του Δημητρίου Κουγιουμτζόγλου εκπαιδευτικού / αρχαιολόγου / ξεναγού.
Οι πρώτοι Έλληνες άποικοι, Ίωνες από τη Θάσο και την Πάρο, ίδρυσαν στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. την αρχαία Νεάπολη στη χερσόνησο της Παναγίας της σύγχρονης πόλης της Καβάλας. Οι άποικοι αυτοί έφεραν και τη λατρεία της Παρθένου, μιας σπάνιας θεότητας στην αρχαίο ελληνικό κόσμο, η οποία έγινε η πολιούχος θεότητα της Νεάπολης. Η Παρθένος αποτελεί πιθανόν μια υπόσταση της Αρτέμιδος ή και της Ήρας. Παρόμοια λατρεία θεότητας με την ονομασία «Παρθένος» κατά την αρχαιότητα απαντάται και στην αρχαία ελληνική αποικία της Χερσονήσου στην Ταυρίδα (Κριμαία) και αλλού.
Οι ανασκαφές του αρχαιολόγου Δημητρίου Λαζαρίδη αποκάλυψαν τη θέση του περιβόλου του ιερού της Παρθένου στην παλιά πόλη: κατά μήκος της Θεοδώρου Πουλίδου, αριθμός 40, κάτω από το πεζοδρόμιο και προς την είσοδο των γραφείων του Ιμαρέτ αποκαλύφθηκε ο δυτικός τοίχος του περιβόλου, ενώ ο βόρειος είναι κάτω από το υπόστρωμα της οδού, τέμνοντάς την κάθετα.
Επομένως ο ναός της Παρθένου θα πρέπει να τοποθετηθεί από το ύψος αυτό και προς νότο, προς την κατεύθυνση της πλατείας του Μεχμέτ Αλή. Καθόλου τυχαία κοντά σε εκείνο το σημείο υπάρχει σήμερα ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, σε βεβαιωμένη αντίστοιχα θέση μεταβυζαντινού αλλά και βυζαντινού ναού. Η πιθανή μετάβαση από τη λατρεία της Παρθένου σε αυτήν της Παρθένου Παναγίας θυμίζει την αντίστοιχη μετάβαση λατρείας στον Παρθενώνα της Αθήνας.
Η λατρεία της Παρθένου πρέπει να άρχισε στη Νεάπολη ήδη από τους πρώτους χρόνους της ίδρυσής της. Ο αρχαϊκός ναός της Παρθένου δεν βρέθηκε, βρέθηκαν ωστόσο οι αποθέτες του ιερού, δηλαδή οι λάκκοι εναπόθεσης των αποσυρμένων αναθημάτων στη θεά. Μέσα στους αποθέτες αυτούς βρέθηκαν πολλά γυναικεία ειδώλια που αναπαριστούν τη θεά. Η κεφαλή της Παρθένου αναπαρίσταται και στη νομισματοκοπία της αρχαίας Νεάπολης από το 465 ως το 350 π.Χ. Μοναδική είναι η ανάγλυφη απεικόνιση της θεάς μαζί με τη θεά Αθηνά σε τιμητικό ψήφισμα των Αθηναίων για τους Νεαπολίτες του έτους 356 /355 π.Χ. που βρέθηκε στην Ακρόπολη της Αθήνας.
Γύρω στο 500 π.Χ. ανεγείρεται νέος ναός της Παρθένου από θασιακό μάρμαρο, από τον οποίο σώζονται επτά ιωνικά κιονόκρανα. Ο ναός ήταν περίπτερος με πολλές ομοιότητες με το ναό της Αφροδίτης στην αρχαία Αίνεια αλλά και του Ηρακλή της Θάσου. Φαίνεται πως καί οι τρεις ναοί δέχτηκαν επιρροές από τα αρχιτεκτονικά πρότυπα των ναών της Βορειοδυτικής Μ. Ασίας και κυρίως της Ιωνίας και της περιοχής της Μιλήτου, στα πλαίσια μιας καλλιτεχνικής κοινής, που διαμορφώθηκε από Ίωνες αρχιτέκτονες. Καθοριστικός στην τελική διαμόρφωση και χτίσιμο των ναών φαίνεται πως ήταν ο ρόλος της Θάσου.
Στο ιερό της Παρθένου βρέθηκαν ακόμη αναθηματικές επιγραφές στη θεά σε μαρμάρινες επιφάνειες και όστρακα αγγείων, καθώς και πολλά αγγεία από διάφορες περιοχές του ελληνικού κόσμου (Αθήνα, Λακωνία, Κόρινθος, Κυκλάδες, Ανατολικό Αιγαίο). Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας ο επισκέπτης μπορεί να δει όλα τα ευρήματα από το ιερό, τα αρχιτεκτονικά μέλη του, καθώς και άλλα τεκμήρια της λατρείας της Παρθένου.
https://www.xronometro.com/parthen/
-----------------------------------
.jpg)
.jpg)
.jpg)
1 σχόλιο:
Βιβλιογραφία.
Κουκούλη –Χρυσανθάκη Χάιδω, «Καβάλα –Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας», έκδοση Δημοτικής επιχείρησης τουρισμού και ανάπτυξης Καβάλας – Περιφέρεια Αν. Μακεδονίας –Θράκης, Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης Αν. Μακεδονίας –Θράκης, 2002.
Κουγιουμτζόγλου Δημήτριος, Από την Αρχαία Νεάπολη στη Βυζαντινή Χριστούπολη: σπαράγματα ιστορίας είκοσι αιώνων: μια εκπαιδευτική πρόταση, εισήγηση στο Β΄ σεμινάριο τοπικής ιστορίας, Πρακτικά, σελ. 87-143, Δήμος Καβάλας, 2014.
Λαζαρίδης Ι. Δημήτριος, «Ανασκαφαί και άλλαι εργασίαι εις Α. Μακεδονίαν, Καβάλα», ΑΔ 16 (1960), σελ. 219-220.
Λαζαρίδης Ι. Δημήτριος, «Αρχαιότητες και μημεία Ανατολ. Μακεδονίας, Νεάπολις (Καβάλα)», ΑΔ 17 (1961-62) –Β΄ Χρονικά, σελ. 235-238.
Λαζαρίδης Ι. Δημήτριος, «Νεάπολις –Χριστούπολις –Καβάλα» – Οδηγός Μουσείου Καβάλας, Αθήνα, 1969
Μπακαλάκης Γεώργιος, Νεάπολις –Χριστούπολις –Καβάλα, ΑΕ (1936), Αθήνα 1937, σελ. 1-48.
Νικολαϊδου –Πατέρα Μαρία, «Αρχαία Νεάπολις», στο «Η παλιά πόλη της Καβάλας», συλλογικό δίτομο έργο, έκδοση του Εξωραϊστικού Πολιτιστικού Συλλόγου της Παναγίας «Το Κάστρο», Καβάλα, 2005, σελ. 15-28.
Ancient Greek Cities in Crimea, συλλογικός τόμος, δίγλωσση (ρωσικά και αγγλικά) έκδοση του Ελληνικού Κέντρου Πολιτισμού στην Οδησσό, Κίεβο, 2004.
Νικίτα Χραπούνοβ, Ντμίτριι Προκχόροβ, A Short History of the Crimea, Συμφερούπολη, 2013.
B. Schmidt-Dounas, «Frühe Peripteraltempel in Nordgriechenland», AM 119 (2004), 107-143
Σημείωση: η πιο πρόσφατη διάλεξη που δόθηκε σχετικά με την Παρθένο της πόλης μας, της αρχαίας Νεάπολης, είναι της κ. Αλεξάνδρας Προκόβα στο αρχαιολογικό συνέδριο «Το ειδώλιο στον βορειοελλαδικό χώρο» (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, 11 -13.10.2018) με τίτλο: «Τα πήλινα ειδώλια από το ιερό της Παρθένου της αρχαίας Νεάπολης».
https://www.xronometro.com/parthen/
Δημοσίευση σχολίου