ΠΕΡΙ ΕΡΩΤΟΣ

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ

Νομίζω ότι κάτι τέτοιο είπες, ότι δηλαδή, αφότου εμφανίστηκε ο Έρωτας, στις πράξεις των θεών κυριάρχησε το στοιχείο της ομορφιάς και ότι στην ασχήμια, δεν γεννιέται έρωτας. Μήπως δεν ήταν αυτά τα λεγόμενα σου»;

«Πράγματι, τα είπα !» Τον βεβαίωσε ο Αγάθωνας. «Και πολύ ταιριαστά μιλάς, φίλε μου», συμπλήρωσε ο Σωκράτης, «κι αν αυτά είναι πράγματι έτσι, ο Έρωτας είναι έρωτας για το κάλλος και για την ασχήμια δεν υφίσταται; Μα δεν έχουμε παραδεχτεί ότι αυτό που χρειάζεται κάποιος και δεν το έχει, αυτό αγαπά;»

«Ακριβώς!» Απάντησε ο Αγάθωνας. «Άρα λοιπόν του Έρωτα του λείπει το κάλλος και δεν το έχει.» «Κατ' ανάγκη αυτό πρέπει να πω, »ψιθύρισε ο Αγάθωνας. «Και πως γίνεται; αυτό που του λείπει το κάλλος και δεν το έχει αποκτήσει με κανένα τρόπο, αυτό εσύ λες ότι είναι καλό;»

«Όχι βέβαια!» είπε ο Αγάθωνας. «Και παραδέχεσαι ότι ο Έρωτας είναι καλός, κάτω απ' αυτές τις προϋποθέσεις;» Και ο Αγάθωνας είπε: «Σχεδόν Σωκράτη, δεν έχω ιδέα τι έλεγα τότε.»

«Κι όμως, πολύ σωστά μίλησες», συνέχισε ο  Σωκράτης, «πες μου όμως κάτι ακόμη· 'τα αγαθά θεωρείς ότι είναι καλά»; «Φυσικά!» ήταν η απάντηση. «Επομένως, αν ο Έρωτας στερείται τα καλά και τα αγαθά είναι καλά, είναι αυταπόδεικτο ότι ο Έρωτας στερείται και τα αγαθά». «Εγώ, Σωκράτη», τον διέκοψε ο Αγάθωνας, «και να το ήθελα, δεν θα μπορούσα να βρω επιχειρήματα και να σε αντικρούσω· θα δεχτώ ότι είναι έτσι, όπως εσύ λες.»

«Την αλήθεια, αξιαγάπητε Αγάθωνα, δεν μπορείς ν' αντικρούσεις, γιατί, το ν' αντικρούσεις τον Σωκράτη, δεν είναι καθόλου δύσκολο.Και ήρθε η ώρα να σ' αφήσω.

Το λόγο για τον Έρωτα, που άκουσα κάποτε από μια γυναίκα με προφητικές ικανότητες, τη Διοτίμα, η οποία και σ' αυτά τα ζητήματα, αλλά και σε πολλά άλλα ήταν σοφή, και η οποία ειρήσθω εν παρόδω, όταν κάποτε, πριν από το λοιμό, οι Αθηναίοι θυσίασαν για να λάβουν μαντεία, έδωσε αναβολή στην πανούκλα για δέκα χρόνια· αυτή είναι που δίδαξε και σε μένα τα ερωτικά πράγματα.

Το λόγο, λοιπόν, που είπε εκείνη, ύστερα απ' όσα καταλήξαμε με τον Αγάθωνα, θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω με λεπτομέρειες, εγώ με τον δικό μου τρόπο, όπως μπορώ.

Πρέπει όμως, Αγάθωνα, ν' ακολουθήσω τη δική μου γραμμή διήγησης και ν' αναφερθώ αναλυτικά πρώτα στον ίδιο τον Έρωτα, στην ταυτότητα και στην ποιότητα του και ύστερα στα έργα του. Μου φαίνεται πανεύκολο να σας τα διηγηθώ με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο κάποτε τα παρουσίασε σε μένα η ξένη, εξετάζοντάς με μέ παντοειδείς ερωτήσεις για την ανεύρεση της αλήθειας. Ούτε λίγο ούτε πολύ και εγώ τα ίδια έλεγα σ'αυτή, παρόμοια μ' αυτά που τώρα σε μένα ο Αγάθωνας έλεγε, ότι δηλαδή ο Έρωτας είναι μεγάλος θεός και ότι σχετίζεται με το καλό. Και με ήλεγξε και μένα με τα ίδια επιχειρήματα που εγώ ήλεγξα αυτόν, αποδεικνύοντας δηλαδή ότι ούτε καλός είναι, πράγμα που εγώ υποστήριζα, ούτε αγαθός.

Και εγώ της είπα: «Τί είναι αυτά; Άραγε ο "Έρωτας είναι αισχρός και κακός;» ΗΔιοτίμα απάντησε: «Δεν αποφεύγεις τις δυσοίωνες εκφράσεις («Μη γρουσουζεύεις!») ή νομίζεις ότι κατ' ανάγκη είναι αισχρό εκείνο που δεν είναι καλό;»

«Και με το παραπάνω!»

«Αλήθεια; Κι αν δεν είναι σοφό, είναι αμαθές;

 Μήπως δεν σου περνάει από το μυαλό ότι υπάρχει και κάτι ενδιάμεσο μεταξύ σοφίας και αμαθείας;» «Τί είναι αυτό;» «Το να έχεις ορθές απόψεις» είπε, «χωρίς να μπορείς να τις εκφράσεις, δεν καταλαβαίνεις ότι δεν είναι ούτε γνώση-πως θα μπορούσε η γνώση να είναι κάτι ανέκφραστο; - ούτε αμαθία - πώς θα μπορούσε να ονομαστεί αμαθία, όταν υπάρχει σαφής αντίληψη της αντικειμενικότητας;-- αλλά, αν δεν κάνω λάθος, η ορθή άποψη και σκέψη βρίσκεται ανάμεσα στη φρόνηση και στην αμάθεια».

 «Δίκιο έχεις!» Είπα εγώ.

Μη λοιπόν, μη θεωρείς αναγκαστικά αισχρό, ο,τι δεν είναι καλό ή κακό ο,τι δεν είναι αγαθό. Έτσι λοιπόν, και σχετικά με τον Έρωτα, αφού και ο ίδιος παραδέχεσαι ότι δεν είναι αγαθός ή καλός, μην νομίζεις ότι πολύ περισσότερο θα 'πρεπε να είναι αισχρός και κακός, αλλά κάτι ενδιάμεσο των δυο αυτών».

«Κι όμως,» είπα εγώ, « είναι κοινά αποδεκτό ότι πρόκειται για μεγάλο θεό· όλοι το λένε. »

 «Με τη λέξη όλοι», είπε, «αναφέρεσαι στους ειδήμονες ή και στους άσχετους;»

«Σε όλους», είπα και εκείνη γέλασε και είπε θριαμβολογώντας: «Πώς λοιπόν κάνουν λόγο για μεγάλο θεό αυτοί που ισχυρίζονται ότι αυτός δεν είναι καν θεός;»

«Ποιοί είναι αυτοί;» είπα εγώ.

«Ένας εσύ »,είπε «και μια εγώ.»

Και εγώ είπα: «Δεν σε καταλαβαίνω, τί εννοείς;»

Και κείνη ανταπάντησε: «Εύκολα θα καταλάβεις. Δε μου λες; Αρνείσαι ότι στο σύνολό τους οι θεοί είναι ευτυχισμένοι και καλοί; Μη μου πεις ότι θα τολμούσες να πεις ότι κάποιος απ' τους θεούς δεν είναι ευτυχισμένος και καλός;»

«Όχι, μα το Δία!» Απάντησα.

«Κι ονομάζεις λοιπόν ευτυχισμένους, αυτούς που δεν έχουν αποκτήσει τα καλά και τα αγαθά;»

«Όχι, βέβαια!»

«Έλα που για τον Έρωτα παραδέχτηκες ότι λόγω έλλειψης των καλών και των αγαθών τα επιθυμεί αυτά, γιατί τά 'χει ανάγκη.»

«Ναι, το παραδέχτηκα».

«Πώς λοιπόν, θα μπορούσε να είναι θεός αυτός που δεν έχει μερίδιο στα καλά και στα αγαθά;»

«Δε γίνεται,απ' ό,τι φαίνεται».

«Βλέπεις λοιπόν», είπε, «ότι και συ δεν θεωρείς τον Έρωτα θεό;»

«Τί μπορεί νά ‘ναι ο Έρωτας», είπα εγώ, «θνητός;»

«Καθόλου!»

«Αλλά τί;»

«Κάτι ενδιάμεσο μεταξύ θνητού και αθάνατου, σύμφωνα με τα προηγούμενα,» είπε, και εγώ απόρησα:

«Δηλαδή, Διοτίμα, τί είναι αυτό;»

«Μεγάλη θεότητα, Σωκράτη· και για να το ξέρεις, κάθε θεότητα βρίσκεται ανάμεσα στους θεούς και τους θνητούς».

«Και ποιες δυνάμεις έχει»; Ρώτησα εγώ.

«Ερμηνεύει και μεταφράζει, στους μεν θεούς τα ανθρώπινα στους δε ανθρώπους τα θεϊκά· και πιο συγκεκριμένα, από τους μεν τις παρακλήσεις και τις θυσίες από τους δε, τις απαιτήσεις και τις αποζημιώσεις για τις θυσίες και, καθώς βρίσκεται στη μέση, συμπληρώνει τέλεια και τους μεν και τους δε, ώστε τα πάντα έχουν συνδεθεί με τ’ όνομά του. Με τη μεσολάβηση του, προοδεύει στο σύνολο της η μαντική τέχνη και η τέχνη των ιερέων και εκείνων που καταπιάνονται με τις θυσίες, τις τελετές, τις μαγγανείες και γενικά τη μαντεία και τη μαγεία».

-ΠΛΑΤΩΝΟΣ – ΣΥΜΠΟΣΙΟ -

Διαβάστε: Η ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΔΙΟΤΙΜΑ. Η ΔΑΣΚΑΛΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ