8 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ - Η ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΟΚΡΑΤΙΑΣ - ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΜΠΑΜΠΩΣ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΣΕΡΡΩΝ

Κάθε χρόνο, στις 8 Ιανουαρίου, στις περιοχές του νομού Σερρών, Νέα Πέτρα, Μονοκκλησιά και Χαρωπό, μία διαφορετική μέρα ξημερώνει. Την ημέρα αυτή πραγματοποιείται το έθιμο της "Μπάμπως" η "Βρεξούδια" κι επειδή σ´ αυτό το έθιμο κυρίαρχο ρόλο έχουν οι γυναίκες, με τους άνδρες να παραμένουν στα σπίτια τους ή να παρακολουθούν από μακριά, ονομάστηκε μεταγενέστερα “Ημέρα της Γυναικοκρατίας”.

Κατά την ημέρα αυτή, όλες οι παντρεμένες γυναίκες του χωριού, κάτω από τους ήχους μουσικών οργάνων (παλιότερα με τους ήχους της γκάιντας), μαζεύονται στην κεντρική πλατεία και από εκεί πορεύονται προς το σπίτι της μπάμπως για να της προσφέρουν δώρα. Μπάμπω λέγεται η γηραιότερη γυναίκα του χωριού, που εκτελούσε κατά το παρελθόν και χρέη μαμής.

Στη συνέχεια, σχηματίζοντας πομπή, με σκωπτικά τραγούδια χορό και κρασί, την περιφέρουν στην πλατεία. Κατά τη διάρκεια όλων των παραπάνω δεν επιτρέπεται να πλησιάσει κανείς άντρας, γιατί τα δρώμενα είναι ακατάλληλα για αντρικά αυτιά. Αν παρ´ όλα αυτά τολμήσει κάποιος να πλησιάσει, τότε οι γυναίκες τον κυνηγούν, τον καταβρέχουν και προσπαθούν να του βγάλουν ένα ρούχο, το οποίο στη συνέχεια θα δημοπρατήσουν. Μετά το πέρας της πομπής ακολουθεί γλέντι "κεκλεισμένων των θυρών", με σκωπτικά τραγούδια, παραδοσιακά εδέσματα και κρασί, μέχρι τελικής πτώσης!

Το έθιμο αυτό το έφεραν οι Θρακιώτισες από την Πέτρα της Ανατολικής Ρωμυλίας και το γιορτάζουν κάθε χρόνο από την εγκατάστασή τους στη Νέα Πέτρα Σερρών. Πολύ αργότερα διαδόθηκε και σε άλλα χωριά του Νομού Σερρών.

Σύμφωνα με τους λαογράφους, το έθιμο έχει ρίζες αρχαιοελληνικές και θυμίζει τα “Θεσμοφόρια” και περισσότερο τα “Αλώα”, που γίνονταν στην Αθήνα την ίδια εποχή.

Το τιμώμενο πρόσωπο σ’ αυτή τη γιορτή, δεν ήταν κάποιος άγιος, αλλά η μαμή του χωριού.
Έτσι, κάθε γυναίκα που τεκνοποιούσε, πήγαινε το πρωί στη μαμή του χωριού και της πρόσφερε ένα σαπουνάκι και μ’ αυτό θα πλενόταν η γριά μαμή και η νέα γυναίκα. Γύρω από τη μαμή στέκονταν και άλλες γριές, οι οποίες προέτρεπαν τη νεαρή γυναίκα να φιλήσει το «σχήμα», το οποίο ήταν μια απομίμηση εγκύου γυναίκας.
Η μαμή καθόταν πάνω στο θρόνο της και καμάρωνε, ενώ είχε στολιστεί με χρυσωμένα λουλούδια, με πλεξίδες από κρεμμύδι, σκόρδα, σύκα, σταφίδες, χαρούπια κ.λπ.

Οι γυναίκες σέβονταν τη μαμή και την τιμούσαν ως πρόσωπο κοινής αποδοχής για τις υπηρεσίες που πρόσφερε. Όλες οι γυναίκες στη συνέχεια μαζεύονταν σε κοινό συμπόσιο, όπου συνέτρωγαν και έπιναν κρασί.

Αρκετές φορές, ύστερα, μεταμφιεσμένες και χορεύοντας – τραγουδώντας, μετέφεραν τη μαμή πάνω σε κάρο στη βρύση του χωριού, όπου εκεί την κατάβρεχαν με νερό της βρύσης. Την ώρα που κατέβρεχαν τη μαμή, τραγουδούσαν σεμνά αλλά και «αχαμνά» τραγούδια. Επίσης, σε όλη τους την εκδήλωση οι αστεϊσμοί, τα πειράγματα, οι κινήσεις και τα πιπεράτα «μασάλια» ή «μασλάτια», έπαιρναν κι έδιναν.

Οι άνδρες έμεναν στα σπίτια τους κάνοντας τις γυναικείες δουλειές, ενώ όποιοι τολμούσαν να βγουν έξω την ημέρα αυτή, έπεφταν θύματα προπηλακισμού και εξευτελισμού. «Αν φαινόταν άνδρας, τον εξεγύμνωναν, τον επαίρνανε το καλπάκ’, να ντους κεράσ’». Η γιορτή αυτή φυσικά απέβλεπε στη γονιμότητα. Το είχαν σε καλό, για ν’ αποκτήσουν παιδιά! 
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι παρόμοιο χαρακτήρα γονιμότητας είχαν και οι αρχαίες γιορτές της Καλλιγένειας, που γίνονταν την τρίτη ημέρα των Θεσμοφορίων στην Αρχαία Αθήνα και της γιορτής στα Αλώα της Ελευσίνας, προς τιμήν του Ποσειδώνα στις 26 Ιανουαρίου.

Σήμερα, γίνεται ακόμα και σε μη παραδοσιακούς χώρους από ορισμένους πολιτιστικούς συλλόγους χωριών και την οργάνωση αναλαμβάνουν κυρίως γυναίκες. Από τα τελετουργικά στοιχεία των παλαιότερων μορφών του εθίμου, ορισμένα χάθηκαν, άλλα έγιναν περισσότερο ψυχαγωγικά ή έχασαν το αρχικό συμβολικό τους νόημα, άλλα απέκτησαν νέα σημασία και ίσως εξυπηρετούν έτσι νέες σκοπιμότητες της σημερινής πραγματικότητας. Το κεντρικό πρόσωπο της Μπάμπως, το οποίο εξακολουθεί να υπάρχει, έγινε σήμερα σημείο αναφοράς θεατρικού ρόλου.

Σ’ άλλα μέρη τη Γυναικοκρατία, τη γιορτάζουν όλες οι γυναίκες στα καφενεία των χωριών, ενώ οι άνδρες μένουν στα σπίτια τους κάνοντας σπιτικές δουλειές.

Αν τυχόν κάποιος ξεμυτίσει έξω και τον συλλάβουν, τότε υποφέρει. Τον αλευρώνουν, τον κτυπούν, τον ταλαιπωρούν και τον ξαναστέλνουν στο σπίτι.

Στη Μονοκλησιά Σερρών γίνεται σήμερα μια παραδοσιακή τελετή από τις γυναίκες του χωριού, που είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του αξιόλογου αυτού εθίμου, που οι γυναίκες κάποτε είχαν τη δύναμη και την εξουσία στα χέρια τους, έναντι των ανδρών, όπως ακριβώς ήταν και οι δυναμικές Αμαζόνες.

http://www.cretewoman.gr

http://www.serrespost.gr

Ανθούλα Ευσταθοπούλου / Πρόεδρος Θρακικής Εστίας Ν. Σερρών

https://www.inevros.gr