ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, ΑΓΑΠΗΜΕΝΑ ΕΛΛΗΝΟΠΟΥΛΑ, ΑΝ ΕΧΕΤΕ ΝΑ ΞΟΔΕΨΕΤΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΜΕΤΡΙΑ, ΑΝ ΕΧΕΤΕ ΝΑ ΚΑΨΕΤΕ ΤΙΠΟΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΣΠΙΘΕΣ ΑΠΛΕΣ ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΟΥ, ΜΗ ΛΗΣΜΟΝΕΙΤΕ ΠΟΤΕ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΟΥ (ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ)

O θάνατος του είναι ζωή στους κουρασμένους από τη μετριότητα του κόσμου. Ο Θάνατος του ανασταίνει τους κοιμισμένους, ταράζει τούς μαργωμένους, δυναμώνει τους αδύνατους, δροσίζει τους διψασμένους, ο θάνατος του Νέου, ο θάνατος του Ωραίου ο θάνατος του Αντρείου. Ψυχή, ψυχή ωραία, γλυκιά πενταπάρθενη που ερωτεύτηκες το θάνατο δίδαξε μας, ω, μάθε μας να μη πονεί και να μην καίει το αντίκρισμα της αγωνίας σου, ψυχή ωραία πενταπάρθενη.

(Ίων Δραγούμης)

Ο Παύλος Μελάς (29 Μαρτίου 1870 -- 13 Οκτωβρίου 1904) ήταν αξιωματικός πυροβολικού του ελληνικού στρατού και πρωτεργάτης του Μακεδονικού αγώνα.

«Ακούσετε Ελληνόπουλα! Τις αμαρτίες των γερόντων μας και τις δικές μας αμαρτίες, τις φορτώθηκε ο Παύλος Μελάς και παθαίνουνταν και υπόφερνε γι' αυτές, ενώ δεν ήταν άξιος για τέτοια τιμωρία (.). Σε σας στρέφομαι, παιδιά του Ελληνισμού, αγαπημένα Ελληνόπουλα, και σας εξορκίζω -αν έχετε να ξοδέψετε ενέργεια ας είναι και μέτρια, αν έχετε να κάψετε τίποτε περισσότερο από σπίθες απλές ενθουσιασμού- μη λησμονείτε ποτέ το θάνατο του Παλληκαριού, αλλά προ πάντων μη λησμονείτε τη ζωή του, τον ενθουσιασμό του δηλαδή και τη δύναμη και την τόλμη, μη λησμονείτε και την ιδέα που για κείνη δούλεψε και υπόφερε, ούτε την πανώρια χώρα όπου εσκοτώθη, γιατί και η ιδέα εκείνη και η χώρα θέλουν πολλούς ακόμα Ήρωες».

Ίων Δραγούμης

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που ο Παύλος Μελάς κατέστη η απαρχή και το Σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνος, ούτε ότι η Αυτοθυσία του γέμισε ενοχές και υποχρεώσεις, τόσο τον λαό, όσο και τον Στρατό. Δεν είναι τυχαίο ότι το βόλι που έστειλε στα Ηλύσια Πεδία τον Εθνομάρτυρα γέμισε οργή και πίστη τις ψυχές των Ελλήνων, οι οποίοι λίγα χρόνια αργότερα θα δημιουργούσαν το Έπος των Βαλκανικών πολέμων και της Μικρασιατικής εκστρατείας.