ΕΝΝΕΑ ΕΤΗ ΦΩΤΟΣ: ΤΟ ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΟΥ ΝΕΣΤΟΡΑ (3D)

Το ανάκτορο του βασιλιά Νέστορα της Πύλου όπως το περιγράφει ο Όμηρος: "Δώματα καλά. Ξακουσμένα παλάτια".

Ομήρου Οδύσσεια, ραψωδία γ`, 386 – 416:

O Γερηνιώτης Νέστορας ξεκίνησε ως στα ώρια παλάτια του, με τους γαμπρούς κατόπι και τους γιους του. και φτάνοντας στα ξακουστά του βασιλέα παλάτια, αράδα σ΄ έδρες και θρονιά καθίσανε, κι ο γέρος κροντήρι σμίγει τους κρασί γλυκόπιοτο, που χρόνους το ΄χε έντεκα η κελάρισσα, και τώρα τ΄ άνοιγέ τους, Αυτό τους έσμιξε να πιουν, και στάλα έχυσε χάμου, μ΄ ευκές στου αιγιδόσκεπου του Δία τη θυγατέρα. και στους θεούς σαν έσταξαν κι ήπιαν όσο αγαπούσαν, κινήσανε για πλάγιασμα στο σπίτι του ο καθένας, μα τον Τηλέμαχο, το γιο του θεϊκού Οδυσσέα, ο αλογολάτης Νέστορας τον κοίμισε στου πύργου τη σάλα την πολύβοη, σε τορνευτό κλινάρι, με πλάγι τον Πεισίστρατο, το λυγερό λεβέντη, που όντας ακόμα ανύπαντρος στου κύρη κατοικούσε. Ίδιος ο γέρος πλάγιασε στα ολόβαθα του πύργου, σαν έσιαξέ του η σύγκλινη στρωσίδια και κλινάρι. Έφεξ΄ η ροδοδάχτυλη της νύχτας κόρη Αυγούλα, κι ο αλογολάτης Νέστορας σηκώθη από την κλίνη, κι ήρθ΄ όξωθε και κάθισε στα σκαλιστά λιθάρια, που ολόμπροστα στις αψηλές βρισκόντουσαν τις θύρες, άσπρα, γυαλιστερά. Εκεί καθόταν κι ο Νηλέας στα παλιά χρόνια, που ήτανε στη γνώση θεός μονάχος. Όμως εκειόνε ο θάνατος τον έφερε στον Άδη, και τώρα φύλακας εκεί των Αχαιών καθόταν ο ρήγας Νέστορας· σιμά κι οι γιοι του μαζευτήκαν, από την κλίνη ότ΄ ήρθανε· ο Εχέφρονας, ο Στράτης, με τον Περσέα ο Άρητος, κι ο ομοιόθεος Θρασυμήδης. Αδέρφι έχτο ο ήρωας Πεισίστρατος τους ήρθε, κι αντάμα το θεόμοιαστο Τηλέμαχο σα βάλαν. https://users.sch.gr/

Η μεγάλη σημασία αλλά και το μέγεθος του παλατιού της Πύλου, είναι σε «συμφωνία» με τον Όμηρο και τους θρύλους που υπήρχαν και ήθελαν τον Νέστορα ως τον ισχυρότερο και πλουσιότερο ηγεμόνα, μετά τον Αγαμέμνονα. Ο Όμηρος μας μιλά για το Μέγαρον, την αίθουσα του θρόνου, το καθιστικό, την τραπεζαρία, τους κοιτώνες, τα ψηλοτάβανα δωμάτια (δόμου ὑψηλοῖο), το αίθριον, τα κελάρια με τα πιθάρια του κρασιού αλλά και για τους θρόνους, τα καθίσματα, τους λίθινους πάγκους της αυλής..

Οι περιγραφές του Ομήρου, συμπίπτουν με τα ανασκαφικά ευρήματα. Στην Οδύσσεια έχουμε τις περιγραφές των ανακτόρων του Νέστορα στην Πύλο ( ραψωδία γ`), του Μενελάου στη Σπάρτη ( ραψωδία δ`), του Οδυσσέα στην Ιθάκη ( ραψωδίες ρ` κ.ε.), του Αλκίνοου στην Κέρκυρα ( ραψωδίες η`, θ`), της Κίρκης ( ραψωδία κ`).

Ο Όμηρος στα έπη του αναφέρεται σε χάλκινα κατώφλια, χάλκινα κεραμίδια και χάλκινες επενδύσεις τοίχων. Αναφέρεται σε χρυσά πατώματα και θύρες καθώς και ασημένια υπέρθυρα. Τίποτα απ` αυτά δεν βρέθηκε, είτε γιατί ως πολύτιμα και σπάνια υλικά, αφαιρέθηκαν ή εκλάπησαν αργότερα είτε γιατί μ` αυτόν τον τρόπο ο ποιητής εξέφραζε τα πλούτη και τους θρύλους των Αχαιών βασιλέων.

Το Ανάκτορο του Νέστορος βρίσκεται στον επιμήκη λόφο του Άνω Εγκλιανού, μόλις 4 χιλιόμετρα από την Χώρα και 17 χιλιόμετρα από την Πύλο. Ο αρχαιολογικός χώρος του ανακτόρου καταλαμβάνει μία έκταση 170x90 μέτρων και είναι μία από τις σημαντικότερες θέσεις της Μυκηναϊκής εποχής σε ολόκληρη την Ελλάδα. Πρόκειται για το καλύτερα σωζόμενο Μυκηναϊκό ανάκτορο. Οι πρώτες έρευνες για τον εντοπισμό του ανακτόρου του Νέστορα ξεκίνησαν το 1888 από τον Ερρίκο Σλήμαν (Heinrich Schliemann), ο οποίος, όμως, δεν κατόρθωσε να το εντοπίσει. Το 1939, ο αρχαιολόγος Κωνσταντίνος Κουρουνιώτης επισήμανε το ανάκτορο και την έρευνά του ολοκλήρωσε ο Καρλ Μπλέγκεν (Carl Blegen). Με την κήρυξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου οι ανασκαφές διεκόπησαν και επαναλήφθηκαν το 1952.

Το Ανάκτορο του Νέστορος είναι ένα συγκρότημα διαφόρων κτιρίων με σύνολο 105 ισογείων διαμερισμάτων ή άλλων χώρων. Αποτελείται από τέσσερα κύρια κτίρια (νοτιοδυτικό, κεντρικό, βορειοανατολικό, αποθήκη οίνου), καθώς και από ορισμένα μικρότερα κτίσματα. Περιελάμβανε αποθηκευτικούς χώρους, εργαστήρια, λουτρά, φωταγωγούς, χώρους υποδοχής και κεντρικό σύστημα αποχέτευσης. Το ανάκτορο ήταν διώροφο, περιβαλλόταν από οχυρωματικό περίβολο και ήταν διακοσμημένο με πολύχρωμες τοιχογραφίες. Η θεματολογία των τοιχογραφιών ήταν πλούσια από θρησκευτικές και διηγηματικές παραστάσεις, πολλές εκ των οποίων παρίσταναν λυράρηδες και γρύπες, σύμβολο της εξουσίας του Νέστορα.

Για την κατασκευή του ανακτόρου χρησιμοποιήθηκε ως βασικό δομικό υλικό, το ξύλο. Ακόμη και οι πέτρινοι τοίχοι είχαν χτιστεί με σύστημα ξυλοδεσίας που τους προσέδιδε μεγαλύτερη στερεότητα. Για τις προσόψεις των εξωτερικών τοίχων χρησιμοποιήθηκαν λαξευτοί ορθογώνιοι πωρόλιθοι, ενώ οι εσωτερικοί τοίχοι κτίστηκαν κυρίως με κοινές ακατέργαστες πέτρες.

Το σημαντικότερο διαμέρισμα του Ανακτόρου είναι η μεγάλη ορθογώνια «Αίθουσα του Θρόνου» με την κυκλική εστία, το λουτρό με τον πήλινο λουτήρα και τις αποθήκες με τα πολυάριθμα αποθηκευτικά αγγεία. Ο βασιλικός θρόνος βρισκόταν στη μέση σχεδόν του δεξιού τοίχου, αντικριστά στην εστία. Ήταν κατασκευασμένος από φθαρτό υλικό (πιθανώς ξύλο) διακοσμημένο με ελεφαντόδοτο ή άλλου είδους ένθετο υλικό. Το δάπεδο ήταν χωρισμένο σε τετράγωνα που το κάθε ένα είχε γραμμικά κοσμήματα διαφόρων χρωμάτων. Κοντά στην εστία βρέθηκε πήλινη τράπεζα προσφορών, επιχρισμένη με κονίαμα. Νωπογραφίες κάλυπταν τους τοίχους σε όλες τις πλευρές της αίθουσας. Συγκεκριμένα, τον θρόνο «φρουρούσαν» δύο όμοιοι αντικριστοί γρύπες, που ο κάθε ένας πίσω του (σε βάθος)είχε και από ένα λιοντάρι. Επίσης, κοντά στην ανατολική γωνία της αίθουσας βρέθηκαν τμήματα τοιχογραφίας που εικονίζει ανδρική μορφή να παίζει λύρα καθισμένη επάνω σε βράχο.

Πίσω από την Αίθουσα του Θρόνου υπάρχουν δύο μεγάλες αποθήκες όπου φυλασσόταν το λάδι σε πιθάρια, βαθειά τοποθετημένα σε πήλινα πεζούλια επιχρισμένα με κονίαμα. Βρέθηκαν επίσης πολυάριθμες πινακίδες σχετικές με τις διάφορες ποσότητες του αποθηκευμένου λαδιού. Η λέξη «έλαιον» που εμφανίζεται στις πινακίδες, χρησιμοποιείται έως και σήμερα.

Η βασική είσοδος προς το Κεντρικό Κτίριο του ανακτόρου βρισκόταν στη νοτιοανατολική πλευρά για να δέχεται όσο το δυνατόν περισσότερο φως. Η είσοδος ήταν ένα απλό πρόπυλο με έναν κίονα εμπρός κι άλλον έναν πίσω σε κάθε πρόσοψη. Σήμερα, σώζονται οι πέτρινες βάσεις των κιόνων. Οι κίονες ήταν ξύλινοι, με 64 ραβδώσεις, όπως δείχνουν τα αποτυπώματα που μείνανε στα περιζώματα. Στον διάδρομο και απέναντι σχεδόν από την πλάγια πόρτα του Προδρόμου (που βρίσκεται μπροστά στην Αίθουσα του Θρόνου) διατηρούνται στη θέση τους οκτώ πέτρινα σκαλοπάτια του κλιμακοστασίου, που οδηγούσε στον επάνω όροφο.

Το δωμάτιο του λουτρού είναι το μοναδικό στο είδος του που έχει ανακαλυφθεί, έως τώρα, σε Μυκηναϊκό ανάκτορο στην ηπειρωτική Ελλάδα. Στον νοτιοανατολικό τοίχο του δωματίου (μέσα σε πήλινο πεζούλι επιχρισμένο με κονίαμα) βρίσκεται ο πήλινος λουτήρας με γραπτές διακοσμήσεις. Ένα βοηθητικό πήλινο σκαλοπάτι διευκόλυνε να μπει κανείς στο λουτήρα. Τέλος, στη νότια γωνία του δωματίου υπάρχει επίσης ένα ψηλό πήλινο πεζούλι, μέσα στο οποίο είναι τοποθετημένα δύο μεγάλα πιθάρια, ύψους 1,20 μέτρων.

Από την μελέτη των κειμένων των 1100 και πλέον πήλινων πινακίδων της Γραμμικής Β που βρέθηκαν στο συγκρότημα του ανακτόρου, επιβεβαιώθηκε η ορθότητα της αποκρυπτογράφησης της Γραμμικής γραφής Β από τους Michael Ventris και John Chadwick, τo 1952, ενώ προέκυψαν και άφθονα στοιχεία για την έντονη βιοτεχνική και εμπορική δραστηριότητα που είχε αναπτυχθεί με κέντρο το ανάκτορο. Περαιτέρω, οι πήλινες πινακίδες επιβεβαιώνουν ότι το ανάκτορο χρησιμοποιήθηκε ως το κατεξοχήν διοικητικό, πολιτικό, θρησκευτικό και οικονομικό κέντρο της Μυκηναϊκής Μεσσηνίας. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε πως οι πήλινες πινακίδες σώζονται έως τις μέρες μας.

Τέλος, τα πολυάριθμα αρχαιολογικά ευρήματα από τον χώρο του Ανακτόρου του Νέστορος φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας, στην Καλαμάτα.

Τρισδιάστατη αναπαράσταση του Μυκηναϊκού Ανακτόρου του Νέστορα

Η τρισδιάστατη αναπαράσταση του Μυκηναϊκού Ανακτόρου του Νέστορα στην Πύλο δημιουργήθηκε για την εταιρεία «Διάδρασις ΙΤ» για το έργο «Ψηφιακή Ανάδειξη Πυλίας» από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας. Το τρισδιάστατο μοντέλο δημιουργήθηκε από τον Δημήτρη Τσαλκάνη και οι τοιχογραφίες από τη Φιλίτσα Ιωαννίδου. Το 3D μοντέλο ενσωματώνεται σε διάφορες διαδραστικές εφαρμογές στον αρχαιολογικό χώρο, ενώ εικόνες των αναπαραστάσεων χρησιμοποιούνται επίσης ως εποπτικό υλικό στον αρχαιολογικό χώρο.