Δευτέρα 16 Απριλίου 2018

ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

Peter Brown, Ο Κόσμος Της Ύστερης Αρχαιότητας 150-750 μ.Χ.
[ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΑ 1998, σελ. 76-86]
Γύρω στο 260, ο φιλόσοφος Πλωτίνος είχε εγκατασταθεί ανενόχλητος σε μια έπαυλη στην Καμπανία, υπό την προστασία Ρωμαίων συγκλητικών και οι μαθητές του έφταναν από την Αίγυπτο, τη Συρία και την Αραβία. Αργότερα, κατά τον 4o και τον 5ο αιώνα, φιλόσοφοι και ρήτορες ευδοκιμούσαν στις παραλιακές πόλεις του Αιγαίου που ζούσαν ακόμα με την ανάμνηση της Ελλάδας.
Αυτοί οι άνθρωποι αποκαλούσαν τους εαυτούς τους «Έλληνες» και τα πιστεύω τους «ελληνισμό». Είχαν ανορθώσει το απειλούμενο προπύργιο της αυθεντικής ελληνικής σοφίας.
Έως τα τέλη του 6ου αιώνα, ένας ευρύς κύκλος «Ελλήνων» πρόβαλε αντίσταση σ’ αυτή τη «βάρβαρη θεοσοφία» – το χριστιανισμό. Ενδεικτικό του γοήτρου αυτού του κύκλου είναι πως, στον Ελληνικό κόσμο, «Έλληνας» σήμαινε «παγανιστής».
Εδώ υπάρχει κάτι το παράδοξο: στον Ελληνικό κόσμο, ο Κωνσταντίνος είχε εκχριστιανίσει εξ ολοκλήρου τον κρατικό μηχανισμό. Τον 4ο αιώνα η ανατολική αυτοκρατορία ήταν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό μια «χριστιανική αυτοκρατορία» απ’ ό,τι η δυτική. Και όμως, ο παγανισμός επιβίωσε στην πολιτιστική ζωή της ανατολικής αυτοκρατορίας για πολύ μεγαλύτερο διάστημα απ’ ό,τι στη Δύση: «Έλληνες» που έχαιραν μεγάλου σεβασμού συντήρησαν την πανεπιστημιακή ζωή της Αθήνας, της Αλεξάνδρειας και αμέτρητων άλλων μικρότερων κέντρων μέχρι τα χρόνια της αραβικής κατάκτησης. Στην περιοχή της Χαρράν (Κάρραι), έξω από την Έδεσσα (σημερινή Ούρφα, ανατολική Τουρκία), παγανιστές γαιοκτήμονες έμειναν ανενόχλητοι ως τον 10ο αιώνα. Είχαν οικειοποιηθεί τις εικασίες και τις ανησυχίες της ύστερης περιόδου της Ελληνικής σκέψης. Αποτελούσαν μια εκπληκτική όαση «Ελληνισμού», λατρεύοντας μια τριάδα Θεϊκών Πνευμάτων που ονομάζονταν «Σωκράτης, Πλάτων και Αριστοτέλης»· πίστευαν πως ο Κωνσταντίνος ήταν ένας λεπρός, ο οποίος, με πανουργία, είχε μετατρέψει το χριστιανισμό σε μια απομίμηση του ρωμαϊκού πολυθεϊσμού· ήταν πεπεισμένοι ότι η άνοδος του χριστιανισμού είχε σημάνει το τέλος της Ελληνικής επιστήμης.
Ο Πλωτίνος, αν και εξαιρετικός ως στοχαστής, είναι ένα τυπικό δείγμα αυτών των «Ελλήνων». Είχε τον ίδιο δάσκαλο με το χριστιανό Ωριγένη. Με αυξανόμενη ηρεμία, βυθίστηκε στην Αρχαία διαλεκτική του Πλάτωνα. Τα γραπτά του έχουν τη γοητεία ενός ανήσυχου, επίμονου ανθρώπου που βρήκε το δρόμο του μέσα από σκληρή, λογική πειθαρχία στη γλυκύτητα και στη διαύγεια της ωριμότητάς του. Οι μαθητές του εξακολουθούσαν να του θέτουν τα αγωνιώδη ερωτήματα της προηγούμενης γενιάς: πώς και γιατί ενώθηκε η ψυχή με το σώμα; Αλλά ο Πλωτίνος δεν έδινε έτοιμες απαντήσεις: επέμενε να αναλύει το θέμα διεξοδικά, «με τον ελληνικό τρόπο» – με εξαντλητικές διαλεκτικές έρευνες στηριγμένες στα γραπτά του Πλάτωνα.
Οι «Έλληνες» δημιούργησαν την κλασική γλώσσα της φιλοσοφίας του πρώιμου Μεσαίωνα της οποίας η χριστιανική, η εβραϊκή και η ισλαμική σκέψη, ως τον 12ο  αιώνα, δεν είναι παρά αποδόσεις στην καθομιλουμένη. Όταν οι ουμανιστές της Αναγέννησης ανακάλυψαν και πάλι τον Πλάτωνα, εκείνο που προκάλεσε τον ενθουσιασμό τους δεν ήταν ο Πλάτων των σημερινών κλασικών φιλολόγων αλλά ο ζωντανός Πλάτων των θρησκευτικών στοχαστών της ύστερης Αρχαιότητας.
Ολόκληρο το άρθρο: https://ekivolosblog.wordpress.com

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Φόρμα επικοινωνίας

Όνομα

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο *

Μήνυμα *

Αρχειοθήκη ιστολογίου