Η ΑΛΑΖΟΝΕΙΑ

Όστις αυτός ή φρονείν μόνος δοκεί, ή γλώσσαν, ήν ουκ άλλος, ή ψυχήν έχειν, ούτοι διαπτυχθέντες ώφθησαν κενοί 

(Όποιος νομίζει πως μόνο αυτός σκέπτεται λογικά, ή πως έχει λόγο ή ψυχή, που άλλος δεν τα έχει, κενός αυτός θα ευρεθεί, όταν κοιτάξουν μέσα του)

Σοφοκλής (Αντιγόνη 707-709)

Η αλαζονεία, κατά την Ψυχολογία, είναι το γνώρισμα της συμπεριφοράς του ανθρώπου, που πηγάζει από την υπερτίμηση του εαυτού του. Ή αλλιώς:

«Αλαζονεία έξις προσποιητή (εστί), αγαθών μη υπαρχόντων», κατά τον Πλάτωνα και «η αλαζονεία δόξει είναι προσποίησις τις αγαθών ουκ όντων» (Η ΑΛΑΖΟΝΕΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΟΣΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΤΕΡΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ) (Θεόφραστος: Χαρακτήρες 23).

Ο αλαζόνας απομονώνει ουσιαστικά τον εαυτό του από τους συνανθρώπους του και, θεωρώντας τους άλλους κατώτερους, τους χρησιμοποιεί πολλές φορές σαν αντικείμενα και τους ταπεινώνει. Το πιο προσφιλές του μέσον είναι η καθ' αυτό ειρωνεία [όχι, δηλαδή, η λεγόμενη λογοτεχνική ή αυτή η χάριν αστειασμού λεγόμενη].

Ο αλαζόνας βρίσκεται ψηλά στην συνείδηση του και την αυτοεκτίμησή του, αλλά χαμηλά στην συνείδηση των συνανθρώπων του και την εκτίμηση των γύρω του. Ο “κακοήθης”, θα λέγαμε, εγωισμός είναι η τάση του ατόμου να προβάλει και να αγαπά τον εαυτό του. Ο ατομισμός, η έπαρση, η υπεροψία και φυσικά η αλαζονεία είναι αποχρώσεις του ίδιου του εγωισμού, σε ακραία μορφή. [Πάντως δεν θα πρέπει ο εγωισμός ή υπερηφάνεια, ως έννοια, να παίρνει συλλήβδην αρνητικά χαρακτηριστικά, διότι υπάρχει και ο καλός νοούμενος εγωισμός που οδηγεί στην άμιλλα και στην πρόοδο, επιστημονική, κοινωνική, ιατρική, κ.α. Άλλωστε, σύγχρονες έρευνες έδειξαν ότι η έκφραση της υπερηφάνειας είναι παγκόσμια σε όλους τους πολιτισμούς και υπάρχει και στα παιδιά από την ηλικία των τεσσάρων ετών.]

Αντίθετα η αυτογνωσία, που είναι η γνώση του εαυτού μας, των αρετών ή αδυναμιών μας, φαίνεται ως κάτι το σκληρό γι’ αυτούς που θέλουν να διατηρούν προσωπείο, είναι όμως ευλογία για όσους αγαπούν την αλήθεια.

Από τους Προωκρατικούς ακόμη φιλοσόφους διακρίνουμε την αποστροφή των Αρχαίων προς το πάθος αυτό και τους ανθρώπους που κατέχονται απ' αυτό. Έτσι ο Ηράκλειτος έλεγε: «Οίησις προκοπής εγκοπή», δηλαδή, η αλαζονεία είναι εμπόδιο στην προκοπή.

Ο Χίλων ο Λακεδαιμόνιος πίστευε πως: “τα μεν υψηλά ταπεινούν, τα δε ταπεινά υψούν”. Ο Βίας, ένας άλλος σοφός, έλεγε «ό,τι αν αγαθό πράττης, θεούς, μη σεαυτόν αιτιών», ότι καλό κάνεις να το αποδίδεις όχι στον εαυτό σου αλλά στους θεούς, ενώ ο Όμηρος συμπλήρωνε: «Συγκράτησε την περήφανη καρδιά σου γιατί δεν ταιριάζει να έχεις ανήλεη ψυχή, ακόμα και οι Θεοί λυγίζουν που έχουν από όλα μεγαλύτερο, (και) το μεγαλείο και τη δύναμη.»

Αιώνες αργότερα ο Πλάτων δείχνει τους αντίθετους δρόμους που ακολουθούν η διακαιοσύνη και η αλαζονεία: «Εκείνος που θέλει να γίνει άριστος, δεν πρέπει να αγαπά περισσότερο τον εαυτό του, μήτε τα δικά του, αλλά τα δίκαια.» (Νόμοι, 732 Α), ενώ ο περισσότερο ορθολογιστής Αριστοτέλης διατείνεται: «Ο εγωισμός, είναι το είδος της αγάπης το οποίο δικαίως δυσφημίστηκε, γιατί δεν είναι η αγάπη προς τον εαυτό μας, αλλά ένα πάθος αχαλίνωτο από τον εαυτό μας, πάθος ολέθριο το οποίο παρασύρει το φιλάργυρο τους».

του Κων.Α.Οικονόμου δασκάλου του 32ου Δ. Σχ. Λάρισας – συγγραφέα

http://aktines.blogspot.gr/