ΣΟΦΟΤΕΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙΝΟΣ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ ΤΟΥ

Ο Σωκράτης ήταν ένας μονήρης φιλόσοφος που δεν ζήτησε ποτέ αμοιβή για να πει αυτά που είχε να πει. Δεν είχε καν μια σταθερή ομάδα μαθητών. Ο Σωκράτης ήτανε ένας «αρνητικός» φιλόσοφος. Ενώ συνήθως ο φιλόσοφος προσπαθεί να λύσει ένα φιλοσοφικό πρόβλημα, να δώσει δηλαδή μια θετική απάντηση σε ένα φιλοσοφικό ερώτημα, ο Σωκράτης δεν έκανε ποτέ κάτι τέτοιο. Αντίθετα, εκείνο που διεκήρυττε ήταν ότι το μόνο που γνωρίζει είναι ότι δεν γνωρίζει τίποτε.

«Κριτία, φέρεσαι σα να έχω ομολογήσει ότι γνωρίζω τις απαντήσεις στις ερωτήσεις που σου κάνω, και θα μπορούσα να σου τις δώσω αν το ήθελα. Δεν είναι έτσι. Αναζητώ μαζί σου (την αλήθεια) ... γιατί ούτε εγώ έχω την γνώση...» (Χαρμίδης, 165d).

Παρόλα αυτά, όταν ρώτησαν την Πυθία ποιος είναι ο σοφότερος Έλληνας, αυτή απάντησε «ο Σωκράτης», μια απάντηση που διήγειρε την περιέργεια του Σωκράτη. Προσπάθησε λοιπόν να καταλάβει γιατί η Πυθία έδωσε τέτοιο χρησμό. Μιλώντας με διάφορους πολίτες στην Αθήνα, ο Σωκράτης κατάλαβε ότι ενώ εκείνος είχε τουλάχιστον την αυτογνωσία ότι δεν γνωρίζει τίποτε, εκείνοι νόμιζαν ότι ήξεραν τα πάντα, χωρίς όμως να ισχύει κάτι τέτοιο. Η Πυθία λοιπόν είπε ότι σοφότερος είναι εκείνος που έχει επίγνωση της άγνοιας του, και όχι εκείνος που στερείται αυτή την επίγνωση. Η άγνοια είναι σοφία.

Αν δεχτούμε ότι κάποια πράγματα τα γνωρίζουμε, ενώ άλλα όχι, η Σωκρατική προσέγγιση μας θυμίζει ότι πρέπει πάντα να έχουμε επίγνωση της γνώσης αλλά και της άγνοιας που μας χαρακτηρίζει. Αυτά τα δύο είναι αχώριστα και πάνε μαζί, με έμφαση στην άγνοια. 

Έτσι ο Σωκράτης, πιστός στην αρνητική του μέθοδο, προσεγγίζει την γνώση μέσα από την άγνοια. Η πρώτη και μεγάλη ωφέλεια αυτής της προσέγγισης είναι ότι η αποδοχή της άγνοιας είναι λυτρωτική. 

Ο άνθρωπος που αποδέχεται την άγνοια του είναι ελεύθερος να προσεγγίσει την γνώση, την Αλήθεια, σε σχέση με εκείνον που είναι δέσμιος μιας «δήθεν» γνώσης και δεν μπορεί να αναζητήσει τίποτε πέρα από τις αυταπάτες του. Όσο μεγαλύτερη η επίγνωση της άγνοιας που κατέχω, τόσο σοφότερος είμαι.

Νίκος Μορόπουλος

Σύμβουλος Εταιρικών Μετασχηματισμών (MSc)

https://www.cnn.gr/