Έτσι αυτοί που αλληλοαγαπιούνται για ωφέλεια, που μπορούν να κερδίσουν από τη φιλία τους, δεν αγαπιούνται για τον εαυτό τους, αλλά επειδή ελπίζουν ν' απολαύσουν κάποιο αγαθό ο ένας από τον άλλο. Το ίδιο ισχύει και για εκείνους που αγαπούν αυτούς που τους προκαλούν ευχαρίστηση. Γιατί αυτοί δεν αγαπούν τους πνευματώδεις σαν τέτοιους αλλά επειδή βρίσκουν ευχαρίστηση κοντά τους.
Όσοι αγαπούν από συμφέρον, αγαπούν για χάρη του δικού τους εαυτού. Αυτοί που αγαπούν για ευχαρίστησή τους, αγαπούν για εκείνο που είναι γι' αυτούς ευχάριστο. Για να μιλήσουμε σύντομα δεν αγαπούν τον φίλο τους, επειδή είναι φίλος τους, αλλά σύμφωνα με το μέτρο, που ανάλογα τους είναι χρήσιμος σ' αυτούς. Τέτοιες φιλίες είναι τυχαίες, γιατί σύμφωνα μ' αυτές, εκείνοι που αγαπιούνται δεν αγαπιούνται για εκείνο που είναι αυτοί οι ίδιοι, αλλά εφόσον άλλοι προσφέρουν κάποιο αγαθό, κι οι άλλοι κάποια ευχαρίστηση. Οι τέτοιας λογής φιλίες διαλύονται εύκολα, αφού τα πρόσωπα που αγαπιούνται δεν είναι πια τα ίδια. Γιατί, όταν δεν είναι πια χρήσιμα ή ευχάριστα παύουν ν' αγαπιούνται. Εκτός απ' αυτό, και το ίδιο το χρήσιμο μεταβάλλεται, είναι δηλαδή κάθε φορά άλλο. Ώστε, όταν εξαφανίζεται ο λόγος που συγκρατεί τον φιλικό δεσμό, εξαφανίζεται μαζί του κι η φιλία, γιατί καθορίζεται η φιλία από αυτόν το λόγο μονάχα.
Η φιλία των νέων φαίνεται να βασίζεται στην ηδονή, αφού η ζωή τους εξουσιάζεται από το πάθος που ζουν για την απόλαυση και το παρόν. Αλλά όταν περνά η ηλικία, κι αυτές οι απολαύσεις μεταβάλλονται. Γι' αυτό και οι φιλίες των νέων πραγματοποιούνται και διαλύονται γρήγορα, γιατί, όταν μεταβάλλονται οι ορέξεις, μεταβάλλεται μαζί κι η φιλία τους.
Γρήγορα οι νεανικές τέρψεις μεταβάλλονται. Άλλωστε οι νέοι είναι πολύ επιρρεπείς στον έρωτα, αφού αυτό το συναίσθημα το εξουσιάζει το πάθος κι η ηδονή. Γι' αυτό ερωτεύονται και παύουν να ερωτεύονται γρήγορα και κατά το διάστημα μιας μονάχα ημέρας πολλές φορές ερωτεύονται και ξαναερωτεύονται. Και εφόσον ο έρωτας συνεχίζεται, ποθούν να βρίσκονται με το πρόσωπο που αγαπούν και να ζουν μαζί του, γιατί η διάθεση αυτή ανταποκρίνεται με το είδος της φιλίας που συναισθάνονται.
Τέλεια είναι η φιλία των αγαθών και ως προς την αρετή όμοιων ανθρώπων, Τελεία δ’ ἐστὶν ἡ τῶν ἀγαθῶν φιλία καὶ κατ’ ἀρετὴν ὁμοίων γιατί αυτοί επιθυμούν τα αγαθά οι μεν για τους δε, εφόσον είναι αγαθοί και αυτοί καθ' εαυτούς τέτοιοι. Φίλοι στην κυριολεκτική σημασία της λέξεως είναι όσοι επιθυμούν το αγαθό για τους φίλους των (γιατί τους διαπνέει το συναίσθημα της φιλίας αυτό καθ' εαυτό και όχι ανάλογα με τα γεγονότα). Γι' αυτό διατηρείται ανάμεσά τους η φιλία, εφ' όσον είναι αγαθοί και η αρετή τους είναι μόνιμη.
Στις τέτοιες φιλικές σχέσεις ο καθένας από τους δυο φίλους είναι αγαθός και αυτός καθ' εαυτόν και για το φίλο του. Γιατί οι ενάρετοι είναι απόλυτα αγαθοί και χρήσιμοι ο ένας για τον άλλο, και ομοίως και ευχάριστοι, αφού οι ηθικοί άνθρωποι αξίζουν να αρέσουν απολύτως και να είναι και μεταξύ τους ευχάριστοι. Γιατί ο καθένας απ' αυτούς βρίσκει απόλαυση στις πράξεις του ή σε συγγενικές πράξεις, και οι πράξεις των ενάρετων ανθρώπων είναι οι ίδιες ή όμοιες μεταξύ τους. Η τέτοια φιλία είναι δικαιολογημένη και σταθερή, επειδή συγκεντρώνει όσα πρέπει να υπάρχουν ανάμεσα στους φίλους. Γιατί κάθε φιλία στηρίζεται σε κάποιο αγαθό ή σε κάποιαν απόλαυση, είτε απόλυτα είτε σχετικά με το αγαπημένο πρόσωπο και προϋποθέτει και κάποιαν ομοιότητα.
Λοιπόν, σ' αυτήν την φιλία υπεισέρχονται όλα τα στοιχεία, για τα οποία μιλήσαμε, αυτά καθ' εαυτά (οι τέτοιοι φίλοι είναι όμοιοι σ' αυτό το σημείο, καθώς ακριβώς και στα υπόλοιπα) ―κι ας προσθέσουμε και το ότι το απόλυτα αγαθό είναι και το απόλυτα ευχάριστο.
Αυτά είναι αξιαγάπητα παραπάνω από κάθε άλλο. Έτσι και η φιλία και η αγάπη πρέπει να βασίζονται σ' αυτά.
Φυσικά οι τέτοιες φιλίες είναι σπάνιες, γιατί οι τέτοιας λογής άνθρωποι είναι λίγοι. Εξ άλλου για την σύναψη τέτοιων φιλικών δεσμών χρειάζεται πολύς καιρός και συνήθεια συμβίωσης, γιατί, σύμφωνα με την παροιμία, είναι αδύνατο να γνωρισθούν μεταξύ των οι άνθρωποι, πριν να φάνε μαζί, όπως λένε, πολύ αλάτι, ούτε είναι δυνατό να γλεντάνε και να συνάπτουν φιλικές σχέσεις, πριν να φανεί ο ένας ευχάριστος στον άλλο και κερδίσει τη συμπάθειά του.
Όσοι προθυμοποιούνται να συνάπτουν γρήγορα φιλικές σχέσεις, θέλουν να είναι φίλοι, αλλά δεν είναι τέτοιοι πραγματικά παρά μονάχα αν είναι συγχρόνως ο ένας για τον άλλο αξιαγάπητοι και το ξεύρουν. Γιατί μονάχα η θέληση για την φιλία γεννιέται γρήγορα, αλλά όχι η φιλία.
Τέτοια είναι η αληθινή φιλία και σχετικά με τη διάρκεια και σχετικά με τα άλλα, και σύμφωνα μ' αυτήν τη φιλία ο ένας δίνει στον άλλο, ως προς όλα τα αυτά και τα όμοια, όπως πρέπει να γίνεται μεταξύ φίλων.
Η φιλία η βασιζόμενη πάνω στην ευχαρίστηση είναι όμοια μ' εκείνην που αναφέραμε (γιατί και οι ενάρετοι είναι ευχάριστοι μεταξύ τους). Το ίδιο ισχύει και για τη φιλία που αποβλέπει στο χρήσιμο (αφού και οι ενάρετοι είναι χρήσιμοι ο ένας στον άλλο). Αλλά η φιλία είναι σταθερή κι ανάμεσα στους ανθρώπους εκείνους, που οι φιλικοί δεσμοί τους στηρίζονται στην ευχαρίστηση ή το συμφέρον, κι αυτό εφόσον ο ένας δίνει στον άλλο το ίδιο πράγμα, λ.χ. απόλαυση.
Επειδή οι άνθρωποι ονομάζουν φίλους κι αυτούς με τους οποίους συνδέονται με αμοιβαία ωφέλεια, όπως ακριβώς οι πόλεις (γιατί οι συμμαχίες συνάπτονται φανερά από συμφέρον) όπως κι εκείνους που αγαπιούνται για την απόλαυση, όπως κάμνουν τα παιδιά, ίσως θα πρέπει να ονομάσουμε κι εμείς φίλους τους τέτοιους ανθρώπους.
Η πιο τέλεια φιλία είναι η φιλία ανάμεσα σε ηθικούς ανθρώπους όπως ήδη είπαμε πολλές φορές, γιατί φαίνεται ότι το αξιαγάπητο και περιπόθητο θεωρείται σαν απόλυτα αγαθό ή ευχάριστο, αλλά το άτομο νομίζει σαν τέτοιο ό,τι είναι ευχάριστο σ' αυτό, κι ο ενάρετος είναι τέτοιος για τον ενάρετο και για τους δυο λόγους.
Η αγάπη (φίλησις) μοιάζει μ' ένα αισθησιακό συναίσθημα, η φιλία με μια έξη. Γιατί η αγάπη απευθύνεται και σε άψυχα αντικείμενα, ενώ η αμοιβαία αγάπη (αντιφίλησις) που προϋποθέτει ελεύθερη εκλογή προέρχεται από μια έξη. Εκτός απ' αυτά, επιθυμεί κάποιος τα αγαθά για τον αγαπημένο για χάρη του ίδιου, παρακινημένος σ' αυτό όχι από αισθησιακό συναίσθημα, αλλά από έξη. Εκείνος που αγαπά τον φίλο του μ' αυτό τον τρόπο, αγαπά επίσης οτιδήποτε είναι γι' αυτόν αγαθό, σε τρόπο ώστε αγαπούν κι οι δυο το δικό τους αγαθό και ανταποδίδουν τα ίσα με καλή θέληση και χαρά. Γιατί η φιλία, όπως λένε, είναι ισότητα, κι αυτό ισχύει πάρα πολύ για τους φιλικούς δεσμούς ανάμεσα στους ενάρετους ανθρώπους.
Απόδοσις Β. Μοσκόβης. 1993. Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια. Ι–ΙΙ. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.
EIKONA: Αριστοτέλης. Ρωμαϊκό αντίγραφο από ελληνικό χάλκινο πρωτότυπο του Λύσιππου. Ο μανδύας είναι σύγχρονη προσθήκη. Museo nazionale romano di palazzo Altemps
Πώς να εμφανιστεί ξανά ένας Μέγας Αλέξανδρος, όταν δεν υπάρχει Αριστοτέλης;
[Περισσότερα για τον Αριστοτέλη, χρησιμοποιήστε την εφαρμογή “Αναζήτηση στο ιστολόγιο”.]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου