ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΜΠΛΕΞΗ ΔΥΟ ΔΥΝΑΜΕΩΝ: ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ

Ο αείμνηστος καθηγητής Λιαντίνης Δημήτριος, στο έργο του «Χάσμα σεισμού – Ο φιλοσοφικός Σολωμός, σελ. 140 – 141» μας λέγει ότι «το Ελληνικό Πνεύμα είναι το αγλαό δημιούργημα της σύνθεσης του διονυσιακού και του απολλώνιου στοιχείου. Είναι ένας τρόπος ζωής του ανθρώπου επάνω στην γραμμή, που συναντιέται η ύλη και η μορφή (είδος) και γεννά τη Φύση, τη ζωή δηλαδή του Κόσμου. 

Το Ελληνικό Πνεύμα ξεπηδά από την επίπονη σύμπλεξη, από την άφραστη συγκαταλλαγή του Ηρακλείτειου «Γίγνεσθαι» και του Παρμενίδειου «Είναι». Έτσι η φιλοσοφία της ζωής του Ηράκλειτου ανταποκρίνεται θεωρητικά στην ιδέα της διονυσιακής μεταμόρφωσης ενώ η φιλοσοφία της στάσης του Παρμενίδη ανταποκρίνεται θεωρητικά στην ιδέα της απολλώνιας αγλαΐας.

Το Ελληνικό πνεύμα προϋποθέτει την ενότητα του Κόσμου, αναγνωρίζοντας την ατομία της ύλης δεν προχωρεί στην διάσπαση της φυσικής συνοχής. Το προσωκρατικό άτομο της ύλης δια-τηρεί και δια-σώζει τον δεσμό της δύναμης και της ενέργειας. Επάνω σε αυτόν τον δεσμό στηρίζεται ολόκληρο το νόημα του προσωκρατικού στοχασμού. Αποτέλεσμα αυτής της πρόνοιας είναι ότι η σχέση ανθρώπου και Φύσης είναι οργανική. Στον προσωκρατικό αιώνα η θεωρητική διατύπωση αυτής της οργανικότητας εκφράζεται με την λέξη Φιλοσοφία, παρότι οι προσωκρατικοί δεν χρησιμοποιούν αυτή τη λέξη.

Το Ελληνικό πνεύμα αναγνωρίζοντας την ατομία της ύλης αφήνει ανοικτό το ερώτημα περί του Όντος. Δεν αναζητεί δηλαδή την αλήθεια ούτε μέσα στην νομοτέλεια της μορφής (είδος), στην σύγχρονη νευτώνεια σύλληψη, ούτε μέσα στην απροσδιοριστία της ύλης, στην σύγχρονη κβαντική σύλληψη της απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ, αλλά ανάμεσα στην αιτιότητα και στην απροσδιοριστία. Ανάμεσα δηλαδή στο γενεσιουργό και σωτήριο τρίτο, που αποτελεί το μεταξύ της ύλης και της μορφής (είδος), της δύναμης και της ενέργειας. 

Ο προσανατολισμός σε αυτή τη γραμμή της επίπονης μεσότητας εξηγεί, τι σημαίνει ότι το Ελληνικό Πνεύμα δεν κλείνει το ερώτημα περί του Όντος: ότι ο άνθρωπος δηλαδή είναι σταθερά εκτεθειμένος ανάμεσα στη γνώση και την άγνοια, στην ελπίδα και στην επελπισιά, στην ασφάλεια και στον κίνδυνο, στην χαρά και στην λύπη, στην ύπαρξη (Είναι) και στην ανυπαρξία (Μηδέν)».

Υπό το πρίσμα αυτό καταλαβαίνουμε βεβαίως και τα όσα λέγει στο έργο του «Χάσμα σεισμού – Ο φιλοσοφικός Σολωμός, σελ. 143», όταν αναφερόμενος στον Παρθενώνα λέγει ότι : «Στα δυο αετώματα του Παρθενώνα οι συνιστώσες του διονυσιακού και του απολλώνιου στοιχείου ανερχόμενες ήρεμα απολήγουν σε μία ακμή. Εάν συλλογισθεί κανείς τη δυναμική ένταση, που κρύβει αυτό το μορφικό σχήμα, τότε το αέτωμα μεταβάλλεται αυτόματα σε ένα τανυσμένο τόξο, όμοιο με το τόξο του Ηράκλειτου, το οποίο ο Εφέσιος σοφός διασκέδαζε να ομοιάζει άλλοτε ζωή (βίος) και άλλοτε θάνατο (βιός)».

Συμπεράνουμε, λοιπόν, ότι το Ελληνικό πνεύμα είναι η σύμπληξη δύο δυνάμεων: του Απολλώνιου και του Διονυσιακού στοιχείου, που το μεν πρώτο συγκεντρώνει σαν κεντρομόλος ενώ το δε δεύτερο αποκεντρώνει σαν φυγόκεντρος με τον τρόπο μιας αυτοκίνητης αρμονικής ταλάντωσης ολόκληρη την ενέργεια του ανθρώπου, που ορμάει στην ιδεατή σύλληψη του Όντος και επιστρέφει στην αισθητή εμπειρία του Κόσμου. Η σημερινή Φυσική την σύμπληξη αυτή την ανακάλυψε στην διαστολή του σύμπαντος, κάτι που ανακάλυψε και προσδιόρισε ο αστρονόμος Χάμπλ με τον γνωστό νόμο του V=d*Η [νόμος του Χάμπλ].

Κατ’ αυτή την έννοια λέμε ότι στο ουσιώδες πρόβλημα για τον άνθρωπο «πώς μπορούμε και οφείλουμε να ζούμε» οι Έλληνες διέκριναν τρεις απαντήσεις, τρεις τρόπους ζωής: την «τρέλα» (διονυσιακό στοιχείο = ένθεη μανία [=ενθουσιασμός] / επίπνοια / ποίηση / μουσική) εκείνου που «μεθά», την νηφαλιότητα – φρόνηση (απολλώνιο στοιχείο = έλλογος – φιλοσοφικός μύθος/ Νόηση – Επιστήμη) εκείνου που «ονειρεύεται» και το ψέμα – πλάνη. Κατόπιν τούτου, σκοπός τους ήταν να αποδείξουν ότι η σωστή απάντηση, ο καλύτερος τρόπος επιβίωσης συνίσταται – δεδομένης της απόρριψης του ψέματος - στο να βρει ο άνθρωπος και να διατηρήσει μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην Διονυσιακή «τρέλα» και την Απολλώνια «φρόνηση».

Συγγραφέας κειμένου: Κεφάλας Ευστάθιος [15-1-2009, ΕΛΛΑΣ]

https://eleysis69.wordpress.com , https://iniochos.blogspot.com