Ο ΑΝΑΞΙΜΑΝΔΡΟΣ ΘΕΩΡΗΣΕ ΤΗ ΜΑΖΑ ΤΟΥ ΑΠΕΙΡΟΥ «ΑΘΑΝΑΤΟΝ» ΚΑΙ «ΑΝΩΛΕΘΡΟΝ», ΜΕΤΑΒΙΒΑΖΟΝΤΑΣ ΑΥΤΑ ΤΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΚΗ ΑΡΧΗ

Ο Σιμπλίκιος, νεοπλατωνιστής φιλόσοφος του 6ου αιώνα, παραθέτει το μοναδικό σωζόμενο απόσπασμα του Αναξίμανδρου στο έργο του Εις Φυσικά. «Ο Αναξίμανδρος είπε ότι αρχή των όντων είναι το άπειρο, από το οποίο έγιναν όλοι οι ουρανοί και οι κόσμοι που υπάρχουν. Και απ' όπου προέρχεται η γένεση των όντων εκεί ακριβώς συντελείται και η διάλυση τους σύμφωνα με την ανάγκη, γιατί τιμωρούνται και επανορθώνουν αμοιβαία για την αδικία, σύμφωνα με την τάξη του χρόνου»

Ο Πλούταρχος μας λέει σχετικά: «Λέγει λοιπόν ο Αναξίμανδρος ότι το άπειρο δεν έχει πέρας, ώστε από την γένεση των πραγμάτων τούτο να μη λιγοστεύει».

Ο Διογένης ο Λαέρτιος γράφει: «Αναξίμανδρος, αρχήν τε και στοιχείον είρηκε των όντων το άπειρον πρώτος τούτο τ' όνομα κομίσας της αρχής».

Το πρώτο σωζόμενο απόσπασμα

Το πρώτο σωζόμενο απόσπασμα Προσωκρατικού Φιλοσόφου καταγράφηκε από τον Θεόφραστο και στη συνέχεια το αναπαρήγαγε στα γραπτά του ο Σιμπλίκιος.

Simplikios in Phys., p. 24, 13sq.; Theophrastos, Phys. op. fr. 2 Diels (DK 12 A 9, B 1)

Ἀναξίμανδρος μἐν Πραξιάδου Μιλήσιος Θαλοῦ γενόμενος διάδοχος καὶ μαθητὴς ἀρχήν τε καὶ στοιχεῖον εἴρηκε τῶν ὄντων τὸ ἄπειρον, πρῶτος τοῦτο τοὔνομα κομίσας τῆς ἀρχῆς. λέγει δ’ αὐτὴν μήτε ὕδωρ μήτε ἄλλο τι τῶν καλουμένων εἶναι στοιχείων, ἀλλ’ ἑτέραν τινὰ φύσιν ἄπειρον, ἐξ ἧς ἅπαντας γίνεσθαι τοὺς οὐρανοὺς καὶ τοὺς ἐν αὐτοῖς κόσμους· ἐξ ὧν δὲ ἡ γένεσίς ἐστι τοῖς οὖσι, καὶ τὴν φθορὰν εἰς ταῦτα γίνεσθαι κατὰ τὸ χρεών· διδόναι γὰρ αὐτὰ δίκην καὶ τίσιν ἀλλήλοις τῆς ἀδικίας κατὰ τὴν τοῦ χρόνου τάξιν, ποιητικωτέροις οὕτως ὀνόμασιν αὐτὰ λέγων. δῆλον δὲ ὅτι τὴν εἰς ἄλληλα μεταβολὴν τῶν τεττάρων στοιχείων οὗτος θεασάμενος οὐκ ἠξίωσεν ἕν τι τούτων ὑποκείμενον ποιῆσαι, ἀλλά τι ἄλλο παρὰ ταῦτα· οὗτος δὲ οὐκ ἀλλοιουμένου τοῦ στοιχείου τὴν γένεσιν ποιεῖ, ἀλλ’ ἀποκρινομένων τῶν ἐναντίων διὰ τῆς αἰδίου κινήσεως.

Το Άπειρον

Ο Αναξίμανδρος είναι γνωστός για τη θέση του ότι αρχή των πάντων είναι το Άπειρον. Ο Διογένης ο Λαέρτιος , αναφέρει:

“Ἀναξίμανδρος Πραξιάδου Μιλήσιος. οὗτος ἔφασκεν ἀρχὴν καὶ στοιχεῖον το ἄπειρον, οὐ διορίζων ἀέρα ἢ ὕδωρ ἢ ἄλλο τι. καὶ τὰ μὲν μέρη μεταβάλλειν, τὸ δὲ πᾶν ἀμετάβλητον εἶναι.”

“Ο Αναξίμανδρος, ο γιος του Πραξιάδη ισχυρίζονταν ότι αρχή της Φύσης είναι το άπειρον. Θεωρούσε ότι δεν είναι ο αέρας ή το νερό ή ο,τιδήποτε άλλο. Τα μέρη μεταβάλλονται όμως το όλον αμετάβλητο μένει”

Diogenes Laertios II 1 (DK 12 A 1)

Ο Αναξίμανδρος προσέφυγε στο άπειρο γιατί δεν ήθελε η πρωταρχική του ουσία να μοιάζει με οτιδήποτε υπάρχει στον γνωστό μας κόσμο. Αυτό που κυριαρχεί στον κόσμο πρέπει να είναι πιο ισχυρό (πιο «μεγάλο») από ό,τι υπάρχει στον κόσμο. Αυτό που γεννά τα πάντα πρέπει να είναι διαφορετικό από όλα τα γεννήματά του, να μη μοιράζεται μαζί τους κανένα κοινό χαρακτηριστικό, να μην έχει καμιά συγκεκριμένη μορφή, ιδιότητα ή προσδιορισμό. Αν το πρωταρχικό υλικό ήταν κάποιο από τα γνωστά στοιχεία, για παράδειγμα το νερό ή ο αέρας, πώς θα ασκούσε τον κυριαρχικό του ρόλο στον κόσμο; Η κυριαρχία του δεν θα καταντούσε μονοκρατορία, δεν θα κατέστρεφε την τάξη και την ισορροπία που παρατηρούμε στον κόσμο; Ότι κάπως έτσι είχε σκεφτεί ο Αναξίμανδρος επιβεβαιώνεται και από το μοναδικό απόσπασμα του έργου του που έχει διασωθεί.

 «Αποκλείεται ως πρώτη αρχή των όντων πάσα γνωστή ουσία, διότι εφ όσον θα ήταν γνωστή, αυτομάτως παύει να είναι Άπειρος» ΑΝΑΞΙΜΑΝΔΡΟΣ

Ο Αέτιος έγραψε για τη θεωρία αυτή του Αναξίμανδρου: "Τό γάρ άπειρον ουδέν άλλο ή ύλη έστιν ού δύναται δ' ή ύλη είναι ενέργεια, αν μή τό ποιούν ύποκέηται". (Επειδή το άπειρον (ή η ενέργεια) δεν είναι τίποτ' άλλο παρά ύλη· δεν μπορεί δε η ύλη να είναι ενέργεια αν δεν υπάρχει η δημιουργός αιτία).

ΣΤΟΝ ΑΝΑΞΙΜΑΝΔΡΟ ΛΟΙΠΟΝ ΑΝΗΚΕΙ Η ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΝΑ ΕΧΕΙ ΠΡΩΤΟΣ ΑΥΤΟΣ ΤΗΝ ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΤΗΣ ΜΑΖΑΣ ΣΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΑ (αρχή που διατυπώθηκε αρκετούς αιώνες μετά, από τον Αλβέρτο Αϊνστάιν και που εκφράζεται από τον τύπο E = mc2 ).

Ο ΑΝΑΞΙΜΑΝΔΡΟΣ ΘΕΩΡΗΣΕ ΤΗ ΜΑΖΑ ΤΟΥ ΑΠΕΙΡΟΥ «ΑΘΑΝΑΤΟΝ» ΚΑΙ «ΑΝΩΛΕΘΡΟΝ». ΜΕΤΑΒΙΒΑΖΟΝΤΑΣ ΑΥΤΑ ΤΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΚΗ ΑΡΧΗ, ΠΕΤΥΧΕ ΝΑ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙ, ΣΑΝ ΕΝΝΟΙΑ, ΤΗΝ ΑΦΘΑΡΣΙΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ.

Οι πολλαπλοί κόσμοι

Ο Θεόφραστος μας πληροφορεί ότι ο Αναξίμανδρος είχε διατυπώσει την άποψη ότι δεν είναι μόνον ο Αέρας και η Φωτιά που χωρίζονταν από το Άπειρον αλλά και κόσμοι ολόκληροι. 

https://filologiko.edu.gr/ , https://www.greek-language.gr/ , https://enneaetifotos.blogspot.com/