Η χρήση της λέξης «φιλοσοφία» στην καθημερινή γλώσσα οδηγήθηκε τον αιώνα που πέρασε, και ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες, στην... κατάχρηση.
Η εξήγηση ως ένα σημείο βρίσκεται στην ευρύτητα της εφαρμογής του «φιλοσοφείν», που μας οδηγεί σε πολύ περισσότερες από μία «φιλοσοφίες»: στη φιλοσοφία της φύσης, στη φιλοσοφία τον ανθρώπου, καθώς και της κοινωνίας, της ιστορίας, αλλά και σε πολλές άλλες περισσότερο εξειδικευμένες φιλοσοφίες, όπως η φιλοσοφία των μαθηματικών, η ηθική φιλοσοφία, η φιλοσοφία του δικαίου, η φιλοσοφία της τέχνης, αλλά και της βιολογίας, της οικονομίας, πρόσφατα ακόμη και της επικοινωνίας, καθώς και άλλες. Προφανής συνέπεια της ευρύτατης αυτής εφαρμογής υπήρξε η σύγχυση, που επικράτησε στον κοινό νου για το «αντικείμενο» της φιλοσοφίας, αλλά και οι αμήχανες και ποικίλες αντιδράσεις στο κάθε άκουσμα της λέξης «φιλοσοφία», αντιδράσεις που τελικά φαίνεται να συνοψίζονται σε μία αίσθηση δικαιώματος «ελεύθερης χρήσης» του όρου. Αντί, π.χ., να παροτρύνουμε κάποιον να σκεφτεί με ψυχραιμία και υπομονή λέγοντας ακριβώς αυτές τις λέξεις, συνήθως λέμε «φιλοσόφησε το», ή, σε άλλη περίπτωση, αντί να πει ο διευθυντής της επιχείρησης στους υπαλλήλους του «προς το παρόν δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε αυξήσεις», προτιμά να πει «η φιλοσοφία μας είναι να διασφαλίσουμε πρώτα την ανταγωνιστικότητα της εταιρίας μας»· στον «πληθωρισμό» αυτόν έχουν φυσικά μερίδιο και οι διαφημίσεις, όπου δεν μας εκπλήσσει πλέον αν ακούσουμε και για τη «φιλοσοφία» κάποιας... ηλεκτρικής σκούπας!
Φυσικά ο μεγάλος όγκος των αναφορών στον όρο «φιλοσοφία» αφορά λιγότερο ακραίες καταχρήσεις. Κάθε αλλαγή στη ζωή μας, που επιθυμούμε αλλά δεν είναι εύκολο να πραγματοποιήσουμε, μας οδηγεί συχνά στο να πούμε «πρέπει να αλλάξουμε φιλοσοφία», αντί απλούστερα να πούμε «πρέπει να αλλάξουμε τρόπο σκέψης», ή, ακόμη πιο απλά, να εντοπίσουμε το πρόβλημα σε ορισμένες σκέψεις, συνήθειες, ή, και κανόνες της καθημερινής μας ζωής.
Είναι λοιπόν κάθε σκέψη, συνήθεια ή κανόνας μία «φιλοσοφία»; Όχι βέβαια, όπως και κάθε απλή παρατήρηση ενός φυσικού φαινομένου δεν είναι θεωρία της φυσικής...
Αξίζει να αναφερθούμε εδώ σ΄ ένα ανέκδοτο από τη ζωή του αρχαίου φιλοσόφου Διογένη, που τόσο δραματικά και επίκαιρα έρχεται να αντιπαρατεθεί στον δικό μας σύγχρονο «φιλοσοφικό πληθωρισμό»: Μία παρέα νεαρών πλησίασαν τον φιλόσοφο, γνωστό για την εκκεντρικότητα αλλά και την καυστικότητα του, με σκοπό να ειρωνευτούν το επάγγελμά του (του πλανόδιου δασκάλου - φιλοσόφου). Τον ρωτούν λοιπόν:
«Γιατί, δάσκαλε, πολλοί άνθρωποι δίνουν χρήματα στους φτωχούς, αλλά κανείς δέν βλέπουμε να δίνει στους φιλοσόφους;»
Και ο Διογένης απαντά:«Γιατί, παιδιά μου, πολλοί άνθρωποι φοβούνται μήπως κάποια μέρα γίνουν φτωχοί. Ποτέ κανείς δεν φοβάται μήπως γίνει φιλόσοφος».
Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα από την Εισαγωγή του εν επικεφαλίδι βιβλίου του δρ Άρη Κουτούγκου. Ο συγγραφέας είναι διδάκτορας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αναπληρωτής καθηγητής στον Τομέα Ανθρωπιστικών Σπουδών της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών του Ε.Μ.Π. και συνεργάτης μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών με το τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου διδάσκει Θεωρία της Γνώσης και Μεταηθική.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου