Συγγραφείς: Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, Ελένη Δ. Βασιλείου
Περιοδικό Θέματα Αρχαιολογίας,
Τα μολύβδινα ελάσματα είναι λεπτά φύλλα μολύβδου ορθογώνιου σχήματος πάνω στα οποία οι επισκέπτες του Μαντείου της Δωδώνης χάραζαν τα ερωτήματά τους προς τον θεό Δία και την σύνναό του θεά, Διώνη. Στην πλειονότητα τους ήταν παλίμψηστα, έφεραν δηλαδή χαραγμένες, περισσότερες από μία ερωτήσεις, και για αυτόν τον λόγο καθίστανται συχνά δυσανάγνωστα.
Τό ἀρχαιότατον τῶν ἐν Ἕλλησι χρηστηρίων καί ἥν τόν χρόνον τοῦτον μοῦνον Ηρόδοτος, 2.52.2
Οι απαρχές του μαντείου σύμφωνα με τον Έφορο (FGrHist 70 F142· Στράβων, XVII, §10) ανάγονται στην εποχή των Πελασγών, οι οποίοι στη συλλογική μνήμη των Ελλήνων αποτελούσαν τους μυθικούς προγόνους τους.
Σύμφωνα με μια εκδοχή, η ίδρυση του μαντείου αποδίδεται στον Δευκαλίωνα, ο οποίος οδηγήθηκε εκεί από ένα περιστέρι για να σωθεί από τον κατακλυσμό που ξέσπασε στην αρχαία Ελλάδα (Αριστοτέλης, Μετεωρολογικά 1.14.352).
Οι ερωτήσεις των πιστών υποβάλλονταν αρχικά προφορικά. Από τον 6ο αι. π.Χ. και έως τα μέσα του 2ου αι. π.Χ., τα ερωτήματα χαράσσονταν πλέον στα μολύβδινά ελάσματα. Συνθέτονταν από τους προσκυνητές, είτε λίγο πριν από τη μαντική διαδικασία, είτε λίγο πριν από την άφιξη τους στο Ιερό, και είχαν έκταση 2-4 γραμμές. Ο μόλυβδος επιλέχθηκε ως υλικό λόγω του ότι ήταν φθηνός και χαρασσόταν εύκολα ενώ παρείχε και τη δυνατότητα της εκ νέου χρήσης. Οι προσκυνητές του μαντείου έγραφαν στη μία όψη του μολύβδινου ελάσματος το ερώτημά τους και στη συνέχεια το δίπλωναν ή το τύλιγαν, κλείνοντας το ερώτημα στο εσωτερικό του. Σε ορισμένες περιπτώσεις εντοπίζεται κάτι χαραγμένο και στην πίσω όψη, ένα γράμμα, το θέμα της ερώτησης, το όνομα του προσκυνητή. Οι απαντήσεις (υποκρίσεις) δίνονταν προφορικά και σπανιότερα γραπτά.
Τα περισσότερα ιδιωτικά ερωτήματα τίθενται συνήθως από άνδρες, αλλά και από γυναίκες ή ζεύγη, και αφορούν ζητήματα που σε όλες τις εποχές απασχολούν τους ανθρώπους και τους προκαλούν άγχος και διλήμματα. Η αναφορά, ειδικότερα, γυναικείων ονομάτων στα πινάκια είναι πολύ σημαντική και ενδεικτική του διαφορετικού ρόλου, που κατείχαν οι γυναίκες στην Ήπειρο σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Οι ερωτήσεις αφορούν συνήθως στο μέλλον και σε μικρότερο βαθμό στο παρελθόν. Οι τελευταίες σχετίζονται κυρίως με εγκληματικές πράξεις (κλοπή, απόπειρα δολοφονίας, απαγωγή). Για παράδειγμα κάποιος ρωτά εάν ο Πιστός έκλεψε τα μαλλιά του κλινοσκεπάσματός του (4ος-3ος αι. π.Χ.) ενώ ένας δεύτερος εάν έχει δηλητηριαστεί ο ίδιος και η οικογένεια του από κάποιον που καθοδηγήθηκε από τον Λύσωνα (τέλος 5ου αρχές 4ου αι. π.Χ.).
Θέματα οικογενειακά, όπως η επιλογή συζύγου, όπου σε ορισμένες περιπτώσεις κατονομάζεται, ενώ σε άλλες συνδυάζεται με το εάν είναι η κατάλληλη στιγμή για να παντρευτεί κάποιος ή με το εάν η μέλλουσα νύφη έχει προίκα, απασχολούν σε σημαντικό βαθμό τους πιστούς. Σε σχέση με αυτό, οι πιστοί, συχνά, αναρωτιούνται και για την απόκτηση παιδιών, «θα αποκτήσω παιδιά με αυτή τη γυναίκα» ή «σε ποιον θεό πρέπει να απευθυνθώ για να αποκτήσω παιδιά» και ειδικότερα αρρένων, υγιών απογόνων.
Μεγάλο ποσοστό ανάμεσα στα ερωτήματα κατέχουν και εκείνα που αφορούν θέματα υγείας και κυρίως προβλήματα όρασης. Συχνές είναι οι ερωτήσεις που αφορούν μετακινήσεις, χερσαίες ή διά θαλάσσης. Έντονος είναι ο προβληματισμός των πιστών γύρω από θέματα λατρείας, με κυρίαρχη την αγωνία σε ποιον θεό θα πρέπει να θυσιάσουν, καθώς και γύρω από επαγγελματικά ζητήματα: εμπόριο, γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία, ναυπήγηση πλοίων, ανταλλαγή χαλκού κ.ά.· ιδιαιτέρως συχνά και τα ερωτήματα στράτευσης, μετακίνησης, μετανάστευσης, εξασφάλισης και διατήρησης της ακίνητης περιουσίας.
Τα ερωτήματα είναι γραμμένα σε ποικίλα αλφάβητα και διαλέκτους από διάφορες περιοχές του τότε γνωστού κόσμου, από τη Ρόδο, την Πελοπόννησο, την Αττική, την Κάτω Ιταλία, τη Σικελία. Ο μεγαλύτερος αριθμός ελασμάτων είναι γραμμένος στην τοπική βορειοδυτική διάλεκτο. Το μέγεθος των γραμμάτων δεν ξεπερνούσε το 1-1,5 χιλιοστό. Ωστόσο, η ανακάλυψη των εγχάρακτων ερωτήσεων των πιστών στο Μαντείο της Δωδώνης υποδηλώνει την γνώση γραφής είτε από τους πιστούς είτε από το επιτελείο του Μαντείου.
Συγγραφείς: Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, Ελένη Δ. Βασιλείου
-----------------------------
Στα ελάσματα διαβάζονται συνολικά 4.216 επιγραφές. Η κατάσταση συντήρησής τους ποικίλλει: ορισμένα ελάσματα αποκαλύφθηκαν σε θραύσματα, άλλα σε τμήματα που συνδέονται, ενώ υπάρχουν και ακέραια. Το μέγιστο μέρος τους (άνω των 2.500) φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων.
Προς την Unesco οι «χρησμοί» της Αρχαίας Δωδώνης
----------------------------
Η ταινία προβαλλόταν στο πλαίσιο της περιοδικής έκθεσης "Δωδώνη, Το Μαντείο των Ήχων" στο Μουσείο της Ακρόπολης με διάρκεια από 01 Ιουλίου 2016 έως 31 Μαρτίου 2017.
Archaeologica lMuseum of Ioannina
-----------------------------------
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου