://www.georgepapadakis.ca