ΠΕΡΙ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΜΟΥΣΙΚΗΝ #3

Ο Νίτσε στο βιβλίο του με τίτλο «Ίδε ο άνθρωπος» από την αρχή του και εξ αρχής δηλώνει: «Μαθητής του φιλοσόφου Διονύσου, και για να είμαι πιο σαφής, θα προτιμούσα να είμαι ένας Σάτυρος και καθόλου ένας άγιος.»

Ο Γιώργος Μανιάτης επισημαίνει ότι είναι ανυπολόγιστης σημασίας τα λόγια που απευθύνει ο Κύκλωπας (από το ομώνυμο έργο του Ευριπίδη) προς τους Σατύρους, όταν αυτοί τον παρενοχλούσαν. Προσέξτε παρακαλώ, τι τους λέει: «Δεν μπορώ να σας φάω, γιατί θα χορεύετε μες στην κοιλιά μου»! Δηλαδή, με άλλα λόγια, άνθρωποι που τραγουδούν και χορεύουν, δεν μαντρώνονται καθόλου στα μαντριά των Αρχιμανδριτών Πατέρων της Xριστιανικής Εκκλησίας. Δεν καθίστανται ποίμνια.

«Ένθα όρχησις, εκεί διάβολος» κατά τον Ιωάννη Χρυσόστομο. Έπρεπε λοιπόν, να αντικατασταθούν τα ελληνικά τραγούδια και οι χοροί συλλήβδην, χάριν των ψαλμών του εκλεκτού λαού του Θεού, δηλαδή των Ιουδαίων. Ύμνοι, οι οποίοι καλλιεργούν τον φόβο του θεού Γιαχβέ! Μια θρησκεία, υπό την οποία ο πιστός πρέπει να παλεύει συνεχώς για να σώσει τον εαυτό του. ΑΠΟ ΤΙ; Μα, από τον θεό στον οποίον πιστεύει, όταν οι Έλληνες απευθυνόμενοι προς τους θεούς, αναφωνούσαν «φίλε Δία».

Ας δούμε όμως τώρα, τι ήταν αυτό που έπρεπε να ξερριζώσουν οι Πατέρες της Εκκλησίας: Τι είναι το ελληνικό τραγούδι; Η απάντηση είναι σαφής και κατηγορηματική σ’ όσους έχουν μελετήσει την ιστορία του. Είναι η αρμονική συνύπαρξη και σύζευξη της ποίησης, της μελωδίας και του χορού. Πού απευθύνεται το τραγούδι αυτό; Ταυτόχρονα και στα τρία βασικά συστατικά της ανθρώπινης ύπαρξης, δηλαδή στο νου, στην ψυχή και στο σώμα. Η ποίηση δια του λόγου-νοήματος κατά κύριο λόγο στην σκέψη, και κατά δεύτερο δια μέσου αυτής στην ψυχή, στο γνωστικό και στο άγνωστο μέρος του ανθρώπου, με άλλα λόγια, στην γνωστική και στην καλλιτεχνική του φύση. Τα θέματα καλύπτουν όλο το φάσμα του ανθρώπινου ενδιαφέροντος. Η συρρίκνωση όλων αυτών των θεμάτων σε ένα, τον έρωτα δηλαδή, ο χυδαίος αυτός μειωτισμός, είναι αποκλειστικό φαινόμενο των τελευταίων δεκαετιών. Η μελωδία το άλλο σκέλος, απευθύνεται κυρίως στην ψυχή, αλλά και στο σώμα, δια του ρυθμού. Στην ψυχή, στην άβυσσο αυτή της ανθρώπινης υπόστασης, που άλλοτε καταλαγιάζει κι άλλοτε ξεσηκώνει τους ανέμους της. Με άλλα λόγια, η μελωδία είναι ο εξαερισμός της ψυχής. Ο χορός τέλος, διασφαλίζει την συμμετοχή του υλικού σώματος, που χωρίς αυτό δεν μπορούν να υπάρχουν και τα άλλα.

Εδώ μπορεί να τεθεί το καίριο ερώτημα: Ο χορός έγινε για τα τραγούδια, ή τα τραγούδια για τον χορό; Ο Λιβάνιος, τον +4° αιώνα απαντά κατηγορηματικά: «Τα άσματα έγιναν για την όρχηση κι όχι το αντίθετο.»

Ο Πλάτων (Νόμοι Β’654 α-β) οκτώ αιώνες πριν, τολμά να αναρωτηθεί: «Να δεχθούμε πως ο απαίδευτος άνθρωπος είναι χωρίς εξάσκηση στον χορό, κι ο μορφωμένος με εξάσκηση στον χορό;»

Πώς όμως έχουν τα πράγματα στο θέμα αυτό σήμερα στην χώρα μας; Τι είναι αυτό που αποκαλούμε σήμερα «Ελληνικό Τραγούδι»; Είναι ψευδεπίγραφο, ισχυρίζομαι, κι έχει να κάνει με την κακοποίηση της ελληνικής γλώσσας. Θα αναφέρω όμως πρώτα ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Αποκαλούμε «ορχήστρα συμφωνική» (θαρρείς και οι λοιπές είναι ασύμφωνες) αυτό το μουσικό σύνολο που μας ακινητοποιεί στην καρέκλα, όταν «όρχησις εστί χορός». Από την μια η έντεχνη μουσική και το έντεχνο τραγούδι – σαν να λέμε, η μουσική μας είναι έντεχνη και όλες οι άλλες άτεχνες – το «έντεχνο» έστω τραγούδι περιφρονεί τον χορό. Οι δημιουργοί του όμως και οι ακροατές του χορεύουν αλλότριους χορούς, γιατί χωρίς χορό δεν γίνεται.

Αλήθεια, ποιοι άδειασαν τις πίστες από τους ελληνικούς χορούς, τις οποίες βρήκαν αδειανές κι ανυπεράσπιστες οι εκάστοτε αμερικάνικοι χοροί και τις κατέλαβαν αμαχητί; ΠΟΙΟΙ ΑΛΛΟΙ, ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΤΗΣ «ΕΝΤΕΧΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ» και του «νέου κύματος» με τα ραδιοφωνικά και επικαρέκλεια άσματα τους; «Δεν μπορούσαμε» λέει «να μείνουμε εμείς πίσω, καθυστερημένοι, έξω από τους μοντέρνους χορούς».

Να λοιπόν, όταν η χυδαία αντιγραφή αποκτάει αυτοσυνείδηση και προχωράει προς την αυτοδικαίωσή της. Οι χιλιάδες χοροί, για τους οποίους απορούν και εξίστανται στην κυριολεξία οι ξένοι μελετητές, οι χοροί αυτοί των χιλιετιών, έπρεπε να περιφρονηθούν και να εγκαταλειφθούν χάριν των αλλοδαπών χορών της εκάστοτε μόδας. Ορίστε η ιλαροτραγωδία των νέων, που φώναζαν μέχρι χθες «έξω οι Αμερικάνοι» όντας ενδεδυμένοι πατόκορφα με αμερικάνικα ρούχα, καπνίζοντας «Μάλμπορο», πίνοντας «κόκα-κόλα» και ουισκακι στο μπαράκι με μουσική υπόκρουση και χορό ροκάκι. Από την άλλη, το «λαϊκό» λεγόμενο τραγούδι, βουτηγμένο στην κυριολεξία μέσα στην αραβο-τουρκική κολυμπήθρα και πρόσφατα στην αγγλοσαξωνική, να ζέχνει από χυδαίους στίχους και αλλότριους χορούς. Αλλά και οι ποιητές μας, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, απαξιούν να γράφουν τραγούδια, όντες άμουσοι και άρρυθμοι, αποφεύγοντας στην ποίηση τους τον ρυθμό, το κατ’ εξοχήν αυτό ελληνικό στοιχείο, ο οποίος καθιστά την ποίηση τουλάχιστον δεκτική στην απαγγελία, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι όποιο ποίημα έχει ρυθμό, κατ’ ανάγκη είναι και καλό. Η ανελλήνιστη όμως αυτή μουσικο-χορευτική κατάσταση δεν έχει σταματημό, ούτε τελειωμό. Η χώρα μας, είναι η μοναδική στην Ευρώπη, κι από τις ελάχιστες στον κόσμο, που δεν έχει ακόμα καθιερώσει τα μαθήματα της μουσικής και του χορού στην δημόσια εκπαίδευση, όταν πριν από δυο χιλιάδες χρόνια τουλάχιστον, «ΑΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΛΕΙΣ ΠΡΩΤΙΣΤΑ ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΔΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΥΟΥΣΙΝ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ» όπως μας πληροφορεί ο γεωγράφος Στράβων.  

Σταύρος Βασδέκης http://athriskos.gr/web/