ΚΑΘΕ ΨΥΧΗ ΜΕΛΛΕΤΑΙ ΝΑ ΔΕΧΘΕΙ Ο,ΤΙ ΤΗΣ ΑΡΜΟΖΕΙ

Σχετικά όμως με τη μορφή της ψυχής, πρέπει να πούμε τα εξής: ποιας υφής πράγμα είναι, τούτο οπωσδήποτε είναι ζήτημα που απαιτεί θεϊκή και εκτενή ανάπτυξη, όμως με τι μοιάζει, αυτό είναι θέμα που μπορεί να καλυφθεί από συντομότερη και στο πλαίσιο των ανθρωπίνων δυνατοτήτων ανάπτυξη.
Ας μιλήσουμε, λοιπόν, με τέτοιο τρόπο. Ας πούμε ότι η ψυχή μοιάζει με τη σύνθετη δύναμη ενός ζεύγους φτερωτών αλόγων και του ηνιόχου τους. Όμως, ενώ όλα τα άλογα και οι ηνίοχοι των θεών είναι καλής φύσης και προέλευσης, των άλλων γενών, είναι μικτής.

Κατ αρχήν, ο ηνίοχος, σ' εμάς, οδηγεί διευθύνοντας ένα ζευγάρι αλόγων, κι έπειτα, από τα άλογα, το ένα είναι όμορφο, ευγενικό και από ανάλογη ράτσα, ενώ το άλλο έχει τα αντίθετα χαρακτηριστικά και είναι από αντίθετη ράτσα.
Έτσι, αναπόφευκτα, η ηνιόχηση σ' εμάς είναι δύσκολη και κουραστική. Πρέπει όμως τώρα να επιχειρήσουμε να εξηγήσουμε με ποια λογική το ένα ζωντανό ον χαρακτηρίστηκε θνητό και το άλλο αθάνατο. Γενικά η ψυχή αναλαμβάνει καθετί το άψυχο.
Περιδιαβαίνει έτσι τον ουρανό, παίρνοντας άλλοτε τη μια και άλλοτε την άλλη μορφή και, καθώς είναι τέλεια και φτερωτή, κινείται στον αιθέρα και διευθύνει όλο τον κόσμο.

Η ψυχή, όμως, που έχασε τα φτερά της, περιφέρεται εδώ και κει μέχρι να βρει να κρατηθεί από κάτι στέρεο και εκεί πλέον εγκαθίσταται και αποκτά γήινο σώμα, που, εξαιτίας της δύναμης της ψυχής, φαίνεται ότι κινεί τον εαυτό του.
Αυτό λοιπόν το σύνολο, σύνδεμα σώματος και ψυχής, ονομάστηκε ζωντανό ον και πήρε την επωνυμία «θνητό». 
Όσο για το να αποκαλέσουμε ένα ον αθάνατο, δεν έχουμε κανένα λόγο πραγματικά ελεγμένο από τη σκέψη μας, απλώς πλάθουμε με τη φαντασία μας τον θεό - χωρίς να τον έχουμε ούτε δει ούτε πλήρως συλλάβει - ως ένα αθάνατο ον, που έχει ψυχή, έχει και σώμα, τα οποία είναι πάντα σύμφυτα. 

Εμείς ας εξετάσουμε τώρα το λόγο, εξαιτίας του οποίου η ψυχή χάνει τα φτερά της, που πέφτουν. Ο λόγος, λοιπόν, είναι περίπου ο ακόλουθος:
Η δύναμη του φτερού, από τη φύση της, καθώς κινείται προς τα πάνω, παίρνει μαζί της το βαρύ στοιχείο και το οδηγεί στα ύψη, εκεί όπου κατοικεί το γένος των θεών και, περισσότερο από καθετί που συνδέεται με το σώμα, η ψυχή έχει επικοινωνήσει με το θεϊκό. Το θεϊκό είναι όμορφο, σοφό, καλό, και έχει όλες τις σχετικές με αυτά ιδιότητες.
Με τούτες πιο πολύ τρέφεται και μεγαλώνει το φτέρωμα της ψυχής, ενώ φθείρεται και καταστρέφεται από το άσχημο, το κακό και τις άλλες αντίθετες ιδιότητες.

Ο Δίας λοιπόν, ο μεγάλος ηγεμόνας του ουρανού, οδηγώντας ένα φτερωτό άρμα, προχωρεί πρώτος και βάζει σε τάξη και φροντίζει όλα τα πράγματα. Τον ακολουθεί μια στρατιά θεών και δαιμόνων, διαταγμένη σε έντεκα μέρη. Στον οίκο των θεών μένει μόνη η Εστία.
Από τους άλλους θεούς, όσοι, μέσα στους δώδεκα, έχουν ταχθεί να διευθύνουν, προηγούνται, ορίζοντας ο καθένας τον τομέα που του τάχθηκε. Μέσα στον ουρανό υπάρχουν πολλά μακάρια θεάματα και περάσματα, όπου περιφέρεται το γένος των ευδαιμόνων θεών, ασκώντας ο καθένας τους το δικό του έργο και ακολουθεί όποιος πάντα θέλει και μπορεί, μια και ο φθόνος παραμένει έξω από το θεϊκό χώρο.

Αλλά όταν πηγαίνουν σε γιορτινό γεύμα και σε συμπόσιο και προχωρούν ανεβαίνοντας μέχρι την άκρη της υπουράνιας αψίδας, τότε, τα οχήματα των θεών καθοδηγούνται αποτελεσματικά, κινούνται με ισορροπία και πορεύονται με ευχέρεια, ενώ τα άλλα κινούνται με κόπο. Γιατί το κακό άλογο, γέρνοντας, βαραίνει και σπρώχνει δυνατά προς τη γη όποιους ηνιόχους δεν το έχουν καλά γυμνασμένο. Εκεί, λοιπόν, εκδηλώνεται η πιο κρίσιμη προσπάθεια και δίνεται ο έσχατος αγώνας της ψυχής.

Οι ψυχές που αποκαλούνται αθάνατες, όταν φθάσουν στην άκρη της αψίδας, περνούν έξω και εγκαθίστανται στην πλάτη του ουράνιου θόλου.
Όταν μάλιστα σταθούν εκεί, τις πηγαίνει γύρω-γύρω η περιφερική κίνηση, και, έτσι, αυτές βλέπουν τα πράγματα που είναι πέρα από τον ουρανό.
Όμως τον υπερουράνιο τόπο δεν τον ύμνησε, ούτε θα τον υμνήσει ποτέ κανείς από τους ποιητές αυτού εδώ του κόσμου, όπως του αξίζει.
Τα σχετικά όμως με τον τόπο αυτόν, έχουν όπως θα πω αμέσως. Γιατί πρέπει να τολμήσουμε να πούμε το αληθινό, αφού,άλλωστε, συζητούμε για την αλήθεια.

Η άχρωμη, άμορφη και ανέγγιχτη ουσία, που όντως έτσι είναι, και γύρω από την οποία γεννιέται η αληθινή γνώση, είναι θεατή μόνο από το νου, τον κυβερνήτη της ψυχής, και υφίσταται σε αυτόν ακριβώς τον τόπο. Η θεϊκή σκέψη, λοιπόν, καθώς τρέφεται με νου και με εντελώς καθαρή γνώση, και η σκέψη κάθε ψυχής που της μέλλεται να δεχθεί ό,τι της αρμόζει, όταν, μετά από ένα σημαντικό χρονικό διάστημα, δει πάλι το ον, το αγαπά, και, όταν θεωρεί τα αληθινά, τρέφεται και ευφραίνεται, εωσότου η περιφερική κίνηση συμπληρώσει τον κύκλο και τη φέρει στο ίδιο σημείο. 

Όμως, κατά την περιφερική αυτή πορεία θεάται, έχοντας την κάτω από τα μάτια της, την ίδια τη δικαιοσύνη, θεάται τη σωφροσύνη, θεάται και τη γνώση, όχι βέβαια εκείνην που συνδέεται με τις μεταβολές του γίγνεσθαι, ούτε εκείνη που είναι διαφορετική για κάθε (διαφορετικό) πράγμα απ' όσα εμείς τώρα αποκαλούμε όντα, αλλά την αληθινή επιστήμη που αφορά στο αληθινό ον. Και αφού η ψυχή θεαθεί με τον ίδιο τρόπο και τα άλλα αληθινά όντα και χορτάσει από τούτη τη θέαση, βυθίζεται πάλι στο εσωτερικό μέρος του ουρανού και επανέρχεται στο κατάλυμά της και όταν αυτή γυρίσει, ο ηνίοχος βάζει τα άλογα μπροστά στη φάτνη, τους δίνει να φάνε αμβροσία, και μετά τα ποτίζει με νέκταρ.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ (ΠΛΑΤΩΝΟΣ -  ΦΑΙΔΡΟΣ)