ΕΘΙΜΑ της ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ, των ΚΑΛΑΣ, απογόνων του Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, με Διονυσιακά τραγούδια, θυμίζουν Ελληνικές Παραδόσεις

Του Γιώργου Λεκάκη

Παραμονή πρωτοχρονιάς οι Καλάς εύχονται ο νέος χρόνος να είναι γεμάτος ευδαιμονία, επισκεπτόμενοι μικροί και μεγάλοι τα σπίτια, κτυπώντας τις πόρτες ,μεταφέροντας τις ευχές όπως:

«kala mala xei tzestaκ»

καλά μάλα (πολύ) να σας έχει η εστία[1]

...και προσφέρουν στα παιδιά, καλωσορίζοντας τα, δύο καλάθια γεμάτα, το ένα με ξηρούς καρπούς και το άλλο με όσπρια και σιτάρι. Τραγουδούν και χορεύουν με ευχές για το σπίτι για την χρονιά που έρχεται.

Βγαίνοντας έξω σταματούν στην πόρτα, παίρνοντας στην χούφτα - κι αυτό έχει την δική του σημασία - τα όσπρια μαζί με το σιτάρι και κτυπώντας τρεις φορές την πόρτα εύχονται με κάλαντα:

«σ’ αυτό το σπίτι που ήρθαμε(*), οι θεοί να σας δίνουν υγεία κι ευτυχία»

και στα νέα ζευγάρια να τους δώσουν οι θεοί αγόρι, ώστε να κρατήσει το θεμέλιο του σπιτιού και το όνομα.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τους ΚΑΛΑΣ, ΕΔΩ.

Το βράδυ μοιράζονται σε δύο ομάδες.

            - Η μια ομάδα μένει σπίτι, βράζει τα όσπρια, τραγουδώντας. Μουτζουρώνονται μεταξύ τους, λέγοντας διονυσιακά πειράγματα - "θυμιούνται" το πέρασμα του Διονύσου από τα μέρη τους. 

            - Η άλλη ομάδα κάνει το αλεύρι με το σιτάρι που πήραν, λέγοντας τα ίδια διονυσιακά τραγούδια. Αλευρώνονται μεταξύ τους - θυμηθείτε τα ελληνικά αλευρομουτζουρώματα(**). Εν συνεχεία φεύγουν να συναντηθούν με την άλλη ομάδα. Όπως είναι αλευρωμένοι, παίρνοντας το υπόλοιπο αλεύρι μαζί, για να φτιάξουν τις πίττες, σπάνε τα καρύδια σε μείγμα με τα φασόλια, και όταν είναι έτοιμα, τα παίρνουν και τα μοιράζουν / επιστρέφουν στα σπίτια, που τους τα είχαν δώσει, προσευχόμενοι στους θεούς να τους δώσει η νέα χρονιά περισσότερα…

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Fεστία (αρχ ελλ.) > ελλ. εστία > λατ. vesta, vestia, Hestia, Festia (> Ήφαιστος, κλπ.) > (καλάς) τζεστιακ, κλπ.
[fest, festival (= γύρω από την εστία (πυρός) οι πρώτες γιορτές].
(*) "Σ' αυτό το σπίτι που ήρθαμε πέτρα να μη ραΐσει κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει!".
Παραδοσιακά ελληνικά κάλαντα!
(**) λ.χ. στο Γαλαξείδι Φωκίδος, στους Αρμένους Ρεθύμνου Κρήτης, κ.ά. Αλλά την ίδια μέρα με τους Καλάς αλευρομουτζουρώνονται και στην Ήβη του Αλικάντε της Ισπανίας, χώρας που ετυμολογικώς συνδέεται με τον θεό Πάνα των Αρκάδων, ο οποίος επίσης, όπως ο Διόνυσος (και ο Ηρακλής) πέρασε κατά την εκστρατεία του από την Ασία...

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Τάματα και Αναθήματα». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.1.2023.

http://www.arxeion-politismou.gr/

--------------------------

Η ΦΥΛΗ ΤΩΝ ΚΑΛΑΣ