Η ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ Η ΜΕΔΟΥΣΑ

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης μπορεί να είναι υπερήφανο γιά ένα του απόκτημα που προέρχεται από τις ανασκαφές στην περιοχή του Διοικητηρίου. 

Πρόκειται γιά ένα ανάγλυφο από ορείχαλκο με παράσταση της Αθηνάς. Τα ένθετα μάτια δίνουν μία θαυμαστή ζωντάνια στο αριστουργηματικό αυτό ανάγλυφο.

Η μορφή του γοργόνειου δεν βρίσκεται στη γνωστή θέση που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στις γλυπτές παραστάσεις της Θεάς, αλλά και στις αγγειογραφίες, δηλαδή μπροστά στο στήθος και πάνω από την αιγίδα, αλλά στο επάνω μέρος της κεφαλής της Θεάς σαν το γοργόνειο να ήταν μία μάσκα που φορούσε η Θεά. 

Ίσως η λεπτομέρεια αυτή να μας οδηγήσει σε νέες ερμηνείες του συμβόλου Αθηνά-Μέδουσα.

Ο Ευριπίδης αποδίδει τον φόνο της Μέδουσας στην ίδια την Αθηνά. Το Γοργόνειο κατέληξε να είναι ένα είδος φυλακτού κατά της βασκανίας. Με την φρικτή μορφή ενός δαίμονα ήλπιζαν να διώξουν τα άλλα κακά πνεύματα.

Η Αθηνά και η Μέδουσα διαφιλονίκησαν γιά το βραβείο της ομορφιάς. Αυτός ο μύθος ίσως εξηγεί την εξέλιξη που είχε πάρει από μία ορισμένη εποχή και μετά η απεικόνιση της Μέδουσας. Δεν είναι πιά το τρομακτικό τέρας. Το καινούριο Γοργόνιο εμφανίζεται με την μορφή γυναικείας κεφαλής με χαρακτηριστικά απαράμιλλα σε καθαρότητα και ευγένεια. Ό,τι τρομακτικό και απαίσιο είχε πρωτύτερα, εκφράζεται τώρα στη σκληρή αναισθησία αυτής της ωραίας μορφής που αν τραβάει η έκφρασή της είναι γιά να πληγώσει πιό βαθειά. Διηγόταν επίσης πως η Αθηνά μάζεψε το αίμα που έτρεχε από τις φλέβες της Μέδουσας και το έδωσε στον Ασκληπιό. Το αίμα από τις φλέβες της αριστερής πλευράς πέθαινε τους ανθρώπους. Το αίμα από την δεξιά πλευρά τους γιάτρευε. Ένας άλλος συγγραφέας λέει πως η Αθηνά και ο Ασκληπιός μοιράστηκαν το αίμα που έτρεξε από το κεφάλι της Μέδουσας. Ο Ασκληπιός το χρησιμοποίησε γιά να ανακουφίζει τους ανθρώπους από τις αρρώστιες και η Αθηνά αντίθετα γιά να τους εξοντώσει.

Η Αθηνά είναι μία πολεμίστρια Θεά και ούτε ο Άρης δεν μπορεί να την αντιμετωπίσει στην μάχη. Φορά μία χρυσή περικεφαλαία και πάνω στους ώμους της είναι ριγμένη η αιγίδα που έχει φτιαχτεί από το δέρμα της αίγας Αμάλθειας. Τελικά αυτή η αιγίδα απέκτησε την μορφή ενός θώρακα που κάλυπτε το στήθος της κεντημένο και στολισμένο με φίδια και με την τρομακτική κεφαλή της Γοργόνας στο κέντρο.

Η Αθηνά είναι γενναιόδωρη σε εκείνους που έχουν την εύνοιά της. Η βοήθεια και οι ευεργεσίες που προσφέρει στους ήρωες δίνουν έμφαση στην εσωτερική αλήθεια. Πως η σοφία αποτελεί μία βασική προυπόθεση γιά την πετυχημένη διεκπαιρέωση των δοκιμασιών και των μυήσεων πάνω στον Ηρωικό Δρόμο, ενώ η σωματική δύναμη από μόνη της δεν αρκεί.

Τον συσχετισμό Αθηνάς - Μέδουσας συναντάμε ξανά στον μύθο του Περσέα. Ο ήρωας φτάνει στη σπηλιά όπου κοιμόταν η Σθενώ, η Ευρυάλη και η Μέδουσα, οι τρείς γοργόνες. Θνητή ήταν μόνο η μία από αυτές. Η Μέδουσα, που το όνομά της σημαίνει η κυρίαρχος. Η τύχη του έπρεπε να οδηγηθεί από το χέρι του ή το χέρι της Θεάς Αθηνάς. Ο ήρωας έπρεπε ψηλαφιστά να βρεί τον λαιμό της Μέδουσας και να έχει γυρισμένο το κεφάλι γιά να μη δει την μακάβρια όψη της. Διηγούνται επίσης οτι η Θεά του έδειξε το κεφάλι της Γοργούς σε μία λαμπερή ασπίδα την οποία ή έδωσε στον Περσέα ή την κρατούσε για αυτόν, αυτή η ίδια. Με ένα καμπυλωτό ξίφος -θεικό δώρο κι αυτό- που ήταν ένα παλιό όπλο των Τιτάνων, έκοψε το κεφάλι της Μέδουσας πέρα γιά πέρα.

Το σύμβολο του κεφαλιού στον μεσαίωνα είναι το σύμβολο του μυαλού και της πνευματικής ζωής, πράγμα που εξηγεί την συχνότητα με την οποία εμφανίζεται στην τέχνη. Ο Πλάτων στον Τίμαιο υποστηρίζει οτι το ανθρώπινο κεφάλι είναι η εικόνα του κόσμου. Διαπιστώνοντας το ίδιο πράγμα ο Leblant υποδεικνύει οτι το κρανίο, το ημισφαιρικό στέμμα του ανθρώπινου σώματος συμβολίζει τον ουρανό. Το σύμβολο του κεφαλιού ενώνεται με αυτό της σφαίρας σαν σύμβολο της μονάδας. Την ίδια σημασία έχει και στα Αιγυπτιακά ιερογλυφικά.

Το σύμβολο του κεφαλιού διασώθηκε και στην ομάδα των μύθων του Ορφέα που είναι προφήτης, ιερέας και μύστης των μυστηρίων του Διονύσου. Το κεφάλι του Ορφέα που οι Μαινάδες το έριξαν στο ποτάμι, δεν βυθίστηκε αλλά τραγουδούσε ασταμάτητα μέχρι που έφθασε στην θάλασσα και μεταφέρθηκε μαζί με τη λύρα από τα κύματα στην Λέσβο. Σύμφωνα με μιά άλλη παράδοση το κεφάλι του Διονύσου φυλάχτηκε στο ιερό του Διονύσου, στην Άντισσα. Το κεφάλι που προφήτευε μέρα και νύκτα το έκανε να σωπάσει ο Απόλλων, οργισμένος γι αυτόν τον ανταγωνισμό στους χρησμούς. Το κομμένο κεφάλι ανήκει σε δύο ξεχωριστά έθιμα, την εξασφάλιση μιάς καλής σοδειάς και της γονιμότητος αλλά και την προφήτευση του μέλλοντος.

ΣΤΕΛΙΟΣ  ΑΛΚΑΙΟΣ

http://www.tetraktys.org/arthra2/mid%20athinap4o.htm